1. Pirobitümlü şist-om üzvi həlledicilərlə çıxarılmır, lakin 500 ° c-yə qədər və ya 1000 ° c-yə qədər hava çıxışı olmadan qızdırıldıqda ayrılırlar, yağa bənzər qatranı (span yağı) və yanıcı qazları sərbəst buraxırlar
Yüklə 1,04 Mb.
|
|
Miosen yataqları
Xəzər-Quba bölgəsi. Pirobitumin şistlərin interlayerləri yalnız ərazinin şimal-qərb hissəsindəki bəzi ərazilərdə (Sa_ rymseg. Dokuzul və s.) Qeyd olunur və heç bir praktik əhəmiyyəti yoxdur (Xain, 1950). Miosen yataqları Yuxarıda, Şərqi Azərbaycanın Aşağı Miosen (Yuxarı göl • Olskmkh) yataqlarının neft şistini nəzərdən keçirdik. Orta-Üst Miyosen yataqlarında Konkada şistlərə rast gəlinir. yuxarı Sarmat və Meotis. Xəzər quba bölgəsi. Konka çöküntülərindəki qalınlığı S-dən 15 m-ə qədər olan yarpaqlı şistlər yalnız Çandagar sahilində (Salaev. 1961), Meotisdə isə şist gillərinə yalnız Şuraabadın cənub-şərq bölgəsində rast gəlinir. 2.1 m (Sultanov, 1948). Şamaxa-Go6ustan bölgəsi. Bu bölgədəki neft şistləri Orta Miosen yataqlarının hissəsinin genişlənmə aralıqları ilə əlaqələndirilir. At traktının çöküntülərində Şamaxı bölgəsindən Sumqayıtçay çayının ağzına qədər olan gilli litofalar aralığında yanan şistlər geniş yayılmışdır. Yanacaqlı Y-nin ən güclü inkişafı. yuxarı Sarmat çöküntüləri ilə əlaqələndirilir (Rostov üfüqü). Qusar-Deveçi üst-üstə qoyulmuş novda, Gubenskaya monosmnapi və Vandam-Lagich eonunda (Dially kəndinin ərazisi) qeydə alınmışdır. Və nəhayət yanacaq alan - meotik çöküntülər. Taske, Konk-Karagana kimi, Gs Trakt neft şisti uzaq qanadlar düzəltdikləri • şəhərdən Şahandağ və Nabur ərazilərində qeydə alınmışdır. Mərkəzi Qobustanın qərb hissəsində - Lirsaatçay vdl r, Hidırlı, Yekahan, Poladlı. At cığırının gil litofasiyalarının cənub sərhədi şərti olaraq Udulu 1-İlxiçi xətti boyunca çəkilir, daha sonra Şildbulaq (Abşeron) gil şistləri təbəqəsiz gillər tərəfindən Cheildag, Um5aki və s. Ajiveli sahələri (Salaev. 1961).
Konka çöküntülərindəki neft şisti Mayaşskayanın şərq cinahında (89 m qalınlığında) qeyd olunur. İslamdağın şimal-qərb qanadı (qalınlığı 80 m) və çay vadisində. Sumqayıtçay (Şəkil 12.6). İslamdağda, uzunluğu 1,2 km-ə qədər 57-640 dalma açıları olan kül-boz, açıq-boz şistlər ilə təmsil olunur və 6-dan 21,3 m qalınlığa qədər, cəmi 43 B m olan 6 aralıq qat içərisindədirlər (Weber, 1935). Bənzər hissələr, 30 və 50 m qalınlığında, BÖYÜK Siyakinskaya çökəkliyinin cənub-qərb və şərq yamaclarında dolomit və mərmərin lentikulyar aralıq qatları ilə qeyd olunur. Şist üzvlərinin qalınlığı müvafiq olaraq 12 m və 20 m, uzunluğu 2,5 km və 3,0 km-dir. At yataqlarının ən dolğun hissəsi. Maly Siyakinin cənub-şərq periklində külü-boz şistlərlə xarakterizə olunan 130 m qalınlığında qeyd olunur. 8 şist interlayer var (daldırma 4047 '). qalınlığı 0,6 m-dən 18,4 m-ə qədər (cəmi 27,7 m), uzunluğu təxminən 2 sh. Yarpaqlı şistlər kəsilən bir üzvlə və daha az sıx şistli gillərlə növbə ilə təmsil olunur. Cənubda, Sungur'un şimal-şərq yamacı və Taştyzanın cənub-şərq ətəyi boyunca qeyd olunurlar. Baigushgain novunun şimal və cənub qanadlarında bir tənzə; sonuncusundakı Konkian yataqlarının qalınlığı müvafiq olaraq 105 m və 26.3 m-dir (Sultanov, 1948). Bölmələr açıq sarı-boz rəngli nazik örtüklü balıq şistləri ilə təmsil olunur, dolomitlərin boşluqları və dolomit mərmərləri oksidlənmiş yağla doldurulur. Cənub cinahdakı şist üzvünün uzunluğu 24 m qalınlığında təxminən 1,5 km-dir (Weber, 1935).
