1-mavzu. Kirish. Suyuqlik haqida umumiy tushuncha. Suyuqliklarning fizik xossalari. Suyuqlikka ta’sir etuvchi kuchlar

Suyuqliklarning asosiy fizik xossalari 


Zichlik va solishtirma og‘irlik 
Suyuqliklarning asosiy fizik xosslaridan quyidagilar hisoblanadi: zichlik, 
solishtirma og‘irlik, siqiluvchanlik, qovushqoqlik.
Suyuqliklarni hajm bo‘yicha taqsimlanishi zichlik va solishtirma og‘irlik 
bilan xarakterlanadi.
Suyuqlikning zichligi 


– bu bir jinsli suyuqliklarning hajmga nisbati 

tushuniladi:


V

m



(1.1)

bu erda

m
– suyuqlik massasi; 


V
– suyuqlikning hajmi. 
Nisbiy zichlik tushunchasi gidravlikada keng foydalaniladi. Suyuqlikning
nisbiy zichligi 
0


deb, suyuqlik zichligining 

C

t
0
98

,
3



da olingan suv zichligi

с


nisbatiga aytiladi, ya’ni 

с







0

(1.2)
Nisbiy zichlik – o‘lchamga ega bo‘lmagan kattalikdir. 

Zichlik haroratga bog‘liq bo‘lib, odatda, harorat ortishi bilan uning qiymati
kamayadi. Bu o‘zgarish neft’ mahsulotlari uchun quyidagi munosabat orqali 
ifodalanadi:
)
20

(

1
20





t


t

t






(1.3) 
bu erda

t
– harorat (birligi 
0
S),

t


– hajmiy kengayish koeffitsenti; 

20


–

suyuqlikning 20
0
S dagi zichligi. 

Suyuqlikning solishtirma og‘irligi


– bu suyuqlik og‘irligining 


G
uning

hajmi nisbatiga aytiladi:

V

G



(1.4)

---

Solishtirma og‘irlik bilan zichlik orasidagi bog‘lanish mavjud: Nyuton

qonuniga muvofiq massa va og‘irlik 


mg

G 
munosabati bilan bog‘liq, bu erda 


g
–

erkin tushish tezlanishi, u holda

g

V

mg

V

G









(1.5) 

Suyuqlikning nisbiy solishtirma og‘irligi
0


shu suyuqlikka ma’lum

haroratda quyidagi tenglikdan topish mumkin: 


c

t







0

(1.6)
bu erda 

t


– ma’lum haroratda olingan suyuqlikning solishtir-ma og‘irligi; 

с


–

C

t
0
98

,
3



da olingan suvning solishtirma og‘irligi.

Zichlik ham solishtima og‘irlik singari bosim va haroratga bog‘liq. 
Suyuqliklarning zichligi va solishtirma og‘irligi haroratning oshishi va bosimning
kamayishi bilan kamayadi. 


C

t
0
98

,
3



da suv


va


larning eng kichkina 

qiymatlari xarakterlanadi, bundan tashqari suv 0 dan 3,98
0
S gacha bo‘lgan 

chegaralarda taqdim etiladi.

Solishtima hajm – zichlikka teskari bo‘lgan kattalikka aytiladi: 


m

V

v




1

(1.7) 

Bu erda
1





v

deb yozish mumkin.