1-mavzu: O’zbekiston yagona vatan

Milliyqadriyatlartarannumi
Prezidentimizrahnamoligidayurtimizdamilliyqadriyatvaan'analarnichuquro'rganish, kengtarg'ibetish, o'sibkelayotganyoshavlodniajdodlarimizningboyma'naviymerosi, milliyvaumuminsoniyqadriyatlargahurmatruhidatarbiyalashgakattae'tiborqaratilmoqda.
Buboradaxalqimizmadaniyati, urf-odatvaan'analarinitarg'ibetuvchiturliko'rik-tanlovlar, ma'naviy-ma'rifiytadbirlaro'tkazilayotir. AynipaytdajoylardaMadaniyatvasportishlarivazirligitashabbusibilantashkiletilganfol’klor-etnografikjamoalarfestivalininghududiybosqichlaribo'libo'tmoqda.
ZahiriddinMuhammadBoburnomidagimadaniyatvaistirohatbog'idafestivalningNamanganviloyatbosqichio'tkazildi. Undabarchashaharvatumanlardanbadiiyhavaskorlik, fol’klor-etnografikjamoalarishtiroketdi. Ularningchiqishlaridaasrlaroshaavloddan-avlodgao'tibkelayotganxalqog'zakiijodinamunalari, o'lan, laparvaraqslarnamoyishetildi. Milliyan'anavaurf-odatlarimizaksetgansahnako'rinishlari, milliyhunarmandchiliknamunalarivaliboslarko'rgazmalaritomoshabinlare'tiborinitortdi.
FestivaldaKosonsoytumanixalqijodiyotijamoasiikkinchi, Uychitumanixalqdastasiuchinchio'rinniegalladi.Birinchio'rinniqo'lgakiritganNamanganshahrining "Yor-yor" fol’klor-etnografikjamoasifestivalningmamlakatbosqichigayo'llanmaoldi.


MILLIYURF-ODATLAR, AN'ANALALAR, UDUMLAR
1. Go'zalurf-odatlarimizumrboqiydir. Ko'pmingyilliktarixgaegabo'lgano'zbekxalqiasrlardavomidao'zigaxosxilma-xilurf-odatlar, marosimlarniyaratdi. Ulardoimiytakrorlanishivaxalqningulargaamalqilibkelishinatijasidaumrboqiydir. Turmushga, zamongaqarabularningayrimlariunutiladi. Zamongaqarab, yangilaripaydobo'ladi, engxalqchillariesaavloddan-avlodgao'tibkeladi.
Xalqimizturmushida "To'y" nomibilanyuritiladiganmarosimlarjudako'p. Bundaymarosimlarningchiroylio'tishidaayollarninghissasikattabo'lganiboisxalqimizningengqimmatliurf-odatlariniavloddan- avlodgayetkazishdahamularningo'rnibeqiyosdir.
Farzandvoyagayetibborarekan, onaungaatabbisotsandig'iniochadi.Nikohto'yikelajakoilaningpoydevorigaasossoladi, shuninguchunhambarchatadbirlargayoshu-qari, erkagu-ayolbirdekishtiyoqbilankirishadilar.
Garchito'ytan-tanalaribirkunda, birnechasoatdao'tsaham, ungachatayyorgarlikko'rish, to'ydankeyingirasm-rusumlarinihisobgaolgandabirnechakungacho'ziladi. Nikohto'yimarosimio'zbeklardaqadimdansovchilikdanboshlanganvahozirhamburusumgarioyaqilibkelinadi.
2. Sovchilikvasovchiodobi. Xorijlikmehmonbilansuhbat.
Mehmon: sizlardauylanishyigitvaqizningmuhabbatiasosidaemas, qandaydirsovchilarvositasidaamalgaoshirilarekan. Shurostmi?
Javob: rostlikkarost, lekinsovchilikmuhabbatniinkorqilmaydi, aksinchamuhabbatnimaqsadgaerishtiradiyokiyo'qmuhabbatniborgaaylantiradi, muhabbatyaratadi. Bizungasovchilikningmohiyatinitushuntiribberdik. Ikkiyoshbir-birigasevgiizhorqilib, turmushqurmoqchibo'ldideylik.Shuyoshdaulardahalihayottajribalarikam, hissiyotaqldanustunlikqiladi.Ota-ona, umumankattalarbilanmaslahatlashadilar, qiztarafiningtag-taxtini, ota-onasini, uyjoyini, qizningxulq-atvorinisovchilarvositasidaso'rab, surishtiradilar. Aynivaqtdaqiztarafhamshundayishtutadivabirfikrgakelinadiyokiyigito'zigamunosibqiztopaolmadi, lekinuylanishikerak. Yevropadabundayholda "Tanishuvklublari", reklamalarqo'lkeladi, bizdaesasovchilikshaklidaishbitkaziladi.Sovchilarvositasidauchrashganyigit-qizma'lumvaqtbir-birlarinisinaydilar, ularo'rtasidamuhabbatrishtalaripaydobo'lsa, unashtirilibto'ybo'ladi.
