1-mavzu Kirish. Milliy til va adabiy til. Adabiy tilning ogzaki va yozma shakllari



Yüklə 435,79 Kb.
səhifə55/96
tarix14.10.2023
ölçüsü435,79 Kb.
#155314
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   96
1. O‘zbek adabiy tili va uning tarixiy bosqichlari. O‘zbek adabi-fayllar.org

Xususiyati

1

-a I

bura

ma’noni kuchaytiradi

2

-a II

qoqila-qoqila


ravishdosh shaklini yasaydi


3

-ajak

bo’lajak


sifatdosh shaklini yasaydi


4

-ala

beshala, ikkalasi


jamlovchi son shaklini yasaydi


5

-alak

do’ngalak


kichraytirish ma’nosini hosil qiladi


6

alla-

allanarsa


gumon olmoshini yasaydi


7

-asi

kelasi (yil)


sifatdosh shaklini yasaydi


8

-b yoki -ib

yozib, kelib


ravishdosh shaklini yasaydi


9

-gan, -kan, -qan

kelgan, chekkan, boqqan


fe’lning o’tgan zamon sifatdoshi shklini hosil qiladi


10

-gaz, -kaz, -qaz, giz, -qiz

yurgiz, yutqaz, o’tkaz, yotqiz, bitkaz


orttirma daraja shaklini yasaydi


11

-gani, -kani, -qani

yozgani, tukkani, boqqani


kelasi zamon maqsad ma’nosidagi ravishdosh shaklini hosil qiladi


12

-gancha

chopgancha, halloslagancha


holat yoki payt ravishdoshlarini hosil qiladi


13

-gach, -kach, -qach

borgach, o’qimagach, yoqqach


payt yoki sabab ravishdoshlarini yasash uchun xizmat qiladi


14

-gi I

o’qigim keldi


egalik qo’shimchalari bilan birgalikda xohish, istak ma’nosini ifodalaydi


15

-gi (-g’i)II

yurgisi bor, to’zg’imoq


fe’lga qo’shilib, takroriylik, davomlilik ma’nolarini ifodalaydi


16

-giz, -iz, kaz, -qaz, g’az, -g’iz

to’lg’izmoq, botqizmoq, borgizmoq, ketqazmoq,


fe’llardagi orttirma nisbatni hosil qiladi


17

-gil, -gin

ketgin, yurgil


fe’llardagi buyruq-istak maylini hosil qiladi


18

-gina, -kina, -qina

bolaginam, do’mboqqina, durustgina, popukdekkina


a)otlardagi erkalsh-kichraytirish, achinish ma’nosini ifodalaydi;


b)sifatlardagi ozaytirma darajani hosil qiladi

19

-guncha, -quncha, - kuncha

ochguncha, chekkuncha, chiqquncha


payt ravishdoshlarini hosil qiladi


20

-gur

Qurmagur


fe’llardagi istak ma’nosini ifodalaydi


21

-gusi (-g’usi)

kelgusi, bo’lg’usi


eskirgan qo’shimcha bo’lib, kelasi zamon sifatdoshini hosil qiladi


22

-di

o’qidi

yaqin o’tgan zamon fe’lini hosil qiladi

23

-dir I

Vatan yagonadir, vatan bittadir


kesimlik qo’shimchasi, ya’ni ot-kesimni ega bilan bog’lovchi vosita (bog’lamaning bir turi)


24

-dir II

qaysidir, kimdir


gumon olmoshini hosil qiladi


25

-dir III yoki -tir

tuzdir, chizdir, ottir, orttir


orttirma daraja hosil qiluvchi qo’shimcha


26

-digan

boradigan


kelasi zamon sifatdoshini hosil qiladi


27

-yotgan

kutayotgan


sifatdosh shaklini hosil qiladi


28

-yotir

kelayotir


hozirgi zamon davom fe’lini hosil qiladi


29

-jon

Murodjon


otlardagi hurmat ma’nosini hosil qiladi


30

-i

qurimoq

fe’llardagi ma’noni kuchaytiruvchi qo’shimcha

31

-b, (-ib)

