1-Modul: Avtomatlashtirish texnik vositalari faniga kirish. 1-Mavzu

2-Modul: Avtomatlashtirishning pnevmatik va gidravlik texnik vositalari.
2.2-Mavzu: Ikkilamchi pnevmatik asboblar, boshqarish stansiyalari, funksional bloklar va yordamchi qurilmalar
Reja:
1. Ikkilamchi pnevmatik asboblar, boshqarish stansiyalari, funksional bloklar va yordamchi qurilmalar.
2. Ikkilamchi pnevmatik qurilmalarning ishlatilish sohalari
Ikkilamchi pnevmatik texnik vositalardan o`zgartirgichlarga to`htalib o`tamiz. O`zgartirgichlarning ikkita turini ko`rib o`tamiz.
Tokni siqilgan havo bosimiga o`zgartirgich.
Ushbu o`zgartirgichning kirish signali bo`lib magnitoelektrik o`zgartirgich g’altagidagi i tok, chiqish signali bo`lib esa quvvat kuchaytirgichi chiqishidagi siqilgan havo bosimi P hisoblanadi (1-rasm).

1-rasm. Tokni siqilgan havo bosimiga o`zgartirgich.

1. 
   qurilma; b) struktura sxema; v) statik xarakteristika
   

1-richak; 2-nol korrektor; 3-doimiy drossel(tartibga soluvchi klapan); 4-qopqoqli konus naycha; 5-pnevmatik quvvat kuchaytirgichi; 6-silfon; 7-magnitoelektrik o`zgartirgich; 8-kuchni siqilgan havo bosimiga o`zgartirgich.
O`zgartirgich ketma-ket ulangan ikkita o`zgartirgichdan iborat (1.b-rasm). Birinchi - i kirish tokni F kuchga o`zgartiruvchi magnitoelektrik o`zgartirgich 7. Ikkinchi – ushbu kuchni siqilgan havo bosimiga o`zgartirib beruvchi o`zgartirgich 8. Demak, ikkala o`zgartirgichning statik xarakteristikasi chiziqli bo`lsa, u holda tokni siqilgan havo bosimiga o`zgartiruvchi barcha o`zgartirgichlarning statik xarakteristikalari ham chiziqli bo`ladi.
O`zgartirgichning statik xarakteristikasi 1.v-rasmda ko`rsatilgan.
Nol kirish tokida P<sub>0</sub>=0.2*10<sup>5</sup>Pa chiqish bosimi boshlang’ich qiymatini o`rnatish nol korrektor 2 orqali bajariladi.
Tokni siqilgan havo bosimiga o`zgartirish uchun sanoatda EPP-60 tipdagi o`zgartirgichlar chiqariladi.
Siqilgan havo bosimini tokka o`zgartirgich.
O`zgartirgichning kirish signali trubkali prujinaga keluvchi bosim P, chiqish signali esa tok i (2-rasm). O`zgartirgichning struktura sxemasi 2.b-rasmda ko`rsatilgan.

2-rasm. Siqilgan havo bosimini tokka o`zgartirgich.

a-qurilma; b-truktura sxema; v-statik xarakteristika;
1-richag; 2-nol korrektor; 3-trubkali prujina; 4-prujina; 5-tebranish konturi; 6-mahsus kuchaytirgich; 7-magnitoelektrik o`zgartirgich; 8-kuchni tokka o`zgartirgich.
Sxemadan ko`rinib turibdiki, o`zgartirgich 3ta ketma-ket ulangan o`zgartirgichlardan iborat. Birinchisi- chiqilgan havo bosimi P ni trubkali prujina uchining L<sub>1</sub> siljishiga o`zgartirgich. Ikkinchisi – ushbu siljishni a richagning chap yelkasiga qo`yilgan F kuchga o`zgartirgich. Ikkala o`zgartirgichning statik xarakteristikasi chiziqli. F kuchni i chiqish tokiga o`zgartiruvchi o`zgartirgich uchinchi o`zgartirgich boshqa kuchni tokka o`zgartiruvchidan shunisi bilan farq qiladiki, l ning siljishi o`zgaruvchan tok kuchlanishi U ga emas, tebranish konturi 5 ning rezonans chastotasiga, so`ngra kuchaytirgich 6ga va chiqish toki i ga o`zgaradi. O`zgartirgich 8 ning statik xarakteristikasi magnitoelektrik o`zgartirgich 7 ning xarakteristikasi bilan aniqlanadi va shuning uchun xarakteristikasi chiziqli. Shunday qilib, ko`rib o`tilgan o`zgartirgich chiziqli xarakteristikaga ega (2.v-rasm).
Siqilgan havo bosimini tokka o`zgartirish maqsadida sanoatda PE-55M tipli o`zgartirgich ishlab chiqariladi. Unga bir nechta iste’molchini ulash mumkin. Ularning ulanish shartlari va sxemalari huddi kuchni tokka o`zgartirgich kabi bo`ladi.
O`zgartirgichda prujina 4 ning tarangligini o`zgartiruvchi nol korrektor 2 mavjud. Ushbu korretor bilan P<sub>0</sub> o`lchanayotgan bosimning boshlang’ich qiymatida chiqish tokining nol qiymatini o`rnatadi.