sub’ektning majburiyatlarni chegirib tashlagandan keyingi aktivlaridir;
Zaxiralar –
kelgusida muayyan xarajatlarga sarflanishi mumkin bo‘lgan xususiy sarmoyaning bir qismidir;
Daromadlar–
hisobot davrida aktivlarning ko‘payishi yoxud majburiyatlarning kamayishidir;
Xarajatlar–
hisobot davrida aktivlarning kamayishi yoxud majburiyatlarning ko‘payishidir;
Moliyaviy natijalar–
xo‘jalik yurituvchi sub’ektning foyda yoki zarar shaklida ifodalangan faoliyatining pirovard iqtisodiy yakunidir
Moliyaviy hisobot tahlilida qo‘llaniladigan usullar:
moliyaviy hisobotni o‘qish;
gorizontal tahlil;
vertikal tahlil;
trend tahlili;
qiyosiy (taqqoslama) tahlil;
moliyaviy koeffitsientlar;
omilli tahlil
Buxgalteriya balansi aktivini gorizontal tahlili
Balans aktivi
Hisobot davri boshiga
Hisobot davri oxiriga
Farqi +,-
Summa
%
Summa
%
Mutlaq
%
Aktiv
2
3
4
5
6(4-2)
7(5-3)
Asosiy vositalar
Av1
Av1/Aj1
Av2
Av2/Aj2
...
...
Nomoddiy aktivlar
Na1
Na1/Aj1
Na2
Na2/Aj1
...
...
Uzoq muddatli investitsiyalar
Umi1
Umi1/Aj1
Umi2
Umi2/Aj2
...
...
O‘rnatiladigan asbob-uskunalar
O‘u1
O‘u1/Aj1
O‘u2
O‘u2/Aj2
...
...
Kapital qo‘yilmalar
Kq1
Kq1/Aj1
Kq2
Kq2/Aj2
...
...
Uzoq muddatlidebitorlikqarzlari
Umdq1
Umdq1/Aj1
Umdq2
Umdq2/Aj2
...
...
Uzoq muddatli kechiktirilgan xarajatlar
Umkx1
Umkx1/Aj1
Umkx2
Umkx2/Aj2
...
...
Uzoq muddatli aktivlar jami
UMA1
UMA1/ AJ1
UMA2
UMA2/AJ2
...
...
Tovar-moddiy zaxiralari
Tmz1
Tmz1/Aj1
Tmz2
Tmz2/Aj2
...
...
Kelgusi davr xarajatlari
Kdx1
Kdx1/ Aj1
Kdx2
Kdx2/Aj2
...
...
Kechiktirilgan xarajatlar
Kx1
Kx1/ Aj1
Kx2
Kx2/Aj2
...
...
Debitorlar
Dq1
Dq1/ Aj1
Dq2
Dq2/Aj2
...
...
Pul mablag‘lari
Pm1
Pm1/ Aj1
Pm2
Pm2/Aj2
...
...
Boshqa joriy aktivlar
Bja1
Bja1/ Aj1
Bja2
Bja2/Aj2
...
Joriy aktivlar jami
JA1
JA1/ AJ1
JA2
JA2/ AJ2
...
...
Balans aktivi bo‘yicha jami
AJ1
100
AJ2
100
...
x
Gorizontal tahlil
Ko’rsatkich
2017 yil
2018 yil
2019 yil
Sotishdan sof tushum
100000
100%
110000
110%
130000
130%
Sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi
-78000
100%
-82000
105%
-101000
129%
Yalpi foyda
22000
100%
28000
127%
29000
132%
Davr xarajatlari
-17500
100%
-20400
117%
-23600
135%
Umumxo’jalik faoliyatidan olingan foyda
4500
100%
7600
169%
5400
120%
Balans aktivi va passivining vertikal tahlili tahlili
Aktiv
Belgi
Balans qatori %
Passiv
Belgi
Balans qatori %
Uzoq muddatli aktivlar
UMA
UMA/AJ*100
O‘z mablag‘lari manbasi
O‘MM
O‘MM/PJ*100
Joriy aktivlar
JA
JA/AJ*100
Majburiyatlar
M
M/PJ*100
Shu jumladan:
Shu jumladan:
Tovar-moddiy zaxiralar
TMZ
TMZ*JA/AJ*100/JA
Uzoq muddatli majburiyatlar
UM
UM*M/PJ*100/M
Debitorlik majburiyatlari
DM
DM*JA/AJ*100/JA
Qisqa muddatli majburiyatlar
QM
QM* M/PJ*100/M
Pul mablag‘lari
PM
PM*JA/AJ*100/JA
Kreditorlik majburiyatlar
KM
KM* M/PJ*100/M
Aktiv jami
AJ
100
Passiv jami
PJ
100
Balans aktivi va passivining vertikal tahlili
Ko’rsatkich
2017 yil
2018 yil
2019 yil
Pul mablag‘lari
608000
30%
755000
28,7%
783000
31%
Debitorlik majburiyatlari
476000
23,5%
500000
19%
556000
22%
Tovar-moddiy zaxiralar
500000
24,7%
615000
23,4%
595000
23,5%
Uzoq muddatli aktivlar
441000
21,775%
760000
28,9%
591000
23,4
Aktiv jami
2025000
100%
2630000
100%
2525000
100%
Kreditorlik qarzdorlik
115000
5,7%
160000
6%
105000
4,15%
Mexnat haqi bo’yicha qarzdorlik
55000
2,72%
65000
2,5%
80000
3,16%
Soliqlar bo’yicha qarzdorlik
18000
1%
35000
1,33%
45000
1,7%
Olingan bo’naklar
87000
4,3%
210000
8%
195000
7,7%
Uzoq muddatli bank krediti
400000
19,7%
450000
17,1%
350000
13,9%
Aksionerlik kapitali
600000
29,6%
700000
26,6%
700000
27,7%
Taqsimlanmagan foyda
750000
37%
1010000
38,4%
1050000
41,5%
Passiv jami
2025000
100%
2630000
100%
2525000
100%
Trend tahlili
Trend tahlili- asos tahlili sifatida dinamik o‘zgarishlarni baholashda eng ko‘p qo‘llaniladigan usul hisoblanadi. Ushbu usul yordamida yaqin va uzoq davriylikdagi o‘zgarishlarga mutlaq va nisbiy ifodalarda baho beriladi. Trend tahlilidan ko‘pincha aktivlar o‘zgarishini baholashda, foyda va uning o‘sishini baholashda, investitsiyalar hajmini baholashda foydalaniladi.
