1 T. C. Sağlik bakanliğI TEMEL Sağlik hizmetleri genel müDÜRLÜĞÜ
A. Havayolu açıklığının değerlendirilmesi
Yüklə 356 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
12 A. Havayolu açıklığının değerlendirilmesi: Ø Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir ya da kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir. Ø Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş, boyun, gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır. Ø Bilinç kaybı belirlenmiş kişide; ağız içine önce göz ile bakılmalı, eğer yabancı cisim var ise işaret parmağı yandan ağız içine sokularak cisim çıkartılmalıdır. Ø Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin 2 parmağı çene kemiğinin üzerine koyulur, alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilip Baş geri -Çene yukarı pozisyonu verilir. Bu işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır.
İlkyardımcı, başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir.
Ø Göğüs kafesinin solunum hareketine bakılır, Ø Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenir ve hastanın soluğunu yanağında hissetmeye çalışılır, Solunum yoksa derhal yapay solunuma başlanır.
Dolaşımın değerlendirilmesi için ilkyardımcı; çocuk ve yetişkinlerde şah damarından, bebeklerde kol atardamarından 3 parmakla 5 saniye süre ile nabız almaya çalışılır.
İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirilir.
İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar. İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır:
Ø Kendini tanıtır, Ø Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder, Ø Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar, Ø Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır, Ø Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir. Baştan aşağı kontrol yapılır: Ø Bilinç düzeyi, anlama, algılama, Ø Solunum sayısı, ritmi, derinliği, Ø Nabız sayısı, ritmi, şiddeti, Ø Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi 13 Baş: Saç, saçlı deri, baş ve yüzde yaralanma, morluk olup olmadığı, kulak ya da burundan sıvı veya kan gelip gelmediği değerlendirilir, ağız içi kontrol edilir. Boyun: Ağrı, hassasiyet, şişlik, şekil bozukluğu araştırılır. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali göz ardı edilmemelidir. Göğüs kafesi: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu ya da morarma olup olmadığı, hafif baskı ile ağrı oluşup oluşmadığı, kanama olup olmadığı değerlendirilmelidir. Göğüs kafesi genişlemesinin normal olup olmadığı araştırılmalıdır. Göğüs muayenesinde eller arkaya kaydırılarak hasta/yaralının sırtı da kontrol edilmelidir. Karın boşluğu: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, şişlik, morarma, ağrı ya da duyarlılık olup olmadığı ve karnın yumuşaklığı değerlendirilmelidir. Eller bel tarafına kaydırılarak muayene edilmeli, ardından kalça kemiklerinde de aynı araştırma yapılarak kırık veya yara olup olmadığı araştırılmalıdır.
nabız noktalarından nabız alınıp alınmadığı değerlendirilmelidir. İkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapılacak müdahale yöntemi seçilir.
Ø Olay yerinde tekrar kaza olma riskinin ortadan kaldırılması, Ø Olay yerindeki hasta/yaralı sayısının ve türlerinin belirlenmesidir. Olay yerinin hızlı bir şekilde değerlendirilmesinin ardından yapılacak müdahaleler planlanır.
Herhangi bir olay yerinin değerlendirilmesinde aşağıdakiler mutlaka yapılmalıdır: Ø Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana alınmalı, kontağı kapatılmalı, el freni çekilmeli, araç LPG’li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır, Ø Olay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmeli; bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır, Ø Olay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır, Ø Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir, Ø Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır, Ø Ortam havalandırılmalıdır, Ø Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin verilmemelidir, Ø Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır, Ø Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC) değerlendirilmelidir, Ø Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir, Ø Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır, Ø Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir, Ø Tıbbi yardım istenmelidir (112), Ø Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır, Ø Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir, Ø Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir, Ø Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır. 14 (3) TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Solunum ve kalp durması nedir? Solunum durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.
müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur. Kişide solunumun olmaması, bilincin kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir.
Yaşam kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.
Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Önce ağız içine gözle bakılır, eğer yabancı cisim var ise çıkarıldıktan sonra hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir. Bunun için; Ø Bir el alına yerleştirilir, Ø Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, Ø Alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir, Ø Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur.
Ø Hasta/yaralının hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir, Ø Normal solunum yoksa( solunum yoksa veya yetersiz ve düzensiz ise) hemen yapay solunuma başlanır.
ise:
3- Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır; 112 aratılır; 4- Hasta/yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, 5- Hasta/yaralının yanına diz çökülür, 6- Hasta/yaralının boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, 7- Hasta/yaralının ağız içi kontrol edilir; görünen yabancı cisim var ise çıkartılır, 15 8- Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, 9- Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir, 10- Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir: · Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır, · Eğilip, kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir. 11- Hasta/ yaralının solunumu yok ise, 12- Çevrede başka kimse yok ve ilkyardımcı yalnız ise, kendisi 112’yi arar, 13- Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir, 14- Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir, 15- Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir, 16- Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur, 17- Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır, 18- Baş geri çene yukarı pozisyonu tekrar verilerek hava yolu açıklığı sağlanır, 19- Alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hasta/ yaralının burnu kapatılır, 20- Normal bir soluk alınır, baş geri çene yukarı pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir, 21- Hasta /yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir, 22- Hasta/ yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır, (30;2) 23- Temel yaşam desteğine hasta/yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir. ÇOCUKLARDA (1-8 YAŞ) DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI 1- Kendisinin ve çocuğun güvenliğinden emin olunur, 2- Çocuğun omuzlarına dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir; eğer bilinci yok ise: 3- Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır; 112 aratılır; 4- Çocuk sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, 5- Çocuğun yanına diz çökülür, 6- Çocuğun boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, 7- Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır, 8- Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, 9- Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; çocuğa baş geri çene yukarı pozisyonu verilir, 10- Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir: · Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır, · Eğilip, kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir. 11- Solunum yok ise; alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak çocuğun burnu kapatılır, 12-Baş geri çene yukarı pozisyonunda iken çocuğun ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir, 13- Çocuğun göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir, 14- Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir, (çocuk yetişkin görünümündeyse yetişkinlerde olduğu gibi iki el ile kalp basısı uygulanır ) , 16 15- Elin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur, 16- Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır, 17- Çocuğa 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30;2) , 18- İlkyardımcı yalnız ise; 30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar, 19- Temel yaşam desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.
