1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

Ylkan va kema.
Dastlabki ylkan eng qadimgi davrda insoniyat birinchi 
qayiqlami yaratib dengizga chiqqan davrida ixtiro qilingan. Dastlab tortilgan hay 
von terisi ylkan vazifasini bajargan, uni inson qayiqning boshida turib ikki qo‘li 
bilan ushlab shamolning yo‘na- lishiga qarab o‘zgartirib borgan. Keyin inson 
ylkanni machta yordamida mustahkamlashni ixtiro qilgan. Shu bois, ylkanli kema- 
laming ixtiro qilinishi eng qadimgi davrga borib taqaladi. Birinchi ylkanli katta 
kemalar Misrda ixtiro qilingan va Nil daryosida foydalanilgan. Bugungi kunda katta 
suv osti yadro kemalari, yo‘lovchilar, yuk tashuvchi kemalar, harbiy kemalar ixtiro 
qilinib, ulardan foydalanish darajasi daryolar bilan emas, dengizlar va okeanlar bilan 
o‘lchanmoqda
;
. 
Hozirgi kunga kelib innovatsiya fenomeni texnik-iqtisodiy sohaning tor 
doirasini engib o‘tgan. Buni innovatsiyaning madaniyatning turli sohalarida 
qo‘llanilayotganida ham ko‘rish mumkin. Endilikda innovasion faoliyat 
rivojlanishning asosiy sharti sifatida namoyon bo‘lmoqda. Ta’lim, ilmiy, ijtimoiy, 
siyosiy, iqtisodiy innovatsiyalaming mavjudligi jamiyat va madaniyatning turli 
makonlarida yuzaga kelgan yangilikka intiluvchanlik xususiyatidan darak beradi. Bu 
esa, o‘z navbatida, zamonaviy ijtimoiy-madaniy voqelikning xarakterli xusu- 
siyatidir. E. K. Krasnuxinaning ta’kidlashicha, o‘tmishga munosabat bugungi kunda 
o‘zgarmoqda va ijtimoiy voqelikni shakllantiruvchi asos sifatida an’analar emas, 
balki innovatsiyalar chiqmoqda. Mutaxassis shunday yozadi: «agarda tarixning 
mazmuni dolzarb va bugungi kun uchun ahamiyatli bo
93
Isa, u holda, o‘tmish hozirgi 
zamonning ildizi sifatida endi yo‘q. Hozirgi davr o‘z-o‘zidan ishlab chiqarish, 
xususiy dekonstruksiya tarzida qurilmoqda. 0’tmish reanimatsiyasi innovatsiya 
ko‘rinishida sodir bo‘lmoqda... 
0’tmish qaytsa, faqatgina, yangilik ko‘rinishini olib takrorlanishi mumkin, 
eski, awalgi narsa-hodisalar yangilanib, novatsiya shaklini olibgina fuqarolik 
huquqiga ega bo‘lishi mumkin. Shu nuqtai nazardan qaraganda, eng qadrli narsa bu 
- yangilikdir. Shuning uchun an’anaviy o‘tmish o‘zining yangilik ekanini va o‘zida 
hozirgi davmi ko‘rsatishga urinadi»
94
. Demak, innovatsiya, eng avvalo, o‘z davri 
93
Справочно-энциклопедический портал Samgo net. 
175 
94
Краснухина E.K. Традиции и новации как формы образования социального. 
И
Инновации и образование. 
Сборник материалов конференции. Серия «Symposium», выпуск 29 - СПб: Санкт- петербургское фил-е 

---

nuqtai nazaridan asoslashni taqozo etadigan murakkab ijtimoiy- madaniy 
fenomendir. 
Bundan tashqari, innovatsiya ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida o‘z 
mohiyatiga, nafaqat, zamonaviy madaniyatning barcha tendensiyalarini, balki u 
yangilikka yo‘nalgan fenomen sifatida madaniyatning kelajagini ham singdiradi. 
Bizning fikrimizcha, innovatsiyani yangi postindustrial rivojlanish bosqichi 
obektivlashuvining ijtimoiy-madaniy modeli, deb ta’riflash zarur. 
Xulosalar: Birinchidan, ilmiy-ijodiy faoliyatning innovasion va novasion 
strukturalari ongning shunday ishlashini ta’minlaydiki, bunda insonga o‘z hayoti 
maqsadlari, usullari va sharoitlarini muvofiqlashtirish mumkin bo‘ladi. Bunday 
ilmiy-ijodiy faoliyat olimning kelajakning mos ilmiy strategiyasini belgilash, 
baholash va tanlab olishning turli imkoniyatlarini va yangi texnologiyalar, 
tushunchalar, gipotezalami aprobatsiya qilishiga yordam beradi. Innovatsiya va 
novatsiyalaming konstruktiv jihatlari alohida rol o‘ynaydi. Natijada kelajakka tanlab 
olingan ilmiy loyiha rasionallikka, samaradorlikka, optimallikka ekspertizadan 
o‘tadi. 
Ikkinchidan, ilmiy-ijodiy faoliyatda kelajakda vujudga kelishi mumkin 
bo‘lgan muammolar va ulami innovasion asoslarda hal qilishga turtki beruvchi 
evristik omillar ustuvor o‘rinni egallaydi. Ilmiy- ijodiy faoliyatda innovasion va 
novasion o‘zgarishlaming amal qilish maydoniga ko‘ra, inson faoliyatining va 
jamiyatning har bir jabhasini qamrab oladi. Bu holatni biz ilmiy-ijodiy faoliyatning 
amal qilish xususiyatlaridan ham anglab olishimiz mumkin.