1. Tizim tushunchasi va uning turli ta’riflari

24. Ekspert tizimlari. Intellektual komponentli axborot tizimi, ekspert tizimi

EKSPERT TIZIMLARI 
Zamonaviy  jamiyatda  tobora  o‘sib  borayotgan  axborot  oqimi,  axborot  texnologiyalarining  turli-
tumanligi,  kompyuterda  yechiladigan  masalalarning  murakkablashuvi  ushbu  texnologiyalardan 
foydalanuvchining oldiga bir qator vazifalarni qo‘ydi. Kerakli variantlarni tanlash va qaror qabul qilish 
ishlarini insondan EHMga o‘tkazish masalasi yuzaga keladi. Bu vazifani yechish yo‘llaridan biri — bu 
ekspert tizimlarini yaratish va foydalanish sanaladi. Ekspert o‘zidan kelib chiqib sharoitni tahlil etadi va 
nisbatan foydali axborotni aniqlab oladi, chorasiz yo‘llardan voz kechgan holda qaror qabul qilishning 
eng maqbul yo‘llarini vujudga keltiradi. 
Ekspert tizimida ma’lum bir predmet sohasini ifodalaydigan bilimlar bazasidan foydalaniladi. 
Ekspert tizimi — bu ayrim mavzu sohalarida bilimlarni to‘plash va qo‘llash, uyushtirish usullari 
hamda vositalari majmuidir. Ekspert tizimi mutaxassislarning yuqori sifatli tajribasiga suyangan holda 
qarorni  tanlash  chog‘ida  muqobil  variantlar  ko‘pligi  uchun  yanada  yuqori  samaraga  erishadi. 
Strategiyani tuzish paytida yangi omillarni baholab, ularning ta’sirini tahlil etadi. 
Ekspert tizimlari sun’iy intellektdan foydalanishga asoslangan. 

Ekspert  tizimlari  —  ET  (intellektual  komponentli  axborot  tizimi)  EHMda  ma’lumotlar 

bazasidan  tashqari  yana  ikkita  —  bilimlar  va  maqsadlar  bazasi  mavjudligi  bilan  ajralib  turadi. 
Ma’lumotlar  bazalari  (MB)  boshqaruv  tizimi  va  obyektining  miqdoriy  formal  tavsifiga  ega;  bilimlar 
bazasi  (BB)  tashqi  muhit  haqidagi  noformal  semantik  tasavvurlar,  obyektlarning  ayrim  sifat  tavsifin
ular  orasidagi  munosabatlar,  mumkin  bo‘lgan  harakatlar,  holatlar,  abstraksiyalar,  stereotiplar  bayon
saqlaydi. Maqsadlar bazasi modellashtiriladigan obyektlar uchun xos bo‘lgan o‘zaro bog‘liq maqsadlar, 
kenja  maqsadlar,  ularga  yetishish uslublari  va vositalari  to‘g‘risidagi tasavvurga  ega. Bunday tizimlar 
ijodiy, ilmiy-tadqiqot, loyihalashtirish, boshqarish jarayonlarida juda dolzarb. 
Ekspert  tizimlari  inson  faoliyatining  aniq  turlari  bo‘yicha  mutaxassislar  tajribasi  va  bilimini 
to‘plash, boyitish, rivojlantirish imkonini beradi. 

25. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari samaradorligi. Axborot tizimi, tizim,avtomatlashtirilgan ofis tizimi avtomatlash - tirilgan ish joy

Avtomatlashtirilmagan 

- o’rnatishning osonligi, mavjud operatsiyalar asosining imkoniyatlari;  

- tushunish oson va ularni o’zlashtirishga kam vaqt ketadi;  
- texnik malaka talab qilinmaydi;  
- odatda ular moslashuvchan va tegishli ish talablariga o’rganuvchan bo’ladi.  
Avtomatlashtirilgan  tizimning  o’ziga  xos  afzalliklari  mavjud.  Avvalo, 

tashkilotda  yuz  berayotgan  barcha  narsani  axborot  maydonida  aks  ettirish 

imkoniyati mavjud. Barcha iqtisodiy omillar va resurslar yagona axborot shaklida, 

ma`lumotlar  ko’rinishida  ishtirok  etadi.  Bu  hol  qaror  qabul  qilish  jarayonini 

axborot 

texnologiyasi 

sifatida 

ko’rib  chiqish  imkonini  beradi.

Axborot tizimi - qo’yilgan maqsadlarga erishish yo’lida axborotni to’plash saqlash ishlov berish va chiqarishda foydalanildigan vositalar, usullar va xodimlarning o’zaro bog’liq majmuyi.

“Tizim” deganda, bir vaqtning o’zida ham yagona , yaxlit deb qaraladigan har qanday obyekt, ham qo’yilgan maqsadlarga erishish manfaatlarida birlashtirilgan turli elementlar majmuyi tushuniladi.

Avtomatlashtirilgan ofis tizimi

Avtomatlashtirilgan ofis tizimi (Office Information Systems – OIS) firma boshqaruvining barcha darajadagi menejerlari uchun faqat xodimlar ichki firma aloqasini qo‘llab-quvvatlash uchungina emas, balki ularga tashqi muhit bilan yangi kommunikatsiya vositalarini taqdim etishi jixatdan ham diqqatni o‘ziga tortadi. Avtomatlashtirilgan ofisning axborot texnologiyasi kommunikatsiya jarayonlarini ham tashkilot ichida, ham tashqi muhit bilan axborot uzatish va u bilan ishlashning kompyuter tarmoqlari va zamonaviy vositalar negizida tashkil etish va qo‘llab quvvatlashdir. Hozirgi paytda ofisni avtomatlashtirish texnologiyasini ta’minlovchi kompyuter va nokompyuter texnik vositalar uchun bir necha unlab dasturiy mahsulotlar ma’lum: matnli protsessor, jadvalli protsessor, elektron pochta, elektron kalendar, audiopochta, kompyuterli va telekonferensiyalar, shuningdek boshqaruv faoliyatining maxsus dasturlari kiradi.