1. Pedaqoji ünsiyyət və onun növləri

10.Şəxsiyyətə 

pedaqoji 

təsir 

metodları. 

Çalışma,öyrətmə və stimulaşdırma metodları 

Çalışma, öyrətmə və stimullaşdırma metodları  

Çalışma  şəxsiyyətin  formalaşması  və  inkişafı  məqsədilə 

tərbiyəolunanlarla müxtəlif hərəkət və fəaliyyətlərin, praktik 

tapşırıqların planlı şəkildə təşkilidir.  

Öyrətmə 

isə 

tərbiyəolunanlarda 

yaxşı 

vərdişlərin 

formalaşdırılması məqsədilə müəyyən hərəkətlərin planlı və 

mütəmadi  təşkilidir.Vərdişlər  K.D.Uşinskinin  qeyd  etdiyi 

kimi hər hansı fəaliyyətin “bu hərəkətə  meyil  yaranmayana 

qədər”  təkrarlanması  deməkdir.  A.S.Makarenko  göstərirdi 

ki, “əgər insanı  cəsurluq sərgiləyə bilmədiyi  şəraitə salsan, 

həmin şəxsdə əsl cəsurluğu tərbiyə etmək olmaz”. Tərbiyə işi 

praktikasında,əsasən, üç tip çalışma tətbiq edilir:  

- səmərəli fəaliyyətdə istifadə olunan çalışmalar;  

- rejim çalışmaları;  

- xüsusi çalışmalar.  

Səmərəli  fəaliyyətdə çalışmaların, təmrinlərin əsas  məqsədi 

müsbət  vərdişlər  yaratmaqdan  ibarətdir.  Rejim  çalışmaları 

ailədə,  yaxud  tədris  müəssisəsində  tərbiyəolunanların  həyat 

fəaliyyətlərinin  rejiminin  təşkilinə  optimal  şəkildə  səmərəli 

təsir  edir.Xüsusi  çalışmalar  məşq  xarakterli  tapşırıqlardır. 

---

Onların  məqsədi  bacarıq  və  vərdişləri  hazırlayıb 

möhkəmləndirməkdən  ibarətdir.  Stimullaşdırma  metodu 

hərəkətə, hissə, fikrə impuls vermək, onu oyatmaq deməkdir. 

Yarış  metodu  insanları  ən  yüksək  nəticələr  əldə  etməyə 

yönəldir.  Yarış  yoldaşlıq,  qarşılıqlı  kömək  və  xeyirxahlıq 

şəraitində  təşkil  olunmalıdır.  Düzgün  hərəkətə  görə 

mükafatlandırma tərbiyəolunanda razılıq hissi oyadır, onun 

enerjisini 

yüksəldir, 

öz 

gücünə 

inamı 

artırır. 

Mükafatlandırma  dəyərsizləşdirilməməli,  tərbiyəolunan  ən 

cüzi 

nailiyyətinə 

görə 

mükafat 

gözləməməlidir. 

Mükafatlandırmanın  pedaqoji  səmərəliliyinin  vacib  şərti: 

prinsipiallıq, obyektivlik, ictimai dəstək, tərbiyə olunanların 

fərdi və yaş xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması. Cəzalandırma 

köhnə tərbiyə metodlarından biridir. Nəzərə almaq lazımdır 

ki, sərt cəza metodları insanın psixikasını korlayır, ona ziyan 

gətirir.  Yalnız  ağıllı  sistemə  əsaslanan  cəza  insanın 

davranışını korrektə edir və onun davranışının qeyri-düzgün 

formalarının aradan qaldırılmasına köməklik göstərir. Lakin 

cəza  insana  mənəvi  alçalma,  yaxud  fizikiəzab-əziyyət 

gətirməməlidir. Cəza tədbirlərinin tətbiqinə verilən pedaqoji 

tələblər  aşağıdakılardır:  tərbiyəolunanı  hər hansı hərəkətinə 

görə  özü  bilmədən  cəzalandırmaq  olmaz;  əsassız  şəkildə 

---

cəzalandırmaq 

düzgün 

deyil; 

insan 

nəyə 

görə 

cəzalandırıldığını bilməlidir. Cəza tərbiyənin digər metodları 

və  inamla  həmahəng  olmalı;  pedaqoji  takt  gözlənilməli; 

şagirdin şəxsiyyəti alçaldılmamalı; tərbiyəolunanın fərdi və 

yaş xüsusiyyətləri  mütləq nəzərə alınmalı; digər şagirdlərin 

yanında  cəza  tətbiq  edilməməli;  bu  və  ya  digər  davranışa 

qiymət verildikdə ictimai fikir əsas götürülməlidir.