Şəkil 12.6. Konkes üfüqündə neft şistinin meydana gəlməsinin şematik xəritəsi. 1.Mayaş 2.İslamdağ; 3. Böyük Şiyaki: 4. Kiçik Şiyaki; 5. Sunqur; 6. Bayguşkaya •, 7. Şorbulaq; 8. Qaraybet; 9. Müəllim; 10. Güzdək; 11.3igilpiri; 12, Masazır; 13. Keçaldap 14. Binəqəd; 15. Fatmai: 16. Orjandag, 17. Sara.
Yuxarı Sarmatiya şistlərinə yalnız Mərkəzi Qobustan daxilində praktiki əhəmiyyəti olmayan qəhvəyi, açıq boz sortların əhəmiyyətsiz interlayerləri şəklində Axudag-Bayguştı, Maly Siyaki zolaqlarında rast gəlinir. Aşağıda Miosenin Üst Sarmat çöküntüləri ilə əlaqəli iki yanacaqlı şifer yatağının təsviri verilmişdir. Quba neft şist yatağı Gra şəhərindən 25 km cənubda yerləşir. Bölmənin şist aralığı, qalınlığı 27 m-dən 255 m-ə qədər, qalınlığı 2,7 m-dən 13,7 m-ə (ortalama 4,1 m) bərabər olan 7-18 yanacaqlı şist qat ilə yuxarı Sarmatianın dibi ilə məhdudlaşır, şistdən aşınmış vəziyyətdə demək olar ki, fərqlənməyən yüksək bitumlu gillərin təbəqələri ilə növbələşir. Ən çox praktik maraq Kudialçay çayından Yvelveliçaya qədər NW-SE istiqamətində uzanan 29 m uzunluğunda Üst Sarmatiya çöküntülərinin inkişaf zolağının bir hissəsidir (şəkil 12.7), lakin yanacaqlı şistlərin ayrı-ayrı çıxıntıları da RGilmlchay-a qədərdir. , demək olar ki, araşdırılmamışdır. Kudialçay çayının şimal-qərbində, neft şistləri Qusarçay-Tagercalçay su hövzəsində və Anıx yaxınlığında ayrı-ayrı ləkələrdə qalxır. Bu istiqamətdə yuxarı Sarmatianın ümumi qalınlığı da 1350 m-ə qədər artır, transqressiv meydana gəlməsi ortada və nivem Sarmatian-da müşahidə olunur.Bu hissədəki qara qara şistlər bir açı ilə şimala dalma ilə monoklinal bir hadisəyə sahibdir. 30-700 arasında. Bölmənin şist daşıyıcı aralığının ən böyük qalınlığı Çağacıqçay və Qaraçay çayları ərazisində qeyd olunur, şərq və qərbdə tədricən azalır və yalnız bir neçə on metrdir.
Dially neft şist yatağı, İsmaili şəhərindən 7 km şərqdə və Diallı kəndindən 1,5 km şimal-şərqdə, çox möhkəm meşəlik ərazidə, 800 m-dən çox yüksəklikdədir.Bu dövrdə əlverişli geoloji və geokimyəvi şərtlər mövcud idi. pirobitümenli şistlərin yığılması üçün (Khain, 1950). Əsas struktur elementi, cənub qanadının bir qırılma boyunca ayrılmış cənub qanadı ilə 50-550 dalma açıları ilə cənub tərəfə çevrilmiş şimal-qərb meylli antiklinal qatdır.Qərbdəki qat nüvəsi Üst təbaşir qayalarından ibarətdir. cənub-şərqdə - Maykop və Yuxarı Sarmatiya yataqları. Bu qıvrımın şimalında, 1,5 km məsafədə, Dialinskoye yatağının məhdudlaşdırıldığı Sarmatiya yataqlarından ibarət iki nov var (Salaev, Kravchinsky, Selimxanov, 1990). Şist laylarının qalınlığı 300-370 m, bir açı ilə daldırma 35470, şimalda Kemchi Formasiyasının (Turonian-konyak) əhəng daşlarının altında gizlənir. Yuxarı Sarmatiya hissəsinin bazasında, qalınlığı 70 m-ə qədər olan bazal konqlomeratların bir üzvü var, altında qumdaşları və yağ şistləri ilə təbəqələri olan laylı gillərin bir üzvü var (şəkil 12.8). Sonuncular, hissənin yuxarı yarısı ilə məhdudlaşır, 1,5 km uzunluğunda qara və açıq qəhvəyi (havalı) çiçəklər, ümumi qalınlığı 4,7 m olan 0,1 ilə 1,4 m arasında 12 interlayerdən ibarətdir (Mingareev və Tuchkov, 1980). Artıq qeyd olunduğu kimi. Meotik neft şisti Şemaxa-Kobustan bölgəsində geniş yayılmışdır. Kobustanın şimal-qərb hissəsində, Kalidjan, Pirdaryaki şəhərlərinin qərb və şimal yamaclarında, Nabur, Maraza, Beklya, Geylyar kəndləri ərazisində və şimal və şərq qanadlarında tapıldı. Hydyrlinskaya qat (Mishunina, 1936). Qaxudağ ərazisində 1,3 km, Ceirli kəndi yaxınlığında isə pontik əhəng daşlarının altından - şimal istiqamətində ümumi qalınlığı 2-3,5 m olan yollar izlənilə bilər. Bu hissələrdə yanar şist qatları Maeotik mərhələnin aşağı və yuxarı hissələrində cəmlənmişdir. Qobustanın cənub-qərb hissəsində, şist interlayerləri olan meotik gillər, aralarında böyük antiklinal qalxmaların və ya yəhərlərin qanadlarını düzəldirlər (Nardaran, Zağdaş. Şəhərlər. Qələndərtəpə, Umbaki, Ayazaxtarma, Ajiveli, İlxiçi və s.). Azzaparma və Ajiveli-də meotisin qalınlığı müvafiq olaraq 150 m və 250 m-dir (şəkil 12.9).
Şəkil 12.8 Dially neft şist yatağının sxematik geoloji xəritəsi. Neft şistinin uzunluğu: - - pozuntu;
Q - dördüncü dövr yataqları: N, 3S - Yuxarı Sarmatian; F2k - kounskaya suit, K2Kt - t campan-maastrip; k2St - k - santon konyak.
Şəkil 12.9. Meotis neft şistinin meydana gəlməsinin şematik xəritəsi: - şist fasiyalarının konturu; • - neft şistinin təzahürləri. Jasper; 2. İslaidağ; Z. Mayaş; 4. Böyük Siyaki; 5, Axudağ; B. Geirly; 7. Sungur: V. Baigushgan: 9.Baiguils. 10. Alakiishak; 11. Karıkışlak; 12. Boyanata: 13. Sarıdaş: 14. Gırdağ: 15. Şorbulat. 16. alidağ; 17. Hesaba: 18. Qaraheybət; 19. Ataşkyah; 20. Şabandağ; 21. Xırdalan; 22. Güzdək; 23. dükan; 24. Binəqəd; 25. Geytepe: 26 - tövlələr; 27 - 28 - Orjandağ; 29 - Fatmai.
Şistin ən böyük inkişafı Mərkəzi Qobustanın cənub və cənub-şərq saatlarında təcrid olunmuş dağlar şəklində müşahidə olunur. Əksər hallarda, şistlər. İslamdağ senklində, meoti- 76 qəhvəyi-qəhvəyi gil üzvündə Ümumi qalınlığı və uzunluğu təxminən 2 km olan açıq boz "kitab" şistlərindən ibarət 7 interlayer var. Qərbdə, Mayaşskaya çökəkliyinin cənub-qərb hissəsində, 1 km məsafədə 6 m qalınlığında və 500 metr məsafədə iki şist vahidinin ayrıldığı Bolşaya Siyakinskaya çökəkliyinin cənub-qərb və şərq cinahlarında izlənilə bilər. ümumi qalınlığı 30 və 3V m və uzunluğu təxminən 1.8 və 2 km olan meotisin qalınlığı (Weber. 1935).
Cənubda, neft şistləri Taştıja-Sungur senklini boyunca (2.8 m qalınlığında), eləcə də Baigush_ta novunun cənub və şimal yamaclarında izlənilir. İkincisi, ortalama qalınlığı 4,0 m və uzunluğu 1,5 və 2 km olan 1-3 şist interlayerdən ibarətdir. Yağ şistləri, Baiguşta qatının cənubundakı senklinalda da qeyd olunur ki, buradakı külək qəhvəyi gil şistlər Maikop qayalarının altından çıxır. qalınlığı təxminən 10 m və uzunluğu 1,2 km. Daha şərqə doğru Alakişlak və Qaryışlaq çökəkliklərində izlənilə bilər. Birincisində, onlar 2 araçı ilə təmsil olunurlar. qalınlığı təxminən 4 m, 0,6 km məsafədə, ikincisi - bitumlu silt daşları ilə növbələnən qəhvəyi şistlərin 8 interlayeri. qalınlığı 19 m-dən çox və 2 km-ə qədər uzanan. Bitümlü siltstones maye üzvi maddələrin, qoxusuz və hissə sərbəst buraxılması ilə yanır, bu da neft şisti ilə birgə inkişafını asanlaşdırır. Bitumlu və yanacaqlı şistlərin aralıq qatlarına Boyanatın şimal-şərq yamacında (qalınlığı 8 m), koçun cənub-cənub-qərbində də rast gəlinir. Sarıdaş (2,5 m). Buransyz-Boyatinskaya antiklinalının cənub-qərb hissəsində, bir xəndək 5 m qalınlığında bitumlu gillərin 10 m üzvü ilə üst-üstə düşən neft şistlərini aşkar etdi (Weber, 1935). Beləliklə, Mərkəzi Qobustan daxilində şimal hissədəki neft şistləri pirobitümen sortları ilə təmsil olunur (Bolşoy Siyaki, Mayaş. İslamdağ) və cənubda bitumlu şistlər kateqoriyasına (Sungur, Alagışlaq, Sarıdaş və s.) Uyğundur.
Abşeron yarımadası. Konkian üfüqünün şist fasiyələri Qərbi Abşeron daxilində Şorbulaq və Qaraheybat sahələrində 30 m qalınlıqda inkişaf etmişdir.Üçtepe-İlhidağ sinxlinalında və Güzdək stansiyasından 2 km şimal-qərbdə ağımtıl rəngli bir təbəqəli şist qeyd edilmişdir. Göytepere qatının cənub-şərq sonu. Burada, Karağan-Konk yataqlarından 120 m qalınlığında, 18.7 m qalınlığında boz, qəhvəyi boz rəngli bir təbəqə var, Keçəldağ-Zigilpirin qatının cənub periklini içərisində, tez-tez yanan şist qatları olan Karağan-Konk yataqları ola bilər. izlənmək, bir neçə kilometrdən çox izləmək (Əli və digərləri 1962); Zigilpiri şəhəri yaxınlığında 26 m qalınlığında bir hissədə, ümumi qalınlığı 9 m olan 0,4-2,5 m boz, tünd boz rəngli şistlərdən ibarət 7 aralıq qat müəyyən edildi, bunlara əlavə olaraq kəndin cənubundakı tayuke qeyd edildi. Masazır və Keçəldağ palçıq vulkanının şimalında, gölün qərb hissəsində. 1,5 km uzunluğunda Şirinnour (Golubyatnikov, 19Z1). Binəqədə kəndindən daha şərqdə, Qaraqan-Konkian yataqlarının 125-130 m üzvlüyündə şistlər qeyd olunur. burada ayrı-ayrı təbəqələrin qalınlığı 2-3 m, bəzən 5-6 m-dir (Ali-zade və s., 1962). Abşeron yarımadasının şimal-qərb və şimal hissələrində, Fatmain, Orjandag və Saray qırışlarının şimal-şərq yamaclarının hissələrində neft şistlərinə rast gəlinir. Bu zonadakı Konka üfüqünün ümumi qalınlığı 20-25 m-dir, hissənin əhəmiyyətli hissəsi neft şisti ilə təmsil olunur (Sultanov, 1948). Abşeron yarımadasında neft şistləri meotis hissələrində təmsil olunur və paylanma sahəsi boyunca müxtəlif qalınlıq və yanma xüsusiyyətləri ilə xarakterizə olunur.
Qərbi Abşeronun cənub hissəsində, Şorbulaq bölgəsində, Kosmalidağ və Uçtepe sinklinallarında və Damlamac dağlıq hissəsinin əhəmiyyətli bir hissəsində Qaraheybat şəhərinə qədər pirobitumlu foliated gilli şistlər qeyd olunur. Bundan əlavə, Ataşkyah, Xırdalan, Şabandağ, Binəqədə bölgələrində və Kerpukshor sinxlinin olduğu ərazidə Keireki palçıq vulkanının şimalında paylanır (Golubyatnikov, 1931; Sultanov, 1948); şistlər Masazır kəndindən 1,5 km-dən çox qərbdə 4,5 m qərbdə tayuke izlənilib və bölgədə 1,5 m qalınlığında üç aralıq qat ilə təmsil olunur.Jorat qat, Orjandağın şərq yamaclarında (qalınlığı 22 m, uzunluq 650 (qalınlığı 6 m, uzunluğu 1 km-dən çox), həmçinin Fat'main-sakladki üzərində, göstərilən ərazilərdə meotisin qalınlığı 72 m-dən 130 m-ə qədər təbaşir çöküntüləri.
Bu bölgələrdə şist fasiyasında yanan şistin meydana gəlməsi şərtlərinə gəldikdə, uzunluğu və qalınlığı davamlı olan əhəmiyyətli yığılmalarla müqayisədə böyük sinklinallarda və ya çökəkliklərdə müşahidə olunduğunu qeyd etmək lazımdır; Qobustanın şimal hissələrində sinxlin nüvələrini əhatə edir və ya daha az yerinə yetirirlər (Çarkışlak, Ubizlyar, Şahandağ, A \ Burun və s.); cənubda, sinklinal qırışların qanadlarını (Maly Siyaki, Böyük Siyaki, Mayaş, Cangidağ, İslamdağ) və antiklinalların ön qanadlarını (Buransyz-Boyanata, Cangichay) düzəldirlər. Neft şistinin meydana gəlməsinin vacib xüsusiyyətlərindən biri də müxtəlif yaşda şist daşıyıcı yataqların bir-birinə yaxın məsafələrdə yerləşməsidir (Maly Siyaki, Böyük Siyaki, İslamdağ, Baigushkaya, Üçtəpə və s.). Neft şistlərinin meydana gəlməsinin bu cür tənzimlənməsi iqtisadi baxımdan praktiki maraq doğuran birgə açıq mədən hasilatı üçün şərait yaradır. Orta Eosenə görə, geoloji kəşfiyyatı tələb edən ən ümidverici sahələr Cangichai, Keçəllər kəndinin bölgəsi, Mayaş, Qublyadağ, Maly Siyaki, Agburunskaya və Uchtepinekaya sinklinalları; e Kublyadağ şəhərinin yuxarı Maikope bölgəsi, Angeharan kəndi, Ərəbşalyabaş kəndi, Canqidağ. Düşünün. At yolları yataqlarına Pirekeşkul, Maly Siyaki, Bolşoy Siyaki, Zigilpiri, Binəqəd daxildir. Yuxarı Sarmatiya yataqlarının şist tərkibi ətraflı tədqiq edilmişdir (Quba, Dially). Meotis yataqlarında (Şırdağ, İslamdağ, Ala, Gungur-Taştyca, Axudağ, Ceirli və s.) Neft şistlərinin səthdən çıxıntıları çoxdur. Təbaşir çöküntüləri ilə əlaqəli neft şistinin çıxıntıları çox zəif tədqiq edilmişdir. Neft şistinin keyfiyyət xüsusiyyətləri. Neft şistinin meydana gəlməsinin və ya çökməsinin praktik əhəmiyyətini müəyyən edən əsas amillərdən biri keyfiyyət və texnoloji xüsusiyyətləridir. Dünyada neft şisti üçün standart tələblər yoxdur. Hər bir ölkə, ehtiyatların mövcudluğu, istehlakı nəzərə alınaraq bunları qurur. onların çıxarılması və istifadəsinin iqtisadi məqsədəuyğunluğu. Bir çox ölkələrdə şistin inkişafının təhlili göstərir ki, sənaye şəraiti daim dəyişir və son vaxtlara qədər perspektivsiz hesab edilən çox az OM tərkibli şist praktiki dəyər qazanır. Beləliklə, Almaniyada (Würthenber yatağı), ÇXR (Fushun), Rumıniya (Banata). Avstraliyada (Stewart) sırasıyla% 4.6-6.9 və 395.8 MJјkg arasında bir qatran məhsuldarlığı və bir kalorifik dəyər verən şist istifadə olunur.
Sabit yanmanın 4 MJЈkq-dan aşağı olmayan yanma istiliyi və 180/0 -dən çox olmayan bir rütubətlə təmin oluna biləcəyi müəyyən edilmişdir. aşağı kalorili şistin yandırılması elektrik istehsalında texniki və iqtisadi cəhətdən faydalıdır (Dünyanın yanacaqlı şistlərin depozitləri, 1988). Enerji sənayesində yüksək kükürdlü neft şistinin (2-4% və daha çox) istifadəsi atmosfer çirklənməsi səbəbindən məhduddur, bu da kükürd dioksid konsentrasiyası üçün standart normalara görə qəbuledilməzdir. Qeyd etmək lazımdır ki, şist ümumiyyətlə öyrənilir. kameralı tunel sobalarında və qaz generatorlarında yüksək temperaturlu işləmə sxeminə əsasən qaz istehsalı üçün OM-yə qədər olan (Elikh, 1984). Neft şistinin sənaye istifadəsinin əsas üsulları bunlardır.
1. Elektrik stansiyasının qazanxanalarında yanma. 2. Qaz istehsalı üçün yüksək temperaturda işləmə.
3. Şist qatranı, maye yanacaq və müxtəlif kimyəvi məhsulların istehsalı üçün yarı koklama. Dünyada istehsal olunan şistin təqribən 75% -i enerji sektorunda istifadə olunur (Dünyanın yanar şistlərin depozitləri, 1988). Şist yataqlarının işlənməsinin müvəffəqiyyəti əsasən şistin həm üzvi, həm də mineral hissələrinin, habelə əlaqəli komponentlərin (metal, qum, kül və s.) Rasional istifadəsindən asılıdır. Şist külü sement, izolyasiya lövhələri, tikinti blokları və panelləri, qum əhəng kərpiclərinin istehsalı üçün geniş istifadə olunur; kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığına faydalı təsir göstərən Si, Mo, Mn və s. mikroelementləri ehtiva edir.
