1-Variant Plastik kartlar turlari va to’lovlarini amalga oshirish

1.Plastik kartalar asosida to’lovlarni tashkillashtirish.

2. 
   Plastik kartalar asosida to’lovlarni tashkillashtirish.
   

Korporativ kartalar quyidagi to’lovlarni amalga oshirish uchun mo’ljallangan:
Ish bo’yicha safar (komandirovka) xarajatlari (chiptaga buyurtma berish, mEHMonxona, restoran uchun haq to’lash va boshqa xarajatlar);
Qo’shimcha xarajatlar (chiqimlar);
Xo’jalik xarajatlari (umumiy iste’mol va korhona ehtiyojlari uchun zarur tovarlar);
Korxonaning asosiy faoliyati bilan bog’liq xarajatlar (tovarlar sotib olish, ko’rsatilgan xizmatlar uchun haq to’lash, yetkazib beruvchilar bilan hisob-kitob qilish va h.k.);
Korxona taqdimoti bilan bog’liq xarajatlar (sovg’alar, magazinlar, restoranlar va h.k.).Korporativ plastik kartalarni chiqarish va ular bo’yicha xizmat ko’rsatish operasiyalari.
Jismoniy shaxslar uchun xususiy kartalarning afzalliklari:
Savdo va xizmat korxonalarida tovarlar va xizmatlar uchun to’lovlarni vositachilik haqisiz amalga oshirish;
Kommunal xizmatlar, uyali aloqa xizmatlari va elektron to’lovlarni bankomat va infokiosklar orqali amalga oshirish;
Qarindoshlar va boshqa shaxslarga qo’shimcha kartalarni chiqarish.


2.Bank to’lov tizimlari.
. Bank to’lov tizimlari.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “2011-2015 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko’rsatkichlariga erishishning ustuvor yo’nalishlari to’g’risida”gi 2010 yil 26 noyabrdagi PQ-1438-sonli Qarori ijrosini ta’minlash borasida YaUPM tomonidan server va kommunikasiya jihozlari, tizimiy dasturiy ta’minotlar xarid qilinib, o’rnatildi va ishga tushirildi, server va terminallar uchun amaliy dasturlar yaratildi.
Natijada tijorat banklarining bo’limlari va filiallaridan Bosh bank ma’lumotlarni qayta ishlash markaziga yetkaziladigan ma’lumotlarni qayta ishlash bo’yicha oraliq bo’g’inlarni chiqarib tashlash hisobiga to’lovlarning o’tkazilishini tezlashtirishga erishildi.
Shu bilan birga, “On-Line” rejimida ishlovchi «Uzkart-EMV» milliy banklararo plastik kartochkalar to’lov tizimini joriy etishni jadallashtirish maqsadida tijorat banklarida tegishli dasturiy-apparat majmualari ishga tushirildi hamda EMV texnologiyasiga moslashgan terminallar joriy qilindi.
Bu ishlar natijasida, 2015 yil 1 dekabr holatiga respublika bo’yicha barcha tijorat banklari tomonidan onlayn rejimida ishlaydigan 8 005 936 ta bank kartalari muomalaga chiqarilishiga erishildi.
Bu sohadagi ishlarni yanada rivojlantirish maqsadida kuyidagilar amalga oshirish mo’ljallangan:
- muomaladagi onlayn kartalari, terminallar, infokiosklar sonini oshirish;
- Vazirlar Mahkamasining qarori bo’yicha tijorat banklarining ehtiyojlari uchun bank plastik karta tizimi uchun import qilinadigan qurilma, uskuna, dasturiy ta’minotlarini bojxona to’lovlaridan ozod qilish (hozirgi kunda mazkur qaror loyihasi kelishilmoqda);
- plastik karta tizimi uchun import shartnomalari bo’yicha xarid qilingan texnik va dasturiy vositalardan samarali foydalanishni nazorat qilish va zarur choralarni ko’rish;
-“Smart-Vista” EMV tizimida “on-line” rejimida ishlashga mo’ljallangan terminallarning sifatli ishlashini ta’minlash maqsadida YaUPMning server tizimi va aloqa kanallari sifatli va uzilishlarsiz ishlashini monitoring qilish.
Bank telekommunikasiya tarmog’i (BTT) Markaziy bank, tijorat banklari va iqtisodiyotning boshqa sektorlari muassasalarining yopiq korporativ tarmoqlari majmuasi shaklida yaratilgan bo’lib, birlamchi operator “O’zbektelekom” AJning telekommunikasiya tizimlaridan va qisman, asosan zahira tariqasida, boshqa operatorlarning kanallaridan foydalanishga asoslangan.
BTT respublikaning barcha viloyat va tumanlarini qamrab olgan bo’lib, tarmoqning bog’lam jihozlari Toshkent shahar, Qoraqalpog’iston Respublikasi va viloyat markazlarining AMTS va ATSlarida, shuningdek, barcha tuman ATSlarida o’rnatilgan.
BTTning asosiy vazifalari banklararo elektron to’lovlarni o’tkazish uchun ishonchli va xavfsiz transport infrastrukturasini va yopiq virtual korporativ tarmoqlarni yaratish, banklararo elektron pochta tizimining uzluksiz faoliyatini ta’minlash hamda tarmoq abonentlari uchun alohida kanallarni ajratishdan iborat.
Bank texnologiyalarini takomillashib borishi, yangi axborot-kommunikasiya texnologiyalarini paydo bo’lishi, shuningdek, “O’zbektelekom” AJning transport infrastrukturasini rivojlanishini hisobga olgan holda BTTni muntazam ravishda rivojlantirish va takomillashtirish ishlari olib boriladi.
Jumladan, BTT ishga tushirilgan vaqtdan (1995-1997 yillar) beri quyidagilar amalga oshirildi:
- 2002-2003 yillarda raqamli BTTni barcha viloyat markazlarigacha rivojlantirish loyihasi amalga oshirildi.
Ushbu loyiha doirasida Toshkent shahrida tijorat banklari gavjum joylashgan xududlardagi ATSlarni hamda Markaziy bankni o’zaro bog’lovchi optik tolali aloqa liniyasi (OTAL) o’tkazilib, unga BTTning 9 dona kommutatorlari ulandi hamda 155 Mb/s tezlikdagi ATM texnologiyasi tarmog’i yaratildi.
Barcha viloyat va tuman markazlarida joylashgan tijorat banklari filiallari, Moliya vazirligi va G’aznachilik bo’linmalari, davlat soliq inspeksiyalari uchun 64Kb/s – 2 Mb/s tezliklarda raqamli BTT orqali ma’lumotlarni uzatish va Toshkentdagi Bosh idoralari bilan yuqori tezlikda ma’lumot almashish uchun imkon yaratildi.
Raqamli kanallar orqali barcha tijorat banklari va boshqa abonentlarning yuqori tezlikdagi mantiqiy korporativ tarmoqlari yaratildi.
BTTning jihozlari shahar, viloyat va tuman ATSlarida joylashganidan qat’iy nazar, ularni boshqarish markazidan yagona dastur orqali boshqarish ta’minlandi.
BTT tarkibida Markaziy bankning yagona korporativ telefon tarmog’i va video konferensiya tizimi yaratilib, ulardan barcha xududiy Bosh boshqarmalar abonent sifatida foydalanishi ta’minlandi:
- 2008-2011 yillarda raqamli tarmoqni barcha tuman markazlarigacha yetkazishga erishildi. Natijada past tezlikdagi analogli aloqa tizimlari, kommutatorlari va uskunalaridan voz kechish hamda banklarning tuman filiallari, tuman moliya va g’azna bo’limlari, soliq inspeksiyalarini yuqori tezlikdagi raqamli kanallar orqali BTTga ulash imkoniyati yaratildi.
- 2008-2009 yillarda Toshkent shahri AMTSidagi BTTning markaziy bog’lamida Cisco7613-RSP720C-P va OTALga ulangan bog’lamlarda Cisco ME-C3750-24TE-M marshrutizatorlari o’rnatildi, natijada 1GE o’tkazish qobiliyatiga ega bo’lgan transport halqasi tashkil qilindi va 10/100/1000 Mb/s tezlikda banklarning Bosh ofislarini BTTga ulash uchun imkoniyat yaratildi. Shuningdek, abonentlarni UTP kabeli orqali ulanishini ta’minlash uchun BTT bog’lamlarida ZYXEL kompaniyasining G.SHDSL bis/ADSL+ kommutator-modemlari, OTAL orqali ulanishi uchun SFP portlarga ega bo’lgan Ethernet kommutatorlari o’rnatildi. Natijada BTTda abonentlar uchun yangi imkoniyatlar yaratilib, ma’lumotlarni uzatish tezligi va ishonchlilik oshirildi.
- 2012- 2014 yillarda Qoraqalpog’iston Respublikasi va barcha viloyat markazlarida “O’zbektelekom” AJning filiallari bilan kelishilgan Texnik shartlar asosida OTALni o’tkazish ishlari bajarildi. Natijada Markaziy bankning barcha xududiy Bosh boshqarmalari BTTga OTAL orqali ulandi va yuqori tezlikda ma’lumot almashish imkoni yaratildi.
- 2012-2015 yillarda Markaziy bankning ma’lumotlarni saqlash tarmog’ini takomillashtirish va yagona korporativ IP-telefon tarmog’ining loyihalari amalga oshirildi. Natijada bank ma’lumotlarini saqlashda tashqi xotira sig’imi kamligi sababli sodir bo’lishi mumkin bo’lgan muammolar bartaraf qilindi va yaqin 4-5 yil uchun bu masala hal qilindi.
