1. Tema. Salistiriw pedagogikasi pa`ninin` predmeti, maqseti ham waziypalari reje

Sotsiologik metodlar izertlewdin` basqa metodlari menen baylanisli menen baylanisli. Ol xaliq bilimlendiriw sistemalarinin` sotsial xarakterin bahalaydi, ta`lim-ta`rbiya maqsetleri ha`m waziypalarin, mazmun ha`m metodlarin ja`miyettin` sinfiy strukturasi ta`repinen analiz qiliw, mekteptin` ekonomikaliq ha`m siyasiy talaplarinin` sa`ykesligin bahalaw ha`m t.b. na`zerde tutadi.
Analitik metodlarg`a analiz, sintez, uliwmalastiriw, induktsiya, deduktsiya siyaqli logikaliq metodlar kiredi. Salistirmali pedagogikada analiz, sintez, uliwmalastiriw siyaqli logikaliq protsessler ko`birek a`hmiyetke iye. Barliq pedagogikaliq ha`diyselerdi izertlewde tariyxiy, xarakterlew, statistik ha`m sotsiologik metodlar ja`rdeminde ha`m olar tiykarinda analiz ha`m sintezdiq qollaniliwi uliwma baha beriw ha`m salistirmali analiz ushin za`ru`r bolg`an uliwmaliqlar shig`ariwg`a sharayat jaratadi. Atap aytqanda, rawajlaniw da`rejesi shama menen bir tur bolg`an ma`mleketler gruppasindag`i xaliq bilimlendiriw sistemasinin` tiykarg`i belgilerin siyasiy ha`m sotsial-siyasiy ba`sekelesiw, pedagogikaliq teoriyalarg`a sotsial-siyasiy xarakteristika beriw ha`m olardin` ta`lim-ta`rbiya sistemasina ta`sirin bahalaw, xaliq bilimlendiriw sistemasi du`zilisine negiz bolatug`in tiykarg`i printsiplerdi belgilew; ta`limnin` mazmunin ha`m onin` pa`n-texnik rawajlaniwinin` ha`zirgi zaman da`rejesi tialaplarina sa`ykes keliwin uliwma bahalaw, ta`lim-ta`rbiyanin` sotsial-siyasiy ta`repten qalay qaratilg`anlig`i ha`m ma`mleket siyasatin analiz qiliw; ma`mleketler gruppasinda bilimlendiriw rawajlaniwinin` tiykarg`i tendentsiyalarin aniqlaw ha`m t.b.
Salistirilip atirg`an mag`liwmatlardi salistiriw; tu`rli sotsial quramg`a iye bolg`an ma`mleketlerdegi pedagogikaliq ha`diyselerdi qarama-qarsi qoyiw ha`m salistirmali metod ja`rdemigje xaliq bilimlendiriw sistemasinin` sotsial-ekonomikaliq du`zim belgilegen quram printsiplerin ayriqsha ma`mleketler ha`m ma`mleketler gruppasinda bilimlendiriw rawajlaniwinin` uliwma qag`iydalari, tendentsiyalari ha`m milliy belgileri aniqlanadi.
Mektep ha`m bilimlendiriwdin` awhali haqqindag`i mug`dar ha`m sapa mag`liwmatlarin salistiriw ushin uliwma su`wret (znamenatel`) – salistiriw ko`rsetkishleri boliwi kerek. Salistiriwda to`mendegiler esapqa alinadi: sotsial-ekonomikaliq du`zim, ta`lim-ta`rbiya tarawandag`i tariyxiy u`rp-a`detler, ma`mleket pa`n-texnika ha`m ma`deniyatinin` rawajlaniw da`rejesi, pedagogikaliq teoriyalar ha`m olardin` ta`lim-ta`rbiya praktikasinda sa`wleleniwi. Salistiriw metodi ko`binese pedagogikada ken` qollanilatug`in eksperiment ornindi paydalaniladi.
Izertlew metodlari analiz qilip atirg`an materialdin` waziypasi ha`m mazmunina baylanisli bolip, birgelikte qollaniliwi mu`mkin ha`m sha`rt. Pedagogikaliq ha`diyseler, ma`seleler, metiod ha`m ko`rsetkishler klassifikatsiyasi bolsa sha`rtli, ele jeterli da`rejede emes ha`m tag`ida islep shig`iwdi talap etedi.
Pedagogika pa’ninin’ ha’zirgi zaman sistemasinda uliwma pedagogika, mektepke shekemgi pedagogika, mektep pedagogikasi, sudro-, tiflo-, oligofrenopedagogikalar ; jeke metodikalar, pedagogika tariyxi siyaqli tarawlar payda boldi. Ha’zirgi waqitta pedagogikanin’ jan’a tarawlari: balalar ha’m o’spirimler xa’reketi pedagogikasi, u’lkenlerdi ta’rbiyalaw ha’m oqitiw teoriyasi; joqari mektep pedagogikasi h.t.b. rawajlanbaqta. Pedagogika pa’nleri sistemasindag’i jan’a tarawlarg’a salistirmali pedagogika da kiredi. Salistirmali pedagogikanin’ tiykarg’i basqishlari. Izertlewdin’ salistirmali metodi barliq pa’nlerde, solardan, pedagogikada da ken’ qollaniladi. Jaslar ta’lim-ta’rbiyasinin’ salistirmali xarakteristikasin tu’rli ma’mleketlerde—Ya. A. Komenskiy, I. G. Gerder, I. P. Brikman, F. A. Xekt, E.G. Fisher, D. Grisom x.t. b. miynetlerinde ushiratamiz.