kelib, to’qib


holat ravishdoshlarini hosil qiladi


32

-imtir yoki -mtir

oqimtir, ko’kimtir, qoramtir


sifatlardagi ozaytirma darajani hosil qiladi


33

-in, -n

yuvinmoq , qilindi


o’zlik yoki majhul nisbat yasovchi qo’shimcha


34

-in II

yozayin

fe’llardagi ma’noni kuchaytiruvchi qo’shimcha

35

-inchi yoki -nchi

birinchi, yettinchi


tartib son yasovchi qo’shimcha


36

-ir

oshirmoq


fe’llardagi orttirma nisbat qo’shimchasi


37

-ish yoki
-sh I

yurish, yozish


fe’llarning harakat nomi shaklini yasovchi qo’shimcha


38

-ish yoki
-sh II

kelishdi, o’qishmoqda


fe’lning birgalik nisbat qo’shimchasi


39

-ish III

oqish

sifatlardagi ozaytirma daraja hosil qiluvchi qo’shimcha

40

-ish IV

yorishdi


kuchsiz harakatni ifodalaydi


41

-iq

yo’liqmoq,


fe’lning o’zlik nisbatini hosil qiladi


42

-y I

ishlay boshladi


ravishdosh hosil qiluvchi qo’shimcha


43

-y yoki
-ay II

o’lay desa, kulay deydi; tikay, yozay


fe’lning buyruq-istak mayli shaklini yasaydi


44

-ka

iskadi

fe’lning kuchaytirma shaklini hosil qiladi

45

-l yoki-il

va’z o’qildi


fe’lning o’zlik yoki majhul darajasini hosil qiladi


46

-la

savala, quvla


fe’llarning kuchaytirish shaklini yasaydi


47

-lar I

xonalar

ko’plik ma’nosini hosil qiladi

48

-lar II

dadamlar


hurmat ma’nosini hosil qiladi


49

-lik

gapirmoqlik


harakat nomiga qo’shilib, ma’noni kuchaytiradi


50

-loq yoki -aloq

qizaloq, bo’taloq


kichraytirish va erkalash ma’nosini hosil qiladi


51

-ma

borma, yozma


fe’lning bo’lishsiz shaklini hosil qiladi


52

-mish

bormish, yozmish


eskirgan shakl bo’lib, o’tgan zamon sifatdoshini hosil qilgan


53

-moq

o’qimoq, kelmoq


harakat nomini hosil qiladi


54

-moqda

o’qimoqda, bormoqda


hozirgi zamon davom fe’lini hosil qiladi


55

-moqchi

bormoqchi


kelaqsi zamon maqsad fe’llarini yasaydi


56

-niki

seniki, kutubxonaniki


qarashlilik shaklini hosil qiladi


57

-ov

uchov, ikkov


jamlovchi son hosil qiluvchi qo’shimcha


58

-ovlon

oltovlon


xuddi shunday jamlovchi sonlarni yasaydi


59

--oy

Diloromoy, Go’zaloy


ayol ismlariga qo’shiladi va erkalash-hurmatlash ma’nolarini ifodalaydi


60

-on

ko’ribon, olibon


eskirgan qo’shimcha bo’lib, ravishdosh shaklini hosil qilgan


61

--roq

uzunroq, kichikroq


sifatlarning qiyosiy daraja shaklini hosil qiladi


62

--r yoki -ar

kelar, yozar


kelasi zamon sifatdoshini yasaydi


63

--sa

o’qisa

fe’llardagi shart mayli shaklini hosil qiladi

64

-sin

kelsin

fe’llardagi buyruq-istak maylini yasaydi

65

-t

qizit

fe’llardagi orttirma nisbatni hosil qiladi

66

-ta

bitta, yigirmata


dona son shaklini hosil qiladi


67

-tacha

sakkiztacha, yigirmatacha


chama son shaklini hosil qiladi


68

-uv

oluv, o’quv


fe’lning harakat nomi shaklini hosil qiladi


69

--xon

Nasibaxon


odam ismlariga qo’shilib, hurmat ma’nosini hosil qiladi


70

-chak

belanchak, tugunchak


otlardagi kichraytirish ma’nosini ifodalaydi


71

--cha

qizcha, sandiqcha


otlardagi kichraytirish-erkalash ma’nosini ifodalaydi


72

--choq

ovunchoq, qo’zichoq


otlardagi kichraytirish-erkalash ma’nosini ifodalaydi


73

--yap

o’qiyapman


hozirgi zamon davom fe’lini hosil qiladi





Yüklə 435,79 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   96




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin