1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

236 
 
Q
ф.у
= G
1
r
1
+ G
2
r
2
+ G
3
r
3
+ … 
r
1
,r
2
,r
3
- fazaviy o‘zgarish issiqliklari (kondensatsiya, kristallanish, erish, ) 
Gess qonuniga muvofiq reaktsiya issiqlik effekti q
p
0
(standart sharoit Т=298
0
С (+25
0
); Р=1 atm 
uchun) reaktsiya natijasida xosil bO‘lgan moddalr yaratilish issiqliklar yig‘indisidan, reaktsiyaga 
kirishuvchi moddalar yaratilish issiqliklari tengdir: А + В == С + D +q
p 
izobar sharoitda:
q
0
P
= (q
yarat.D 
+ q
yarat.Е
) - (q
yarat.А
+ q
yarat.В
) 
q
0
.
ярат
= -ΔH
0
Nerxst tenglamasiga muvofiq har xil Tda q
p
:
q
p
= q
0
P
+ Δa
c
T + 1/2Δa
1
T
2
+ 1/3Δa
2
T
3
Q
т.к.и.
= GcΔt, yoki Q
t.k.i.
= К
n.a.k.
F(t
is
- t
sovuk
)б 
Yoqilg‘ilarni yoqish issiqligi. Mendeleev tenglamasiga muvofiq: 
Q
ѐ.ѐ.и.
= 339,3∙с + 1256∙Н – 109(0 - S) – 25,2(9Н +W) 
С, Н, О, S –uglerod, vodorod, kislorod, oltingugurt % miqdorlari. 
W – nomlik % miqdori. 
G
1
= 105 ohaktosh va koksdan iborat bo‘lgan shixtani kuydirishda aniqlansin: 1) tarkibida а = 91% 
С, в = 7% ?, с = 2% suv bo‘lgan koks sarfi; 2) O‘choq gazi % tarkibida; 3) Kuydirish reaktsiyasi 
issiqligi, agarda moddalarning xosil bo‘lish issiqliklari quyidagicha bo‘lsa: 
Q
CaCO3 
= 1206000 kDj/kmol; Q
CaO
= 635100 kDj/kmol; 
Q
CO2
= 393510 kDj/kmol;
Ohaktoshni parchalanish darajasi x = 95,0 va α = 1,4 marta ko‘p bulayotgan bulsa; 
Yechim: 1) 1 kmol, ya‗ni 100 kg oxaktoshni termik parchalanishi 
CaCO
3 = 
CaO +CO
2 
–Q 
Issiqligi Q
1
=Q
CaO
+ Q
CO2
– Q
CaCO3
=635100 [phone] =
-
177390 kDj/kmol. 
Pargalanish darajasi e‗tiborga aniksa 
Q
2
=Q
1
100
Х
=(-177390) 0,95 = - 168520kj/kmol
Ya‗ni shuncha issiqlik 100kg yoki 1 kmol ohaktoshni kuydirish uchun keark ekan, ya‗ni 
reaktsiya endotermik ekan.
Toza uglerod yonish issiqligi q
c
= 32784 kDj/ kg bo‘lsa G1 = 105 oxaktoshni kuydirish uchun 
kerak bo‘lgan issiqlikni (agarda uglerod tuliq yonsa) xosil qiluvchi uglerod miqdori: 
G
2
= 
кг
q
G
Q
c
514
100
32784
10000
168520
100
1
2






углерод 
Agarda koksdagi uglerod miqdori а = 91% С bo‘lsa, koks sarfi:
G
3
= 
кг
a
G
564
91
100
514
100
2




кокс. 

---