1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti



Yüklə 180,2 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə119/308
tarix07.01.2024
ölçüsü180,2 Kb.
#206847
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   308
110 
 
билан реакцияга киришиб, ацителенни ҳосил қилиши мумкин, бу модда ҳаводаги О
2
билан 
портловчи аралашма ҳосил қилиши мумкин:
СаС
2
+ 2Н
2
О = С
2
Н
2
+ Са(ОН)
2
+ Q
Аммиакли усул. Гебер ва Нернест томонидан 1904-1907 йилларда назарий жиҳатдан топилган: 
N
2
+ 3H
2
= 2NH
3
+ Q
Аммиак кўп моддалар олиш учун хом ашѐдир. Аммиак таркибида боғланган азот энг 
юқори бўлиб 82,3% ни ташкил этади. 
Юқорида кўрилган уччала усулдан ѐй ва карбидли цианамид усул маҳсулотнинг чиқиш 
паст, кўп энергия талаб қилгани ва иқтисодий жиҳатдан қиммат бўлгани учун ҳозирги даврда 
дерли қўлланилмайди. 
Шу муносабат билан элементар азотни боғлашнинг аммиакли усули ҳозир ва келажакда 
ҳам энг қулай ва кўп қўлланиладиган усул бўлиб қолади.
Аммо, шуни таъкидлаш керакки, аммиакни реакцияси буйича ишлаб чиқариш учун кўп 
миқдорда тоза ҳолдаги элементар озот ва водород керакдир. 
Биз юқорида кўриб ўтганимиздек, элементар азотнинг асосий хом ашѐси-битмас 
туганмас атмосфера ҳавосидир. Шу муносабат билан биз сизлар билан бундан буѐн атмосфера 
ҳавосидан қандай қилиб элементар азот ва кислород ишлаб чиқариш масалаларини ўрганамиз. 
Бунинг учун амалиѐтда атмосфера ҳавосини азот, кислород ва бошқа компонентларга ажратиш 
усуллари қўлланилади.
КАЛЦИЙ ЦИАНАМИДИ ОЛИШНИНГ ТошКТИ УСУЛИ ХАКИДА. 
Тошкент Кимѐ-технология институтида НМЭТ кафедрасида профессор Сигов С.А., 
доцентлар Лейкин З.М., Дайчи Р.И., Якубов Ш.А., ассистент Пименова А.А., катта ўқитувчи 
Терехин Е.Л., доц.Мирзаев И.Т. лар иштирокида карбидсиз усуллардан бири - ТошКТИ усули 
бўйича калций цианамида олиш технологияси яратилган. Бу усулга мувофиқ калций 
цианамидини қуйидаги реакциялар бўйича олиш мумкин:
СаО + 2СО + 2NH
3
= CаСN
2
+ CO
2
+ 2H
2
+ H
2
O + Q
Бу реакция гетероген, қайтар, экзотермикдир.
СаСО
3
+2СО + 2NH
3
= CаСN
2
+ 2CO
2
+ 2H
2
+ H
2
O - Q
Бу реакция ҳам гетероген, қайтар, аммо эндотермикдир. 
Бу реакцияларда тоза СО ўрнига азот ўғитлари заводларида ҳосил бўлаѐтган чиқинди 
газлар:
СО - фракция (30-35% СО, қолгани азот ва водороддан иборатдир); 
Ретур газлари - бу қайтарма газ бўлиб, унинг таркибида 
60-65% СО, 5-7% аммиак, қолганлари метан, водород, азот, аргон, углерод диоксидилардир. 
Келажакда шундай газларни қўллаш кўзда тутилган. Шуни таъкидлаш керакки, бу иккала 
чиқинди аралашма ҳозирги вақтда заводларда ѐқиб юборилаяпти;буни екиш учун эса табиий 
газ, доимо екиб турилади. Бу билан атроф-мухит зарарланади, иссиклик энергияси исроф 
булади. Бу реакциялар буйича 800
о
С да бир боскичда энергияни кам сарф килган холатда СаСN
2
олинади. Олинган махсулот ок ва дона-донадир. Олинган махсулот таркибида СаС
2
булмаганлиги учун портлаш хавфи йўқолади, дефолиция сифатида ишлатилганда пахта толаси 
ифлосланмайди. Карбидсиз усулни келажаги порлокдир. 
СаСN
2
халк хужалигида кенг кулланилади. У тилла саноати учун энг зарур булган 
тиомочевина-(NН
2
)
2
СS ишлаб чикаришда, медицинада дорилар ишлашда, металлургияда, кенг 
микѐсда ишкорий угит сифатида ишлатилиши мумкин. 

Yüklə 180,2 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   308




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin