1 Menecmentin təşəkkülü və inkşafı

1 Menecmentin təşəkkülü və inkşafı

2 2. Menecmentin bir elm kimi mahiyyəti, məzmunu, tərifi

«Menecment» termininə bu sözün müxtəlif mənalarını (çalar­larını) əks etdirən şərhindən başlamaq lazımdır. “Menecment” sözü ingilis dilindən götürülüb, mə­na­sı idarə­etmə, təşkiletmə deməkdir. Bazar müna­sibət­lərinə ke­­çid şəraitinin qarşısında duran ən mühüm vəzi­fələrdən biri də müəssisələr (təşkilatlar, birliklər) sə­viy­yəsində me­nec­­men­tin nəzəri və metodo­loji prob­lem­lə­rini araş­dır­maq və həll etməkdir.

Menecment sözünü ilk dəfə amerikan biznesmeni Q.Taun 1886-cı ildə mühəndis-mexaniklərin iclasların­dan bi­­rin­də işlətmiş, bundan sonra bu söz bir məfhum kimi lek­­­sikon­da istifadə olunmuşdur.

Menecmentin predmetini idarəetmə münasibətləri təş­­kil edir. Menecmentin obyekti bazar münasibətləri şə­ra­i­tin­də istehsal, ticarət, xidmət, nəqliyyat, tikinti və s. fə­aliy­­­yət sahələri ilə məşğul olan müəssisə və təşkilat­lar­dır. Menec­mentin subyektləri dedikdə isə, idarə edən və idarə olu­nan sistemlər başa düşülür.

Menecment maddi, əmək, maliyyə və informasiya resurslarından səmərəli istifadə etməklə qarşıya qoyulan məqsədə (məqsədlərə) nail olmaq üçün təşkilatın istənilən təsərrüfatçılıq fəaliyyəti gedişində özündə peşəkar və müstəqil fəaliyyətini əks etdirir. Menecment cəmiyyət həyatının bütün sferalarına nüfuz etməkdədir. Menecmentin ingilis tədqiqatçısı olan Lindell Urvik qeyd edirdi ki, «menecment» sözü ingilis dilli ölkələrdə son dərəcədə sərbəst və müxtəlif mənalarda işlədilir. İngilis dilinin fundamental Oksford lüğətində «menecment» belə şərh (təfsir) edilir: 1)insanlarla davranmaq üsulu, manerası; 2)hakimiyyət və idarəetmə məharəti; 3)xüsusi tərzli bacarıq, inzibatçılıq vərdişi; 4)idarəetmə orqanı, inzibati vahid.

Müasir dövrdə menecment praqmatik məqsədlərin, prio­ritetlə­rinin dəqiq ifadə olunduğu fənnlərarası elmi bilik sahəsi kimi fəaliyyət göstərir.

Menecmentə çox vaxtı rəhbərlik funksiyalarından biri kimi baxılır.

Oliver Seldona görə idarəetmə bir tərəfdən kapitaldan, digər tərəfdən isə əmək­dən fərqlənir. O, üç tərkib hissəsinə parçalanır:

1. 
   Administrasiya – o, korporativ siyasət işlənib hazırlanması; maliyyənin koordinasiya edilməsi; istehsal, bölgü, təşki­latın sərhədlərinin müəyyən edilməsi və administratorun ali nəzarəti ilə məşğul olur;
   
2. 
   Menecment – sözün həqiqi mənasında administratorun müəyyən etdiyi çərçivədə siyasətin yerinə yetirilməsi, həmçinin təşkilatın onun qarşısında qoyduğu vəzifələri həll etmək üçün istifadə etməsi ilə bağlı olan anlayışdır;
   
3. 
   Təşkiletmə – yerinə yetirilməsi üçün zəruri keyfiyyətlər verilmiş fərdlər və ya insanlar qrupunun kombinləşdirilmiş əmək formasında yerinə yetirdikləri prosesdir. Öhdəlik­lərin bu qaydada formalaşdırılması biliklərin tətbiqinin da­ha effektiv, müntəzəm, pozitiv və koordinasiya edilmiş kanalını təmin edir».
   

Menecment daha az maddi, əmək və maliyyə ehtiyatlarından istifadə edərək səmərəliliyi yüksəltmək və mənfəəti artırmaq məqsədi ilə həyata keçirilən idarəetmə fəaliyyəti ilə əlaqədar peşədir.

Başqa sözlə, menecment bazar və bazar münasibətləri şəraitində idarəetmə deməkdir ki, o;

- qarşıya qoyulan məqsədə nail olmaq üçün işçiləri, onların imkanlarını səfərbər etmiş olsun;

- tam təsərrüfat sərbəstliyi şəraitində keyfiyyətli məhsul istehsalını təmin etsin;

- firmanı tələb və təklifə uyğunlaşan bazara və məhsul buraxılışına elə yönəltməlidir ki, nəticədə yüksək mən¬¬¬fəət əl¬də etmiş olsun;