1-mavzu. Nutq a’zolari haqida umumiy ma’lumot. Nutq sistemasininganotomo-fiziologik tuzilishi. Reja: Nutq a’zolari haqida ma’lumot 2

VII juft — yuz asabi (n. facialis) tarkibida ikkita asab: harakatlantiruvchi o'zak hujayralari aksonlaridan hosil bo'lgan xususiy yuz asabi va tarkibida sezuvchi, vegetativ tolalari boigan oraliq asab (n. intermedius) kiradi. Yuz asabining sezuvchi, harakatlantiruvchi va parasimpatik o‘zaklari miya ko'prigi sohasida joylashgan. Miya asosida asab ko'prikning orqa qirrasidan, olivadan tashqariroqdan chiqib, dahliz-chig‘anoq asabi bilan ichki eshituv yo'liga kiradi. Chakka suyagining piramidasi ichida o'z nomidagi kanal ichida joylashib, bigizsimon-so‘rg‘ichsimon teshik orqa­li tashqariga chiqadi. Kanal ichida asab bukiima-yuz asabi tizzachasi (geniculumn. facialis) va tizzacha tuguni (ganglion geniculi) hosil qiladi. Tizzacha tuguni soxta unipolyar hujayralardan iborat bo'lib, oraliq asabning sezuvchi qismiga taalluqli. Yuz asabi kanali ichida asabdan quyidagi shoxlar chiqadi:
1. Katta tosh asabi (n. petrosusmajor) parasimpatik tolalardan iborat bo'lib, kanaldan o‘z nomidagi tirqish orqali piramidani oldingi yuzasiga chiqadi. Bu yerda o'z nomidagi egatda yo'nalib yirtiq teshik orqali tashqariga chiqadi. Asab simpatik asab bilan birga qanotsimon kanalga kirib. qanotsimon kanal asabi (n. Canalis pterygoidei) nomini oladi va qanot-tanglay tuguniga qo'shiladi.
2. Nog‘ora tori (chorda tympani) parasimpatik va sezuvchi tolalari bor. Sezuvchi tolalar tizzachali tugun soxta unipolyar hu­jayralari o'siqlaridan iborat. Uning perit'eriк qismi tilning oldingi uchdan ikki qismi va yumshoq tanglayda joylashgan ta’m bilish retseptorlarini hosil qiladi. Nog'ora bo'shlig'idan nog'ora-tosh tirqishi orqali chiqib til asabiga qo‘shiladi.
3. Uzangi asabi (n. stapedius) harakatlantiruvchi shox bo‘lib, nog'ora bo'shlig'ida uzangi mushagini inasabatsiya qiladi.
Yuz asabi bigizsimon-so'rg'ichsimon teshikdan chiqqanidan keyin quyidagi harakatlantiruvchi tolalarini bcradi:

1. 
   
   Orqa quloq asabi (n. Auricularis posterior) peshana-ensa mushakning ensa qorinchasini va orqa quloq mushagini inasabat­siya qiladi. 2. Ikki qorinli shox (r. digastricus) ikki qorinli mushak­ning orqa qorinchasini inasabatsiya qiladi. 3. Bigizsimon-til osti mushakka boruvchi shox (r. Stylohyoideus). So’ng asab quloq oldi bezi ichiga kirib, uning ichida shoxlarga bo'linib, quloq oldi chigalini (plexus parotideus) hosil qiladi. Bu chigaldan quyida­gi shoxlar chiqadi:
   

1.