Xorijlikmehmono'ylabqoladi.
Yevropaganisbatansizlardaoiladaajralishningkamligihambalkishundandir, deganxulosagakeldimdediu.
Shaharlardayigitningonasiammayokixolasibilanmo'ljaldagiqizxonadonigatashrifbuyurib "mehmongakeldik" bahonasibilanqizniko'radilar. Aynipaytdauy-joy, hovliningtozaligi, saranjomligidasturxonqandaybezatilishi, uyegalariningmehmondo'stligigarazmsoladilar.
Qizningonasibilansuhbatlashib "Onasiniko'ru, qiziniol" maqoligarioyaqiladilar.Sharqonaodobgako'ra, yigitningonasio'zo'g'lihaqidagapirishi, maqtashiodobdansanalmaydi.Yanabirnozikjihati, sovchilarham, qiztomonhambir-biriningsha'nigategadiganso'zqilmaydi, deylikqiztomongakuyovtomonma'qulbo'lmadi. Shundahamochiqdanochiqyo'qdeyilmaydi."Qizimizhaliyosh", "o'qishibitsin" kabiso'zlaraytiladi.
Sovchilarikkinchiyokiuchinchiborishidama'qulkelsa, rozilikberiladi, sovchilarkeltirgandasturxonochilibnonisindiriladi, so'ng "oqkiydi" marosimio'tkaziladi, bundarozilikbelgisiqiliboqlikberiladi.Shumarosimdako'pinchafotihato'yikuni, taxminanto'ykunibelgilanadi.Fotihato'yibo'lajakkelinuyidao'tkaziladi. Kuyovtomondasturxonlarolibborishadi, yaxshilabmehmonqilingachesa, qaytishlaridaesasarpoberiladi. To'yoldimarosimlari: bo'lajakkelinsarpolarinitiktirishbilanbandbo'lgandaonasi "paxtasolar" qiladi. Ya'niopa-singillariqo'shniayollarbilanko'rpa-ko'rpachalarbichilib, paxtasolibqaviladi.
"Uyko'rar" kelinningyaqinlarikuyovnikigaboribderazaeshikvauyko'ribkelib,pardalartikishadi. Sovetdavridarukoho'qitishmanetilganiuchunbumarosimxufyaijroetilgan.Endilikdadavlatidoralaridaqaydetilgach, shuyaqinoradagimasjiddayokiqizninguyidao'qitiladiganbo'ldi. Imomikkiyoshgaer-xotinlikburchivahuquqlarinioilaningmuqaddasliginitushuntirgach, kuyovvakelinningroziliginiolgach "xutbainikoh" o'qiydi. To'ykuni: qadimgio'zbekchilikudumigako'ranikohto'yitantanalarikuyovnikidao'tkaziladi. To'yoqshomikuyovjo'ralaribilano'yinkulgubilankelinnikigakeladivauyerdato'ytantanalaridavometadi, ziyofatoxiridakuyovgasarpolarchiqadi. So'ngrakelinuchunhayajonlidamlarboshlanadi.Uningyaqinlariyig'ilishibuzatibborishgatayyorlanadilar.Kelingaoqlibosinikiydiribotasi, onasi, buvasi, tog'aamakikabiqarindoshlaribilanxayrlashganiolibchiqishadi. Buhamko'pchilikayollarningqalbinihayajongasolib, ko'zigayoshchiqaradiganmarosim.
Yor- yor va kelin salom. Xotin qizlarning qiz uzatish bahona o'zlari to'qigan yor-yorlarida qiz bolaning qismati, uning baxtini tilash, epli - sepliligi ta'kidlash, qizlarning taqdirga tan berishi, ko'nikishi kerakligi haqidagi momolar o'giti ifodalangan quyidagi turli viloyat va tumanlardan yozib olingan "Yor-yor"lardan namunalar keltiramiz:
Hay-hay o'lan, jon o 'lan, baxting bo'Isin yor-yor, Payg'ambarning qizidek taxting bo'lsin yor-yor, Payg'ambarning qizini kim ko'rgan bor yor-yor, Ota-ona uyiga kim to'ygan bor yor-yor.
Zargar qilgan zanjirni uzib bo'lmas yor-yor, Xudo qilgan taqdirni buzib bo'lmas yor-yor, Hay-hay o 'lan, jon o'lan, mis panjara yor-yor, Har jafoga ko'nadi qiz bechora, yor-yor.