1-Mavzu. O'smirlik davri Reja

O’spirinlik davrida muloqot
O’spirinlarda qadriyatli ma’noli muloqot dominantlik qiladi. Yigit va qizlarning kattalar va ota-onalar bilan muloqoti demokratik xarakter kasb eta boshlaydi.O’spirinning kattalar bilan muloqotining mazmuni hayot mazmunini izlash, o’zini bilish,hayotiy rejalar va ularni amalga oshirish yo’llari, insonlar
orasidagi shaxslararo munosabatlar, kasb egalari haqidagi muammolarni qamrab oladi.Kattalar bilan muloqot bir xil davom etmaydi, o’zini qiziqtirgan muammoni hal qilgach, keyingi muammo bo’yicha savollar tug‘ilguncha kamroq muloqot qilishi mumkin. Yigit va qizlar o’ziga yaqin kattalar bilan muloqot qilishga kasb tanlash muammolariga duch kelganlarida hayotiy tajribalarini o’rganish uchun
ehtiyoj sezadilar. Bir-birini tushunish, bir-birini qo’llab-quvvatlashga asoslangan hamkorlik sharoitida muloqot samarali kechadi.O’spirin uchun kattalar bilan ishonchli muloqotning mazmuni shundan iboratki, uning muammolarini tushunish,
hamdardlik bildirish va uni hal qilish uchun yordamlashishdan iboratdir. Muloqotdagi o’zaro ishonch o’spirin shaxsiga hurmat, hayotiy qiyinchiliklarni yenga olishiga ishonch bildirish — ota-ona va farzand munosabatlarida uyg‘unlikni ta’minlashning muhim asosidir.O’spirinlik davrida muloqotga ehtiyoj kuchayadi,muloqot vaqti ortadi, muloqot doirasi kengayadi. Muloqot doirasining kengayishi bilan muloqot chuqurlashadi va individuallashadi. Axloqiy va ijtimoiy, siyosiy hislarning rivojlanishi ayniqsa xarakterlidir.Ular odatda muayyan axloqiy talablar bilan o’zaro to’g‘ri munosabatda boladilar. Boshdan kechirgan his-tuyg‘ularni anglab yetish mahorati ham rivojlanadi.
Ilk o’spirinlik davrida do’stlashish muammosi.
Axloqiy va ijtimoiy,siyosiy hislarning rivojlanishi ayniqsa xarakterlidir. Ular odatda muayyan axloqiy talablar bilan o’zaro to’g‘ri munosabatda boladilar. Boshdan kechirgan his-tuyg‘ularni anglab yetish mahorati ham rivojlanadi. Do’stlik — ilk o’spirinlik davridagi shaxslararo munosabat va hissiy boglanishning muhim turidir. O’spirinlik yoshida o’quvchilarda o’rtoqlik hissining rivoj topishi xarakterlidir. Rossiya psixologlari I.V.Straxov bilan A.L.Shnirman tadqiqotlarining Ko’rsatishicha, o’spirinlik yoshidagi do'stlik, o’smirlik yoshidagi do’stlikdan ba’zi bir xususiyatlari bilan farq qiladi.Birinchidan, o’spirinlarda do’stlik motivlari ancha chuqurroq boladi. Do’stlikning o'ziga yuqori talablar qo'yiladi, bular: oshkoralik,
o’zaro ishonch, talabchanlik, sadoqat, birgalikda doimiy yordam kolsatish, kamchiliklarni tugatish, do'stiga yordam berish, o’zaro hurmat, bir-birini tushunish va hokazo.
Ikkinchidan, do’stlik hislari ancha sermazmun bo’lib, qiziqishlar
faoliyatning keng doirasini qamrab oladi. Uchinchidan, do'stlik emotsional bolib, do’sti kechirayotgan hislarga javob bera olish qobiliyatiga ega boladi.O’spirinlik yoshidagi do’stlik ko’pincha butun umr bo’yi davom etadi. Ilk o’spirinlik davridagi do'stlikning psixologik qonuniyatlari o’zining barqarorligi bilan ajralib turadi. Har xil insonlarning do’stligi bir xil bolmaydi, yosh, jins va individual-tipologik xususiyatlarga ega boladi.O’rtoqlik munosabatlari jamoani jipslashtirishga yordam beradi, uning hayotiy faoliyatini oshiradi. Yoningda o’rtog‘ing borligini his qilishning o’ziyoq qiyinchiliklarni yengishga yordam beradi.O’spirinlar do’stlik,
samimiylik, emotsional sofdillik kabi xislatlarni birinchi o’ringa qo'yishadi. Do’stlar bir-birlari bilan yuraklarini bo’shatadilar. Do'stlarga samimiy mehribonlik shaxsining reflektivlik darajasiga hamda uning emotsional hayot xususiyatlariga bogliqdir. O’spirin hamma vaqt rostgo’y, samimiy bolishni istaydi.Ilk 0‘spirinlik davridagi do'stlikning mezonlarini aniqlash uchun ularga quyidagi bir necha tugallanmagan gaplar taklif etiladi:≪Do’st — bu...≫, ≪Do'stim bilan men ko'pincha....≫, ≪Do’st va o’rtoq bir emas, chunki ular ...≫. Bunda do'stlikning ikkita bosh mezoni aniqlandi: birinchisi o’zaro yordam ko’rsatish va sodiqlik;
ikkinchisi — psixologik yaqinlik (≪...meni tushunadigan≫; ≪ ...meni yaxshi ko’radigan≫, ≪...hamma narsa haqida gaplashish mumkin≫va h.k.). Birinchi tipdagi javoblar ko’p uchrasa-da, yosh ulg‘ayishi bilan, ayniqsa 18—19 yoshlilarda psixologik yaqinlik ehtiyoji ortadi. Bu ehtiyoj qizlarda o’g‘il bolalarga nisbatan, shahardagi ilk o’spirinlarda qishloqdagi tengdoshlariga nisabatn kuchli namoyon
bo’ladi.