1-Mavzu: Sanoq sistemalari. Sanoq sistemalarida arifmetik amallarni bajarish. Reja

Axborot tizimlari ishida va unig texnologik jarayonida anik fark kilib turuvchi bir kancha 


boskichlarni ajratib kursatish mumkin: 
1. Ma’lumotlarning paydo bulishi -ya’ni xujalik operasiyalari natijalarini . boshkaruv obyektlari 
va subyektlari xususiyatlarini, ishlab chikarish jarayonlari parametrlarini, normativ va yuridik 
aktlar mazmunini kayd etuvchi boshlangich ma’lumotlarning yuzaga kelishi. 
2. Ma’lumotlarning tuplanishi va tizimlashtirilishi - ya’ni kerakli ma’lumotlarni tezlik bilan 
topish va tanlash, ma’lumotlarni metodik jixatdan yangilash, ularning buzib kursatilishidan, 
yukolishidan saklash, darajasida ma’lumotlarni joylashtirish. 
3. Ma’lumotlarni kayta ishlash-bu ilgarigi tuplangan ma’lumotlar asosida yanada tuldiruvchi, 
taxliliy, tavsiyalovchi, prognozli ma’lumotlarning yangi kurinishlari shakllanuvchi jarayondir. 
4. Ma’lumotlarni aks ettirish-ma’lumotlarni inson kabul kilishi uchun foydali shaklda takdim 
etish. Eng avvalo-bu boskichga chikarish, ya’ni xujjatlarni kishi kabul kilishi uchun kulay 
xolatda tayyorlash. 
Avtomatlashtirilgan axborotlar tizimining texnik vositalar tasnifi quyidagilar: 

 Axborotlarni kiritish kurilmalari: klaviatura, manipulyator, joystik, nurli pero-mexanik 
“sichkon”, optik “sichkon”, skaner, grafik planshet, sensorli ekran, nutkni kiritish vositasi. 
Axborotlarni chikarish kurilmalari: displey va displey adapterlari, elektron-nurli trubka, 
vektorli displey. Axborotlarni bosib chikarish kurilmasi: zarbli printer, literli printer, matrisa-
nuktali printer, purkovchi printer, termografik printer, lazerli printer, grafatuzuvchilar. 
Oxirgi yillarda EXMlarni ishlab chikarilishi tarakkiyoti natijasida shaxsiy kompyuterlar 

yaratildi. Bu shaxsiy kopyuterlar yordamida aloxida foydalanuvchilar ishlarini bajarish 

imkoniyati yaratildi. 
Shaxsiy kompyuter foydalanuvchisi sifatida ilmiy xodim, konstruktor, texnolog, ukituvchi, 
medesina xodimi va boshkalar bulishi mumkin. Bunga asosan foydalanuvchilar uzlariga tegishli 
va zarur bulgan axborotlarni kayta ishlashi xamda bu kompyuter xotirasidagi axborotlar 
tuplamidan foydalanishlari mumkin. 
Masalan: Ilmiy tekshiruv ishlari, konstruktorlik va texnologig yaratuvchilik, adminstrativ 
boshkarish, rejalashtirish, moliyaviy xisob kitob va xisobotlarni tayyorlash kabi vazifalarni 
kompyuter yordamida zamonaviy axborotlar texnologiyasiga asosan bajarish imkoniyatiga ega 
bulindi. 
Shaxsiy kompyuterlar foydalanuvchilarga axborot kiritish turli kurilmalarining keng turi tavsiya 
etiladi. Shunday bulsada, kupincha ShKlar yagona kiritish kurilmasi-klaviatura bilan ishlab 
chikariladi. Keng kulamda kullanishi jixatdan klaviaturadan sung uni funksional jixatdan 
tuldiruvchi turli xil manipulyatorlar va asosan “sichkon” xilidagi manipulyatorlar kullaniladi.