1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va vazifalari

1-MAVZU. IQTISODIYOT NAZARIYASI FANINING PREDMETI VA VAZIFALARI

REJA

• Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti.
• Iqtisodiy kategoriyalar va qonunlar.
• Iqtisodiyot nazariyasining tahlil usullari.
• Iqtisodiyot nazariyasi va boshqa iqtisodiy fanlar.
• Ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlarning mohiyati va turlari
• Ehtiyojlarni qondirish vositalari va usullari.

Mavzuni o’rganish bilan boliq tayanch iboralar
Iqtisodiyot nazariyasi, iqtisodiy kategoriyalar, umumiqtisodiy kategoriyalar, formasionmaxsus kategoriyalar, davriyohaliq kategoriyalar, iqtisodiy qonunlar, induktiv va deduktiv usullar, umumiqtisodiy fanlar, xususiy iqtisodiy fanlar, moddiy ehtiyojlar, ijtimoiyma‘naviy ehtiyojlar, Mehnat ehtiyoji, ehtiyojlarning yuksalishi, ehtiyojlarni qondirish vositalari.

1. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti

Iqtisodiyot nazariyasi qadimgi fanlardan biri hisoblanadi. U doim olimlar va ziyoli kishilar diqqatini jalb qilib kelgan.
Iqtisodiyot nazariyasi fanining shakllanish va rivojlanishidagi birinchi bosqich - bu merkantilizmning yuzaga kelishidir.
Merkantilistlar ta‘limotining mohiyati boylikning yuzaga kelishi manbaiga berilgan ta‘rifdan iborat (ularning xizmati shundaki bu to’g’rida birinchi bo’lib fikr bildirganlar).
Ular o’z davrining shart-sharoitlari, boylikni qo’lga kiritish omillarini o’rganib, boylikning manbai muomila sohasidadir, boylikning o’zi esa pulda ifodalanadi, degan mazmunda xulosalar chiqarganlar.
Neoklassik maktab (asoschichi Alfred Marshall) bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning aralashuvini cheklash g‘oyasini ilgari suradi. Bozor mexanizmining buzilishi monopoliyalar vujudga kelganda ham yuz berishini ko‘rsatadi. Funksional bog‘lanish g‘oyasini asoslaydi, bozor narxini belgilovchi omillar talab va taklifdan iborat deb hisoblaydi.
Bu maktab vakillaridan L. Valras umumiy iqtisodiy muvozanatlik
modelini ishlab chiqishga, I. Shumpeter esa iqtisodiy tizimlar
o‘zgarishning ichki kuchlarini ko‘rsatib berishga harakat qilgan hamda iqtisodiyotni harakatga keltiruvchi asosiy kuch tadbirkorlik degan xulosaga kelgan.