1. Ta’lim turlari (illyustrativ, muammoli, dasturlashtirilgan ta’lim) va shakllarining tavsifi

---

1. Ta’lim turlari (illyustrativ, muammoli, dasturlashtirilgan ta’lim) va shakllarining 
tavsifi. 
Didaktik g‘oyalar jamiyat taraqqiyoti jarayonida yangi g‘oyalar bilan boyib, takomillashib 
boraveradi va ular o‘ziga xos tizimlar ko‘rinishida shakllanadi. Shu sababli ham ta’lim turlari 
o‘quv jarayonini tashkil etish va uni amalga oshirishga nisbatan turlicha yondashuvlar asosida 
shakllantiriladi.
Pedagogik tizimlarning asosiy turlari quyidagilardir:
• 
arxaik (ibtidoiy);
• 
qadimgi (Shumer, Misr, Xitoyda Eramizdan avvalgi uchinchi ming yillik);
• 
avestit (Baqtiriya, Sug‘diyona, Xorazmda – Eramizdan avvalgi VII-VI asrlar);
• 
yunon (Ellins, rim – yunon, rim – eramizdan avvalgi V-I asrlar);
• 
o‘rta asr (dogmatik, sxolastik V-XVI asrlar);
• 
yangi (tushuntirish, tushuntirish – ko‘rgazmali, dasturlashtirilgan, masofali 
o‘qitish, muammoli – dasturlashtirilgan, kompyuterlashtirilgan innovatsion, INTERNETning 
xalqaro tarmog‘idan foydalanib o‘qitish va shu kabilar);
• 
xorijiy (tushuntirish, tushuntirish–ko‘rgazmali, dasturlashtirilgan, masofali 
o‘qitish, muammoli – dasturlashtirilgan, kompyuterlashtirilgan innovatsion, INTERNETning 
xalqaro tarmog‘idan foydalanib o‘qish va shu kabilar).
“Avesto” g‘oyalariga ko‘ra shakllangan pedagogik tizim eramizdan avvalgi VII-VI asrlarda 
Markaziy Osiyo xududida zardushtiylik dini yuzaga kela boshlaganida tashkil topdi. “Avesto” 
zardushtiylikning muqaddas manbai bo‘lib, u o‘z davrining qomusiy asari hisoblangan. Uning 
g‘oyalariga binoan yoshlarni o‘qitish va tarbiyalash quyidagi tamoyillarga asoslangan:
• 
yoshlarni diniy va ma’naviy jihatdan tarbiyalash;
• 
jismoniy jihatdan tarbiyalash;
• 
yoshlarni o‘qish va yozishga o‘rgatish orqali ularning savodxonligini shakllantirish.
“Avesto” g‘oyalari bo‘yicha Yer, Quyosh, suv, olov muqaddas deb e’tirof etilganligi sababli 
yoshlarni tarbiyalashda Ona Yerga, atrof – muhit, tabiatga muhabbat hissini o‘yg‘otish muhim 
yo‘nalish hisoblangan. Shuningdek, unga barkamol shaxs obraziga qo‘yilgan talablar haqida aniq 
tasavvurlar ifoda etilgan.
Muntazam o‘qitishning ilk turi qadimgi yunon faylasufi Suqrot (eramizdan avvalgi 469 – 
399 er. avv. yillar) va ularning o‘quvchilari tomonidan keng qo‘llanilgan