Salistirmali metod (Salistirilip atirgan magliumatlardi salistiriu; turli sotsial quramga iye bolg’an ma’mleketlerdegi pedagogikaliq ha’diyselerdi qarama- qarsi qoyiw ha’m salistirmali metod jerdeminde xalik bilimlendiriu sistemasinin sotsial-ekonomikalik duzim belgilegen kuram printsiplerin, ayriqsha ma’mleketler ha’m ma’mleketler gruppasinda bilimlendiriu rawajlaniwinin’ uliwma qagiydalari, tendentsiyalari xem milliy belgileri aniqlanadi.)jerdeminde okitiw ha’m ta’rbiyalaudin biz ushin edetke aylanip kalgan forma xem metodlarinin negizgi kediri xem netiyjeliligi aniklanadi.
Biraq bilimlendiriw sistemalari yaki olardin rawajlaniw dewirlerin salistiriw salistirmali pedagogika bola almaydi, elbette. Salistirmali pedagogikanin’ sotsial maqsetlerin (ha`zirgi basqishtag`i ta`rbiya ha`m ta`limnin` pedagogika teoriyasi ha`m a`meliyatin uliwma sotsial-ekonikaliq ukladqa yie bolg`an ma`mleketler toparina say konkeret tarixiy, ekonomikaliq ha`m sotsialliq-siyasiy sharayat penen baylanisli uyrenedi. Salistirmali pedagogika tarbiya ha`m ta`lim protsessinin` jan`a nizamlarin ashpaydi, biraq pedagogika pa`nleri arttirg`an ta`jriybelerden paydalanip, ma`mleketler gruppasi tiykarinda ha`zirgi dun`yada bilimlendiriwdin` rawajlaniwinin` en` a`hmiyetli problemalarin, nizamlarin ha`m tendentsiyalarin uyrenedi.), praktikaliq waziypalarin Salistirma pedagogikanin` waziypalari (salistirma pedagogika izertlewlerinin` waziypalari ha`m bag`dari ja`miyettegi hukimran klaslardin`ma`pi menen belgilenedi. Salistirma pedagogikanin` waziypalari to`mendegishe, xaliqlar ma`deniy birge islesiwin ken`eytiriw ha`m o`z milliy bilimlendiriwsistemalarin bekkemlew imkaniyatlarinan paydalaniw. o`z ma`mleketinde xaliq bilimlendiriwin bekkemlew imkaniyatlarinan paydalaniw, o`z ma`mleketinde xaliq bilimlendiriwin planlastiriw ha`m aldinan belgilewdi bekkemlew maqsetinde ha`zirgi dun`yadag`i pedagogikaliq ha`diyselerdi uyreniw ha`m olardin` rawajlagiw tendentsiyalarin aniqlaw.),
O’z problemalari hf’m izertlew metodlarin (analiz metodin, Xarakterleu metodi, salistiriw ha’m juwmaq shig’ariw, statistik metod, ha’diyselerge tiyisli sanlar ha’m mag’liwmatlardi analizlew ha’m baxalaw.) belgilep aliu gana oni pedagogikanin’ g’a’rezsiz tarawina aylandiradi.
Tu’rli ma’mleketlerdin’ ekonomikaliq, siyasiy ha’m ma’deniy baylanislarinin rawajlaniwi o’sip kiyatirg’an keleshek a’wladti oqitiw ha’mm ta’rbiyalawdin’ qoyiliwi menen o’zara tanisiwg’a, oqitiwdin’ forma metodlarin, pu’tkil ta’lim sistemasin ozgertiwge imkan beredi. Dunyadagi turli ma’mleketlerdegi xaliq bilimlendiriw awhalin terenirek uyreniw ha’m salistirmali metodtin paydalaniwg’a ob`ektiv talap bilimlendiriu sistemasinda ozgeris jasaudi talap qilg’an sotsial- ekonomikaliq xem siyasiy jilisiwlar da’wirinde anik kozge taslanadi. Aldingi eski jergilikli ha’m birlik ornina, o’zinde islep shig’aratugin onimler esabina jasaw ornina milletlerdin bir-biri menen xer terepleme baylanisi payda bolmaqta. Bunday baylanis materialliq o’mirgede, ruwxiy o’mirgede teppe-ten’ baylinisli. Ayrim milletlerdin` ruwxiy iskerligi uliwma boylig`ina aylanbaqta. Tariyxiy materialimiz pritsiplerine tiykarlanip salistirmali pedagogika rawajlaniwdin` to`mendegi da`wirlerin ko`rsetiw mu`mkin.
1-da`wir batistag`i 18-a`sir aqiri 1917-jil
2-da`wir 1917-1945 jil
3-da`wir 1945-jildin` ha`zirgi ku`nge shekem bolg`an da`wir