4.Tilning morfologik sathi. Morfologiyaning so‘z shakllari haqidagi ta’limot ekanligi. (Grammatik ma’no, grammatik ma’noni hosil qiluvchi vositalar) 48.O‘zbek tili morfologiyasi umumiylik va xususiylik dialektikasi talqinida (so‘z turkumlari, leksik ma’no, grammatik ma’no, grammatik kategoriyalar) .Grammatik ma’no – umumlashgan ma’no ekanligi. Uning tildan tashqaridagi predmetlar, hodisalar, xususiyatlarni aks ettiruvchi nosintaktik, masalan, miqdor, makon, zamon kabi va gap hamda so‘z birikmasi tarkibidagi so‘z shakllarining aloqasini bildiruvchi sintaktik ma’nolarga bo‘linishi va ma’noni muayyan moddiy vositalar yordamida ifodalashi. Grammatik kategoriyalarning so‘z shakllari va leksemalarning o‘zaro zidlanishida yuzaga chiqishi.
Grammatik kategoriyalarga: a) sintaktik birliklarni bog‘lash uchun xizmat qiluvchi (konnektiv – egalik, kelishik) va b) sintaktik birlikni gap qilib shakllantiruvchi (konstitutiv – zamon, mayl, shaxs-son) kategoriyalar kirishi. Grammatik kategoriya tizim va uning ichki tuzilishi morfologik va sintaktik kategoriyalarga bo‘linishi.
Morfologiya bo‘limida so‘z shakllari va kategoriyalari, so‘z shakllarini tasniflash tamoyilari haqida, sintaksisda esa so‘z shakllarining gap tarkibida o‘zaro birikish yo‘llari, gap va uning kategoriyalari, gapning tuzilish tiplari haqida bahs yuritiladi.
So‘z shakllarida morfologik va sintaktik ma’nolarning uyg‘unligi ko‘rinadi.
Morfologiya morfologik ma’nolarni o‘rganadi. Grammatik ma’no tildan tashqaridagi predmetlar, hodisalar, xususiyatlarini aks ettiruvchi nosintaktik (referensional), masalan, mikdor, makon, zamon kabi va gap hamda so‘z birikmasi tarkibidagi, so‘z shakllarining aloqasini bildiruvchi sintaktik ma’nolarga bo‘linadi.
Grammatik ma’no muayyan moddiy vositalar yordamida ifodalanadi. Ma’lum grammatik ma’noni ifodalovchi moddiy vositalar grammatik shakl hisoblanadi. Masalan, ko‘plik shakli, kelishik shakli va h.
9.Sintaktik sath. Sintaktik sathning so‘z birikmasi va gapdan iboratligi. (Gap modelining so‘z birikmasi modelidan farqlanishi)