BEBEKLERDE (0–12 AY) DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI 1- Kendisinin ve bebeğin güvenliğinden emin olunur, 2- Ayak tabanına hafifçe vurarak bilinci kontrol edilir; eğer bilinci yok ise, 3- Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır; 112 aratılır; 4- Bebek sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, 5- İlkyardımcı temel yaşam desteği uygulayacağı pozisyonu alır (yerde uygulama yapacak ise diz çöker, masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur), 6- Bebeğin boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, 7- Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır, 8- Hava yolunu açmak için, bir el bebeğin alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğine koyulup baş hafifçe yukarı geri itilerek eğilir, baş geri çene yukarı pozisyonu verilir,
· Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır, · Eğilip, kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir, 10- Solunum yoksa ağız dolusu nefes alınır ve ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde yerleştirilir, 11-Bebeğin göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir, 12- Kalp basısı uygulamak için bebeğin (iki meme başının altındaki hattın ortası göğüs merkezini oluşturur) göğüs merkezi belirlenir, 13- Bir elin orta ve yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir, 14- Göğüs kemiği 4 cm aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır, 15- Bebeğe 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30;2) , 16- İlkyardımcı yalnız ise; 30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar, 17- Temel yaşam desteğine bebeğin yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.
Hava yolu tıkanıklığı nedir? Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma ya da kısmi tıkanma şeklinde olabilir.
Ø Öksürür, Ø Nefes alabilir, Ø Konuşabilir. Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir.
17 Tam tıkanma belirtileri: Ø Nefes alamaz, Ø Acı çeker, ellerini boynuna götürür, Ø Konuşamaz, Ø Rengi morarmıştır. Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) yapılır.
uygulanır? Ø Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, Ø Hastanın yanında veya arkasında durulur, Ø Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır, Ø Diğer elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına ( kürek kemikleri arasına) süpürür tarzda vurulur, Ø Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur, Ø Tıkanıklık açılmadıysa heimlich manevrası yapılır; Ø Hastanın arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır, Ø Bir elin başparmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır, Ø Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır, Ø Bu hareket 5 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır, Ø Tıkanıklık açılmadıysa tekrar sırtına vurulur, Ø Bu işlemler 5’er kez olacak şekilde dönüşümlü olarak tekrarlanır, Ø Hastanın bilinci kapanırsa, sert zemin üzerine yatırılır, Ø Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, Ø Tıbbi yardım istenir (112), Ø Temel yaşam desteği uygulanır. Bilincini kaybetmiş(=bilinci kapalı) kişilerde Heimlich Manevrası: Ø Hasta yere yatırılır, yan pozisyonda sırtına 5 kez vurulur, Ø Tıkanma açılmadığı takdirde hasta düz bir zeminde başı yana çevrilir, Ø Hastanın bacakları üzerine ata biner şekilde oturulur, Ø Bir elin topuğunu göbek ile göğüs kemiği arasına yerleştirilir, diğer el üzerine konur, Ø Göbeğin üzerinden kürek kemiklerine doğru eğik bir baskı uygulanır, Ø Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, Ø İşleme yabancı cisim çıkıncaya kadar devam edilir, Ø Tıbbi yardım istenir (112), Ø Bu hareketi 5–7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar ya da yardım gelinceye kadar devam edin, Ø Bu tür olgularda havayolu tıkanıklığından şüphelenildiğinde, ilkyardımcılar Temel Yaşam Desteği uygulamalarını yapacaklardır. Kurtarıcı nefes verdikten sonra hava gitmiyorsa tıkanıklık olduğu
18 düşünülür, ilkyardımcı ağız içinde yabancı cisim olup olmadığını kontrol etmeli, yabancı cisim görüyorsa çıkarmalıdır.
Ø Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır, Ø Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir, Ø Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur, Ø 5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur, Ø Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir, Ø Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır, Ø Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur, Ø 5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır, Ø Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir, Ø Tıbbi yardım istenir (112). (*)Bebek çok küçük ise ve karından baskı uygulanamıyorsa bebekler için yukarıda anlatılan uygulamalar yapılır. Ancak diğer hallerde bebeklerde yapılan uygulamalar, bilinci kapalı erişkinlerde yapılan Heimlich Manevrası uygulamaları ile aynıdır. Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır? Ø Eğer kişinin hava yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye teşvik edilmeli, yakından izlenmeli ve başka bir girişimde bulunulmamalıdır. Kazazedenin henüz ayakta durabildiği bu dönemde onun arka tarafında yer alınmalıdır, Ø Bu durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır, Ø Kazazedenin solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır, Ø Belirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar yerinden çıkarılır, Ø Eğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır.
Yüklə 356 Kb. Dostları ilə paylaş:
|