Moliyaviy hisobot elementlarini trend tahlili
Davrlar bo‘yicha hisobot elementlari (aktiv, kapital, majburiyat, foyda/zarar)
O‘zgarishi +,-
Mutlaq
sum
Nisbiy
%
K2016
x
x
K2017
K2017 - K2016
K2017 / K2016*100
K2018
K2018 - K2016
K2018 / K2016*100
K2019
K2019 - K2016
K2019 / K2016*100
K2020
K2020 - K2016
K2020 / K2016*100
Qiyosiy (taqqoslama) tahlil
Qiyosiy (taqqoslama) tahlil-bir yoki bir nechta ko‘rsatkichlar tizimini, turli ob’ektlar bo‘yicha taqqoslash usulidir.
To‘lov layoqati, moliyaviy barqarorlik va rentabellik ko‘rsatkichlarining qiyosiy tahlili
Qiyosiy ko‘rsatkichlar
To‘lov layoqati
Moliyaviy mustaqillik
Xususiy kapital rentabelligi
Joriy davr
2.6
0.52
0.12
Moliya rejasi bo‘yicha
2.5
0.55
0.15
O‘tgan yilning shu davri
2.2
0.53
0.15
Normativ ko‘rsatkich
3.0
0.50
0.10
Ilg‘or korxona ko‘rsatkichi
3.4
0.70
0.16
Tarmoq o‘rtacha ko‘rsatkichi
2.2
0.42
0.07
Farqi+,-
Moliya rejasidan
+0.1
+0.03
-0.03
O‘tgan yilga nisbatan
+0.4
+0.01
-0.03
Normativ ko‘rsatkichga nisbatan
-0.4
-0.02
+0.02
Ilg‘or korxonaga nisbatan
-0.8
-0.18
-0.04
Tarmoq o‘rtacha ko‘rsatkichiga nisbatan
+0.4
-0.10
+0.05
Moliyaviy koeffitsientlar va ularning tarmoq normalari
№
Ko‘rsatkichlar
Qishloq xo‘jaligi
Qayta ishlovchi tarmoq
Savdo
Boshqalar
1
Avtonomiya koeffitsienti
> = 0,5
> = 0,5
> = 0,3
> = 0,5
2
O‘z oborot mablag‘lari bilan ta’minlanganligi
> = 0,2
> = 0,3
> = 0,2
> = 0,3
3
Joriy likvidlik
> = 1,60
> = 1,80
> = 1,30
> = 1,80
4
Mutlaq likvidlik
> = 0,05
> = 0,05
> = 0,05
> = 0,05
5
Tezkor likvildlik
> = 0,50
> = 0,50
> = 0,50
> = 0,50
6
Tovar moddiy zaxiralarning bir marta aylanish davri, kunda
60 - 120
45 - 80
20 - 45
20 - 45
7
Debitorlik majburiyatlarining qoplanish davri, kunda
75 gacha
45 gacha
30 gacha
30 gacha
8
Kreditorlik majburiyatlarining qoplanish davri, kunda
75 gacha
45 gacha
30 gacha
30 gacha
9
Aylanma aktivlarning bir yilda aylanish davri, marta
3 dan yuqori
3 dan yuqori
3 dan yuqori
3 dan yuqori
10
Rentabellik (sotishdan foydaga nisbatan) %
5 dan yuqori
5 dan yuqori
5 dan yuqori
5 dan yuqori
11
Rentabellik (sof foydaga nisbatan) %
1 dan yuqori
1 dan yuqori
1 dan yuqori
1 dan yuqori
NAZORAT SAVOLLARI
Moliyaviy hisobot tahlili fanining predmeti?
Moliyaviy hisobot tahlili ob’ekti?
Moliyaviy hisobot tahlili maqsadi?
Moliyaviy hisobot tahlili mazmuni?
Moliyaviy hisobot tahlili printsiplari?
Moliyaviy hisobot tahlilini amalga oshirish bosqichlari.?
Investitsiya qarorlari va kreditlar berishga doir qarorlarni qabul qilishda moliyaviy hisobot tahlili?
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning bo‘lg‘usi pul oqimiga baho berishda moliyaviy hisobot tahlili?
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektga ishonib topshirilgan resurslarga va uning majburiyatlariga baho berishda moliyaviy hisobot tahlili?
Rahbar organlarning ishiga baho berishda moliyaviy hisobot tahlili/
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning faoliyati, moliyaviy ahvoli va undagi o‘zgarishlarni tahlil etishning o‘ziga xos xususiyatlari.?
NAZORAT SAVOLLARI
12. Moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilar va ularning axborotga bo‘lgan extiyojlari:tahlil sub’ektlari, ularning qiziqishlari va manfaatlari.?
13. Xo‘jalik sub’ektining moliyaviy ahvoli, faoliyati, moliyaviy ahvoldagi o‘zgarishlarni tahlil etishning metodologik asoslari.?
