1-mavzu “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazi
suzayotgan obektni anglatadi va obektlaming tizimli xususiyatini aks ettiradi. U vujudga kelishi, hosil bo ’lishi, shuningdek, yo‘qolishi, parchalanishi mumkin. U o‘zining barcha elementlarini birvarakay emas, balki
o’ziga xos «hissiy, o‘ta hissiy» tarzda namoyon etadi. Masalan, tizimli obekt-o‘zbek
xalqini ma’lum vaqt, makon bo‘lagida ifoda etish va mahalliylashtirish mumkin
emas. Boshqacha qilib aytganda, obektni yaxlit ifoda etish uchun o‘zbek xalqining
barcha vakillarini yig‘ish mumkin emas. Shu bilan birga, mazkur obekt soxta emas,
realdir. Uni kuzatish, o‘rganish mumkin. U butun sivilizasion-tarixiy jarayonning
yo‘nalishini ko‘p jihitdan belgilab beradi. Yana bir misol: talabalar guruhi. U dam
paydo bo‘ladigan, dam ko‘zdan yo‘qoladigan suzuvchi obekt sifatida o‘zaro
aloqalaming deyarli barcha tizimlarida namoyon bo‘ladi. Masalan, o‘quv mashg
1
ulotlari tugaganidan keyin guruh yaxlit obekt sifatida mavjud bo‘lmaydi, ammo
institusiyaviy belgilangan ma’lum vaziyatlar (guruh raqami, talabalar soni, guruh
tuzilishi, umumiy xususiyatlari)da u obekt sifatida namoyon bo‘ladi va o‘z-o‘zini
identifikatsiya qiladi. Bundan tashqari, mazkur kumatoid guruh a’zolari o‘rtasidagi
do‘stlik, raqobat va boshqa munosabatlar bilan ham qo‘llab-quwatlanadi.
Kumatoidning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u vaqt va makonda
mahalliylashishga befarq bo‘libgina qolmay, substrat-o‘zini tashkil etuvchi
materialga ham qattiq bog‘lanmagan. U tizimli xususiyatlarga ega emas. Binobarin,
mazkur xususiyatlar uning tarkibiy qismlariga mavjud yoki mavjud emasligiga,
ayniqsa, ulaming rivojlanish yo‘nalishi yoxud xulq-atvor tarziga bog‘liq.
Kumatoidni moddiy tarzda mustahkamlangan ma’lum bir xususiyat yoki bunday
xususiyatlar to‘plami bilan aniq identifikatsiya qilish mumkin emas. Butun ijtimoiy
hayot suzuvchi obektlar-kumatoidlar bilan to‘lib-toshgan.
«Case studiyes», ya’ni vaziyatli tadqiqotlar o‘tkazish hozirgi zamon
metodologiyasidagi muhim yangilikdir. Mazkur tadqiqotlami o‘tka- zishda fanlararo
tadqiqotlar o‘tkazish metodologiyasiga tayaniladi, ammo individual subektlami,
mahalliy gruppaviy dunyoqarashlar va vaziyatlami o‘rganish nazarda tutiladi.
