1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Bazalovchi tayanch yuzalar
shunday yuzalarki, ular to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
moslama yoki stanokning shunga tegishli yuzalari bilan tegib turadi. 
Bazalovchi sozlash yuzalar.
Detalning bu yuzalariga nisbatan stanok 
sozlanadi, ya’ni stanokning o‘lcham tirgaklari qo‘yiladi va keskich o‘lcham 
bo‘yicha o‘rnatiladi. 
Tekshiruvchi bazalovchi yuzalar detalning shunday yuzalariki,bularga qarab 
shu detalning stanokdagi holati yoki qirquvchi asbobning o‘rnatilishi aniqlanadi. 

---

109 
Asosiy texnologik baza 
 
Ishlanayotgan yuzaga nisbatan joylashish holati, yig‘ilgan detalni ishlashi 
uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan bazaga asosiy texnologik baza yoki soddagina 
asosiy baza deyiladi. 
Odatda asosiy texnologik baza sifatida uzil-kesil ishlangan konstruktorlik va 
yig‘uv bazalari olinadi. Bularga ishlanayotgan yuza bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
o‘lcham bilan yoki o‘zaro parallellik, perpendikulyarlik va h.k. shartlari bilan 
bog‘langan yuzalar kiradi. Masalan, silindrik shesternyani tishini qirqishda asosiy 
texnologik baza qilib shu shesternyani markazdagi teshigini yuzasi olinadi. Bu 
yuza tayyor mahsulot uchun yig‘uv bazasi ham bo‘ladi. 
 
Yordamchi texnologik baza 
 
Yordamchi texnologik baza bu, tayyor mahsulotda qirqib ishlanayotgan 
yuzaga nisbatan holati to‘g‘ridan-to‘g‘ri ahamiyatga ega emas. 
Bu baza, ishlanayotgan detalni konstruktsiyasi uchun asosiy bazani 
texnolgik baza sifatida qo‘llab bo‘lmagan holda ishlatiladi. 
5.6-rasmda bazalarni sinflari berilgan. 
5.6-rasm. Bazalar sinflari sxemasi. 
 
 

---

110 
5.3. Qora ishlash uchun baza tayinlash 
 
Detalni birinchi o‘rnatish uchun ishlatiladigan bazalovchi yuzalar 
yig‘indisiga