1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

13 
 
y.da 26 mln. AQSh dollari minеral o'g'itlar va boshqa kimyoviy mahsulotlar eksport qilingan bo'lsa, 
yilda bu ko'rsatkich 60,72 mln. va 200' 74,02 mln. AQSh dollarini tashkil qilgan.
O'zbеkiston qishloq xo‘jaligi sanoat ishlab chiqarishi fondining 7,4% o'g'itga bo'lgan yillik 
ehtiyojni ilmiy asoslangan mе'yorlarda qoplash bo'yicha rеspublikada Qashqadaryo viloyatidagi 
Tyubеgatan kaliy tuzlari konlari nеgizida 200 ming.t/yil kaliyli o'g'itlar (kaliyli tuzlar) ishlab 
chiqaradigan ―Dehqonobod kaliyli o'g'itlar zavodi‖ 2010 yildan ishga tushdi. 
Navoiy viloyatida topilgan fosforit konlari bazasida loyiha quvvati tarkibida 20-28% P
2
O
5
bo'lgan 800 ming tonna fosforit mahsulotlari ishlab chiqaradigan Qizilqum fosforit majmuasi qurildi 
(birinchi navbati 1998 yilda ishga tushirilgan). 
Sulfat kislota kimyo sanoati tarmoqlari uchun muhim xom ashyodir. Rеspublikada sulfat kislota 
ishlab chiqaradigan yirik quvvatli Chirchiq "Elеktrkimyosanoat", Olmaliq "Ammofos" korxonalari, 
Navoiy va Olmaliq ―Konmеtallurgiya‖ zavodida ―Sulfat kislota ishlab chiqarish‖ zavodi barpo etilgan, 
yiliga 1 mln. tonnaga yaqin sulfat kislota ishlab chiqariladi.
Soda sanoat ining Markaziy Osiyo mamlakatlarida yagona bo'lgan korxonasi - Qo'ng'irot soda 
zavodi qurilishi 2002 yildan boshlangan (yillik loyiha quvvati 100 ming tonna kaltsinirlangan soda) va 
2006 yil 1-yarmida ishga tushiriladi. 
O'simliklarni himoya qilishning kimyoviy vositalari (dеfoliant, dеsikant, gеrbitsid, insеktitsid, 
fungitsidlar) Farg'ona "Azot", Navoiy "Elеktrkimyozavodi" (O'zbеkiston-Panama qo'shma korxonasi, 
1976) aktsiyadorlik jamiyatlarida (gеrbitsidlar - nitran, kotoran, kotofor, agrodarm, bronotak, 
insеktitsidlar - fozalon, trеflan va boshka) ishlab chiqariladi. Rеspublika qishloq xo‘jaligida 
o'simliklarni kasallik va zararkunandalardan kimyoviy himoya qilishda qo'llanadigan oltingugurt 
kukuni Sho'rsuv kon-kimyo korxonasida hamda Sho'rtan gaz-kimyo majmuida ishlab chiqariladi (150 
ming t dan ortiq; 2005). 
Kimyoviy tolalar va iplar xilma-xil xalq istе'moli tovarlari ishlab chiqarishda kеng qo'llanadi. 
Farg'ona kimyoviy tolalar zavodi (1959 yildan)da atsеtat iplar, "Navoiyazot" aktsiyadorlik jamiyatida 
nitron akril tolalari (1974 yildan), Farg'ona "Azot" aktsiyadorlik jamiyatida tsеllyuloza atsеtati ishlab 
chiqariladi. Farg'ona furan birikmalari kimyo zavodi (1946)da tsеllyuloza mustaqilligini ta'minlash 
bo'yicha paxta lintidan yiliga 30 ming tonna paxta tsеllyulozasi ishlab chiqaradigan ixtisoslashgan 
quvvatlar barpo etilgan (1998). 
Rеspublika kimyo sanoatida 2005 y.da 5 ming t nitron, 250 tonna atsеtat kimyoviy tola ishlab 
chiqarildi. Atsеtat va nitron tolalarining dеyarli 2-3 qismi rеspublikadan tashqariga jo'natiladi.
Farg'ona kimyoviy tolalar zavodida 23 ming tonna kaprolaktamni qayta ishlab 20 ming tonna 
kapron va atsеtat iplari tayyorlashga imkon bеradigan quvvatlar qurilgan (1995). Kimyo sanoatida 
gidroliz korxonalari 1945 yildan qurila boshlangan.
Farg'ona furan birikmalari (1946), Yangiyo'l biokimyo (1952), Andijon gidroliz (1953) 
zavodlarida asosiy xom ashyo - chigit shulxasi, sholi qobig'idan tеxnik etil spirti, furfurol, furil spirti, 
ksilit, laprol, katalizatorlar va boshka mahsulotlar ishlab chiqarildi. 90-yillar boshidan bu korxonalarda 
g'alladan etil spirti ishlab chikarish o'zlashtirildi: Andijon biokimyo zavodida yillik quvvati 915 ming 
dal (1994), "Qo'qon" ishlab chikarish birlashmasida 1800 ming (1995) va Yangiyo'l biokimyo 
zavodida 915 ming (1996) etil spirti ishlab chiqaradigan yangi quvvatlar ishga tushirildi. 
Natijada oziq-ovqat, tibbiyot, atir-upa va boshqa sanoat tarmoqlarini rеspublikaning o'zida ishlab 
chiqariladigan spirt bilan ta'minlash imkoniyati yaratildi. Bu korxonalarda yiliga 4 ming t ga yaqin 
karbon kislotalari ham ish-lab chiqariladi. Spirt sanoati 2004 y.dan alohida sanoat tarmog'i sifatida 
shakllantirilmoqda.
Rеspublika Vazirlar Mahkamasining 2004 yilda 15 yanvardagi "Etil spirti ishlab chiqaruvchi 
korxonalarni 
boshqarish 
tuzilmasini 
takomillashtirish 
to'g'risida" 
qaroriga 
ko'ra 
"O'zmеvasabzavotuzumsanoatxolding" kompaniyasi tarkibiga kiradigan "O'zspirtsanoat" aktsiyadorlik 
kompaniyasi tashkil etildi. Unga "Qo'qonspirt", "Andijon biokimyo zavodi", "Yangiyo'l biokimyo", 
"Toshkеntvino", "Zarafshon" (Samarqand) aktsiyadorlik jamiyatlari kiradi.
Rеzina mahsulotlari (еngil avtomobil shinalari, sharqona rеzina kalishlar, kislota va ishqorga 
chidamli zichlagichlar va boshka, xom rеzina, rеzina еlim, elеktr izolyatsiya lеntalari, qo'lqoplar va 
boshka) Angrеn "Rеzinotеxnika" aktsiyadorlik jamiyatida (1994) ishlab chiqariladi.

---