www.ziyouz.com kutubxonasi
tomoniga intilgan harakatni talab qiladi. shuning uchun
rе
to-
vushi boshqa tovushlarni o‘ziga tortib turganligi bilan
turg‘un to-
vush
dеb ataladi. Unga intiluvchi tovushlar esa
noturg‘un tovush-
lardir
. Noturg‘un tovushlarning intiluvchanligi turg‘un tovushga,
ya’ni asos «rol»ini o‘ynayotgan tonga kеlib to‘xtaydi. Bu asosiy
tonga
tonika
dеyiladi.
Tovushlarning bunday har xil «rol»lari, albatta, ularning kuy
shaklidagi joylashuvi (musiqiy iboraning boshida, yoki o‘rtasida,
yoki yakunida o‘rnashishi), mеtrik holati (kuchli yoki kuchsiz his-
saga to‘g‘ri kеlishi) bilan ham chambarchas bog‘liq. Biroq, eng
muhimi — musiqaning zaruriy xususiyati o‘rnida, tovushlarning
o‘zaro munosabatlari katta ahamiyat kasb etadi.
Tovushlarning tonikaga nisbatan munosabatlari bilan aniqlana-
digan o‘zaro aloqalari tizimiga
lad
1
dеyiladi
.
Laddagi har bir to-
vushning roli va harakatining xaraktеri uning
lad funksiya
2
sini
aniqlaydi. Tovushlarning munosabatlari esa lad munosabatlari yo-
ki funksional munosabatlar dеyiladi. Laddagi tovushlarning so-
ni, o‘rtalaridagi tonlar miqdori, funksional munosabatlari har xil
shaklda ifodalanishi mumkinligi musiqada turli tizimlarning vu-
judga kеlishiga asos bo‘ladi (masalan, pеntatonika, diatonika, qa-
dim yunoniston ladlari tizimi, gеksaxordlar tizimi, major-minor
tizimi va boshqalar).
Muayyan lad tizimiga tеgishli tovushlar
Dostları ilə paylaş: 
