1 T. C. Sağlik bakanliğI TEMEL Sağlik hizmetleri genel müDÜRLÜĞÜ

Yüklə 356 Kb.

Pdf görüntüsü

səhifə	4/5
tarix	14.01.2017
ölçüsü	356 Kb.
	#5635

1 2 3 4 5

(4)

KANAMALARDA İLKYARDIM

Kanama nedir?

Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru

akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:

Kanamanın hızı,

Vücutta kanın aktığı bölge,

Kanama miktarı,

Kişinin fiziksel durumu ve yaşı

19

Kaç çeşit kanama vardır?

Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır:

Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur.

İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.

Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.

Damar tipine göre ise: Kanama arter (atardamar), ven (toplardamar) ya da kılcal damar kanaması olabilir.

Atar damar kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Toplardamar

kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.

Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.

Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?

Ataradamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir.

Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst

atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

1-Boyun

: Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri

2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri

3-Koltukaltı

: Kol atardamarı baskı yeri

4-Kolun üst bölümü

: Kol atardamarı baskı yeri

5-Kasık

: Bacak atardamarı baskı yeri

6-Uyluk

: Bacak atardamarı baskı yeri

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?

Dış kanamalarda ilkyardım:

İlkyardımcı kendini tanıtır ve hasta yaralı sakinleştirilir,

Hasta/ yaralı sırt üstü yatırılır,

Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),

Tıbbi yardım istenir (112),

Yara ya da kanama değerlendirilir,

Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,

Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,

Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,

Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,

Kanayan bölge yukarı kaldırılır,

Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere

taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa

boğucu sargı (turnike) uygulanır,

Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,

Şok pozisyonu verilir,

Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (boğucu sargı

uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,

Yaşam bulguları sık aralıklarla (2-3dakikada bir) değerlendirilir

Hızla sevk edilmesi sağlanır.

20

İç kanamalarda ilkyardım:

İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok

belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır:

Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,

Tıbbi yardım istenir (112)

Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,

Asla yiyecek ve içecek verilmez,

Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),

Yaşamsal bulguları incelenir,

Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.

Hangi durumlarda boğucu sargı (turnike) uygulanmalıdır?

Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra

da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),

Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,

Uzuv kopması varsa,

Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa

Boğucu sargı uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak

eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti

meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.

Boğucu Sargı (turnike) uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?

Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8–10 cm olmalı,

Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalı,

Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir,

Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz,

Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez,

Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalı,

Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike

gevşetilmeli,

Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye

uygulanır.

Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın

beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike

uygulanabilir

21

BOĞUCU SARGI (TURNİKE) UYGULAMA TEKNİĞİ

1- İlkyardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen bir sargı alır,

2- Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv etrafına sarılır,

3- Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir,

4- Kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı bir bağ atılır,

· Sargının içinden sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir,

· Kanama durana kadar sert cisim döndürülür,

5- Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit edilir,

6- Hasta/yaralının elbisesinin üzerine, adı ve turnikenin uygulandığı zaman (saat ve dakika) yazılı bir kart

iğnelenir,

7- Çok sayıda yaralı olduğunda, yaralının alnına rujla veya sabit kalemle “turnike” veya “T” harfi yazılır,

8- Hasta/yaralı pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır,

9- Turnike 15-20 dakika aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır.

Eğer; uzuv kopması var ise;

1- Kopan parça temiz su geçirmez ağzı kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir,

2- Kopan parçanın konduğu torba buz içeren ikinci bir torbanın içine konur,

3- Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek

buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt

teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.

4- Torba hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konur, üzerine hastanın adı ve soyadını yazılır, en geç 6 saat içinde

sağlık kuruluşuna sevk edilir,

Tıbbi birimler haberdar edilir (112).

Şok nedir?

Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve

tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.

Kaç çeşit şok vardır?

Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:

Kardiyojenik şok (Kalp kökenli)

Hipovolemik şok (Sıvı eksikliği)

Toksik şok (Zehirlenme ile ilgili)

Anaflaktik şok (Alerjik)

Şok belirtileri nelerdir?

Kan basıncında düşme

Hızlı ve zayıf nabız

Hızlı ve yüzeysel solunum

Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik

Endişe, huzursuzluk

Baş dönmesi,

Dudak çevresinde solukluk ya da morarma

Susuzluk hissi

Bilinç seviyesinde azalma

Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?

Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,

Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır,

Hava yolunun açıklığı sağlanır,

Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,

Varsa kanama hemen durdurulur,

Şok pozisyonu verilir,

Hasta/yaralı sıcak tutulur,

Hareket ettirilmez,

Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),

Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok pozisyonu nasıl verilir?

Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,

Hasta/yaralının bacakları 30cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf,

battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb.),

Üzeri örtülerek ısıtılır,

Yardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,

Belli aralıklarla (2–3 dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir.

Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:

Burun kanaması:

Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

Oturtulur,

Başı hafifçe öne eğilir,

Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,

Uzman bir doktora gitmesi sağlanır.

Kulak kanaması:

Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,

Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,

Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan

yatırılır,

Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama

örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.

23

Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?

Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi

tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir ya da iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen

genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.

Elde üçgen bandaj uygulama:

Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe

doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde

düğümlenir.

Ayağa üçgen bandaj uygulama:

Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın

tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.

Dize üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tabanı dizin 3–4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından

uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.

Göğse üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin

tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.

Kalçaya üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer ya da

beze bağlanır.

(5)

YARALANMALARDA İLKYARDIM

Yara nedir?

Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve

sinir gibi yapılar etkilenebilir. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski artar.

Kaç çeşit yara vardır?

Kesik yaralar:

Bıçak, çakı, cam gibi kesici aletlerle oluşur. Genellikle basit yaralardır. Derinlikleri kolay belirlenir.

Ezikli yaralar:

Taş yumruk ya da sopa gibi etkenlerin şiddetli olarak çarpması ile oluşan yaralardır. Yara kenarları eziktir.

Çok fazla kanama olmaz, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet vardır.

Delici yaralar:

Uzun ve sivri aletlerle oluşan yaralardır. Yüzey üzerinde derinlik hakimdir. Aldatıcı olabilir tetanos tehlikesi

vardır.

Parçalı yaralar:

Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tüm organ, saçlı deride zarar görebilir.

24

Kirli (enfekte) yaralar:

Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Enfeksiyon riski yüksek yaralar şunlardır:

Gecikmiş yaralar (6 saatten fazla),

Dikişleri ayrılmış yaralar,

Kenarları muntazam olmayan yaralar,

Çok kirli ve derin yaralar,

Ateşli silah yaraları,

Isırma ve sokma ile oluşan yaralar.

Yaraların ortak belirtileri nelerdir?

Ağrı

Kanama

Yara kenarının ayrılması

Yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?

Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),

Yara yeri değerlendirilir,

- Oluş şekli

- Süresi

- Yabancı cisim varlığı

- Kanama vb.

Kanama durdurulur,

Üzeri kapatılır,

Sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,

Tetanos konusunda uyarıda bulunulur,

Yaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır!

Ciddi yaralanmalar nelerdir?

Kenarları birleşmeyen veya 2-3 cm olan yaralar,

Kanaması durdurulamayan yaralar,

Kas veya kemiğin göründüğü yaralar,

Delici aletlerle oluşan yaralar,

Yabancı cisim saplanmış olan yaralar,

İnsan veya hayvan ısırıkları,

Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar.

25

Ciddi yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?

Yaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz,

Yarada kanama varsa durdurulur,

Yara içi kurcalanmamalıdır,

Yara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez),

Yara üzerine bandaj uygulanır,

Tıbbi yardım istenir (112).

Delici göğüs yaralanmalarında ne gibi sorunlar görülebilir?

Göğsün içine giren cisim, akciğer zarı ve akciğeri yaralar. Bunun sonucunda şu belirtiler görülebilir:

Yoğun ağrı

Solunum zorluğu

Morarma

Kan tükürme

Açık pnömotoraks (Göğüsteki yarada nefes alıyor görüntüsü)

Delici göğüs yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,

Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),

Yara üzerine plastik poşet naylon vb. sarılmış bir bezle kapatılır,

Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dışarı

çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır,

Hasta/yaralı bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur,

Ağızdan hiçbir şey verilmez,

Yaşam bulguları sık sık kontrol edilir,

Açık pnömotoraksta şok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle şok önlemleri alınmalıdır,

Tıbbi yardım istenir (112).

Delici karın yaralanmalarında ne gibi sorunlar olabilir?

Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir,

İç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir,

Karın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum ciddidir,

Bağırsaklar dışarı çıkabilir.

Delici karın yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,

Hasta/yaralının yaşam bulguları kontrol edilir,

Dışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine geniş ve nemli temiz bir bez örtülür,

Bilinç yerinde ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için

üzeri örtülür,

Ağızdan yiyecek ya da içecek bir şey verilmez,

Yaşam bulguları sık sık izlenir,

Tıbbi yardım istenir (112).

Kafatası ve omurga yaralanmaları neden önemlidir?

Darbenin şiddetine bağlı olarak kafatası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir. Bel

kemiğindeki yaralanmalarda omurgada ani sıkışma ya da ayrılma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir

sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluşabilir. Trafik kazalarında ölümlerin % 80’i kafatası ve omurga

yaralanmalarından olmaktadır.

Kafatası yaralanmaları çeşitleri nelerdir?

Saçlı deride yaralanmalar: Saç derisi kafatası yüzeyi üzerinde kolaylıkla yer değiştirebilir ve herhangi bir

darbe sonucu kolayca ayrılabilir. Bu durumda çok fazla miktarda kanama olur, bu nedenle öncelikle

kanamanın durdurulması gereklidir.

Kafatası, beyin yaralanmaları:

Kafatası kırıkları: Kafatası kırıklarında beyin zedelenmesi, kemiğin kırılmasından daha önemlidir. Bu

nedenle beyin hasarı bulguları değerlendirilmelidir.

Yüz yaralanmaları: Ağız ve burun yaralanmalarında solunum ciddi şekilde etkilenebilir ve duyu organları

zarar görebilir. Bir yüz yaralanması sonucunda burun, çene kemiği kemiklerinde yaralanma görülebilir.

Omurga (bel kemiği) yaralanmaları: En çok zarar gören bölge bel ve boyun bölgesidir ve çok ağrılıdır.

Kazalarda en çok boyun etkilenir.

Kafatası ve omurga yaralanmalarının nedenleri nelerdir?

Yüksek bir yerden düşme,

Baş ve gövde yaralanması,

Otomobil ya da motosiklet kazaları,

Spor ve iş kazaları,

Yıkıntı altında kalma,

Kafatası ve omurga yaralanmalarında belirtiler nelerdir?

Bilinç düzeyinde değişmeler, hafıza değişiklikleri ya da hafıza kaybı,

Başta, boyunda ve sırtta ağrı,

Elde ve parmaklarda karıncalanma ya da his kaybı,

Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da kısmi hareket kaybı,

Baş ya da bel kemiğinde şekil bozukluğu,

Burun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı ve kan gelmesi,

Baş, boyun ve sırtta dış kanama,

Sarsıntı,

Denge kaybı,

Kulak ve göz çevresinde morluk,

Ancak, hastada hiçbir belirti yoksa bile;

Yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları,

Tüm düşme vakaları,

Trafik kazaları,

Bilinci kapalı tüm hasta / yaralılar kafa ve omurga yaralanması olarak var sayılmalıdır.

Kafatası ve omurga yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?

Bilinç kontrolü yapılır,

Yaşam bulguları değerlendirilir,

Hemen tıbbi yardım istenir (112),

Bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır,

Her hangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir,

Baş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,

Yardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır,

Taşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir,

Tüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,

Asla yalnız bırakılmamalıdır.

(6)

YANIK, SICAK ÇARPMASI VE DONMADA İLKYARDIM

YANIKTA İLKYARDIM

Yanık nedir?

Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık, genellikle sıcak su veya buhar

teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas,

elektrik akımı etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluşabilir.

Kaç çeşit yanık vardır?

1- Fiziksel yanıklar:

Isı ile oluşan yanıklar,

Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar,

Işın ile oluşan yanıklar,

Sürtünme ile oluşan yanıklar,

Donma sonucu oluşan yanıklar,

Yüklə 356 Kb.

Dostları ilə paylaş:

1 2 3 4 5