Shuningdek, Markaziy bankning mavjud bo’lgan yagona korporativ telefon tarmog’i va video konferensiya tizimidan foydalanish davomida turli buzilishlar kuzatilganligi, Nortel Networks kompaniyasi bankrot holatga kelganligi va Meridian rusumli ATSlar ishlab chiqarilmasligi, zahira qismlarini topish muammoligi, bu rusumdagi ATSlarni ekspluatasiya qilish va ishga yaroqli holatini ta’minlab turish harajatlari oshib borayotganligini hisobga olib, Markaziy bankning yagona korporativ IP-telefon tarmog’i loyihasi ishlab chiqildi hamda O’zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligining (hozirgi vazirlik) ijobiy xulosasi olindi. 2014-2015 yillarda Vazirlar Mahkamasining ruxsati bo’yicha tender o’tkazilib, ma’lumotlarni saqlash tarmog’i va IP-telefon tarmog’ining loyihasi amalga oshirildi.
Markaziy bankning mavjud video konferens tizimi ma’naviy eskirganligi va aloqa paytida uzilishlar kuzatilishi sababli, BTT orqali yangi IP-telefon tizimiga asoslangan video konferens aloqa tizimini 2016 yilda barcha xududiy Bosh boshqarmalarda ishga tushirish ishlari olib borilmoqda.
Shuningdek, 2016 yilda zamonaviy talablarga mos keladigan “Ishonch telefoni” tizimini joriy qilish bo’yicha ishlar bajarilmoqda.
Zamonaviy ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari optik kabellar (OTAL) va IP transportni (Ethernet texnologiyasini) keng qo’llashga asoslanadi. Birlamchi operator “O’zbektelekom” AJ telekommunikasiya tarmoqlari infrastrukturasini aynan shu yo’nalishda rivojlantirish ishlariga alohida ahamiyat qaratib, hozirgi kunda yuqori tezlikdagi IP transport kanallarini Toshkent shahrida, viloyat markazlari va deyarli, barcha tuman markazlarida ijaraga berishi mumkin. Yaqin kelajakda MPLS tarmog’i va L2/L3 VPN xizmatlarini ijaraga olish imkoniyati yaratiladi.
BTTni rivojlantirish loyihalarida “O’zbektelekom” AJ infrastrukturasining zamonaviy imkoniyatlari hisobga olinib, 2016-2018 yillarda quyidagilarni amalga oshirish rejalashtiriladi:
- BTTning Toshkent shahri va viloyat markazlaridagi markaziy bog’lamlarining va Toshkentdagi OTALga ulangan ATSdagi bog’lamlarni o’tkazish qobiliyatini kuchaytirish. Markaziy bog’lamlarga Toshkent shahri va viloyat markazlaridagi AMTSlarda bog’lamlar kiradi. Natijada MPLS protokoli bo’yicha ma’lumotlarni uzatishni ta’minlovchi ikkinchi transport xalqasi va 1Gbit/s va 10Gbit/s portlari tashkil etiladi hamda markaziy bog’lamlardagi va OTALga ulangan kommutatorlarni rezervlash ta’minlanadi;
- BTTning Toshkent shahar qismini takomillashtirish bo’yicha OTALga ulangan shaharlararo va boshqa ATSlardagi tarmoq bog’lamlaridagi samarali multiservisli kommutator-marshrutizatorlar bilan kuchaytirilgan jihozlar asosida MPLS va IP-VRF protokolli tarmoqni yaratish. Ushbu kommutatorlar asosida mavjud 10/100/1000 Mb/s tezlikdagi shahar tarmog’ini MAN tarmog’i (shahar tarmog’i) abonentlarining MPLS tarmog’iga ulanishi uchun (kirishi uchun) imkon yaratiladi;
- viloyat va tuman markazlaridagi bog’lamlarni takomillashtirish va OTAL portlari bilan ta’minlash. Natijada viloyat va tuman markazlarida MPLS tarmog’iga kirish tarmog’ini yaratish mumkin bo’ladi.
- hozir mavjud bo’lgan 155 Mb/s tezlikdagi ATM tarmog’ini ma’naviy eskirganligi sababli demontaj qilish;
- bank ma’lumotlari hajmini ko’payishi yo’nalishlarini va tijorat banklarining ma’lumotlarini qayta ishlovchi jamoa zaxira markazini yaratilishini hisobga olgan holda mavjud optik tolali aloqa liniyasini kengaytirish (zaruriyat bo’yicha);
- barcha viloyat markazlarida MPLS protokoli bo’yicha ma’lumotlarni 1 Gbit/s tezlikda uzatilishini ta’minlash. Natijada MPLS tarmog’iga kirish tarmog’i yaratiladi;
- BTTning barcha shaharlardagi hamda viloyat va tuman markazlaridagi abonentlarini IP Ethernet interfeys portlari orqali tarmoqqa ulanishini ta’minlash;
- tarmoqni rivojlantirilishini hisobga olgan holda boshqarish markazini takomillashtirish;
- iqtisodiyot sektori subyektlariga ko’rsatiladigan BTT xizmatining sifati va turlarini doimiy ravishda oshirib borish.