1-mavzu. Kirish. Suyuqlik haqida umumiy tushuncha. Suyuqliklarning fizik xossalari. Suyuqlikka ta’sir etuvchi kuchlar

Suyuqlikning siqiluvchanligi 
Suyuqlikning siqiluvchanligi – bu bosim va harorat o‘zgarishi bilan o‘zining 
hajmini (zichligini) o‘zgartiruvchi suyuqlik xossasiga aytiladi. Siqilish kattaligi
bosimga bog‘liq holda hajmiy siqilish koeffitsienti 


v


bilan xarakterlanadi. 

Hajmiy siqilish koeffitsienti bosim o‘zgarishi birligiga to‘g‘ri keladigan
suyuqlik hajmining nisbiy o‘zgarishini ko‘rsatadi: 


p

V

V

v








1
0


(1.8)
bu erda 
0

V
– suyuqlikning boshlang‘ich hajmi (bosimning 
0

p
boshlanishida); 
0

V

V

V

p




–

0

p

p

p




kattaligiga bosim o‘zgarganidagi suyuqlik hajmining 

o‘zgarishi.
Formuladagi “-” belgisi hajmning teskari ko‘payishiga (kamayishi) mos 
keluvchi, bosimning ijobiy ko‘payishiga sabab bo‘lishligini bildiradi.

v


ning

o‘lchov birliklari: SI – m
2
/N, SGS – sm

2
/din, MKGSS – m

2
/kgk.

v


qiytati nihoyatda kichik, amaliy masalalarda bosim o‘zgarishida 

hajmning (zichlikning) o‘zgarishi e’tiborga olinmaydi. Ammo, suyuqliklarning
tebranishi va gidravlik zarbada albatta hisobga olinadi. 


1.2-jadval 

Suyuqlik 

Siqilish koeffitsienti,
9
10




W


, m

2
/N

Suv
0,49

---

Etil spirti

Simob

Glitserin

Kerosin

0,78
0,039

0,25
0,77

Siqiluvchanlikni xarakterlaydigan keyingi parametr hajmiy elastik moduli 

hisoblanadi.
Hajmiy elastik moduli – bu suyuqlikning hajmiy siqilish koeffitsientiga 
teskari bo‘lgan kattalikka aytiladi:


v

Е


1



(1.9)

E
ning o‘lchov birliklari: SI – N/m
2
, SGS – din/sm

2
, MKGSS – kgk/m

2
.

v


va

E
qiymatlari bosim va haroratga bog‘liq, ya’ni 
)
,

(

t

p

f

v



,

)

,

(

t

p

f

E 
. Odatda, 


E
qiymati bosim o‘sishi bilan kattalashadi, haroratning o‘sishi bilan esa 


E
qiymati kamayadi.