Azərbaycanda müxtəlif yataq stratiqrafik kompleksləri ilə təmsil olunan bir sıra obyektlərin neft şistinin keyfiyyət xüsusiyyətlərinin təhlili göstərir ki, hamısı poli-küldür - 68,4% -dən (Dially) 84,5% -ə (Hilmilli) OM ilə yaşından asılı olmayaraq məzmunu, orta hesabla 14.7-28.7 (Cədvəl M2. bir). Bu vəziyyətdə kükürdün miqdarı 0,37-1,2% (Baxışlı), qatran məhsuldarlığı 3,5 ilə 11,2% (Zigilpiri), yanma istiliyi isə 2,9 ilə 12,3 MJЈkg (Dially) arasında dəyişir. Şist yanma istiliyi üçün ən kiçik dəyərlər Xilmilli, Ərəbşalbaş (orta koun), Şamaxı, Ərəbşalbaş (yuxarı maikol) və Sarıdaş (meotis) bölgələrində müşahidə olunur. Ərazinin qalan hissəsi sənaye inkişafı üçün olduqca uyğundur. Azərbaycanın ən çox öyrənilən obyektləri üçün kimyəvi və texnoloji məlumatların təsnifat göstəricilərinə görə işlənməsi (Dünyanın yanan şistlərin yataqları, 1988) aşağıdakıları qeyd etməyə imkan verir: kükürd və nəmlik baxımından neft şisti az kükürd (2% -dən az) və az (15% -dən az); üzvi maddələrin tərkibi baxımından əhəmiyyətli bir hissəsi - yoxsullara (10-25%) və qismən orta (25-35%); şist qatranının çıxışına görə - az qatrana (5% -dən az) və orta qatran dəyərlərinə (5-10%) və yanma istiliyi baxımından - aşağı kalorili (4-8 MJЈkg), daha kiçik bir hissədən orta kaloriyə qədər (8-12 MJЈkg). İstisna, neft şistinin orta qatran-kalori dəyərləri ilə tam şəkildə təmsil olunduğu Dially sahəsidir (Şəkil 12.10). Qubinsky və Dially yataqlarının neft şistindən çıxan qazın tərkibi bir qaz xromatoqrafı üzərində analiz edildi •• rəng 102 “. Qubinskoye yatağının şistindən çıxarılan qaz% ilə xarakterizə olunur: СНА-10.1-28.1, ağır karbohidrogenlər - 11.9-19.9, СФ-10.2-12.1, СО-17.3-22.4, na-zo.8-зз.з və Nr1 .7 -2.1, Dially yatağının qazı СН44.5-9.0 olduğu halda, ağır karbohidrogenlər 15.4-38.6, СОТ8.7-12.1, СО-14.9-30, 4-26.2-35.2 və Nr1.9-2.7. qazlar yerli və göstərilən ərazilərin qazlaşdırılması üçün istifadə edilə bilər (Aliev, Belov, 2000).
B Sonda qeyd etmək istərdim ki, neft şistinin bir çox təzahürü (Keçəllər, Böyük Siyaki, İslamdağ, Beiguş və s.), Təxmin edilən parametrlərinə görə, yataqlar kateqoriyasına uyğundur, lakin indi danışmaq mümkün deyil bu barədə əminliklə, çünki neft şistinin səth çıxışları barədə məlumatlarımız var. Yalnız kəşfiyyat və kəşfiyyat işləri aparıldıqdan, onların dərinliyə paylanması müəyyənləşdirildikdən, şist daşıyıcı sahələri müəyyənləşdirildikdən və neft şistinin ətraflı keyfiyyət qiymətləndirilməsi aparıldıqdan sonra ehtiyatlar müəyyənləşdirilə bilər və onların sənaye potensialı Azərbaycan ərazisində qurula bilər.
Ş |