10 kompyuter o’yinlarining insonlarga ta’siri madumarov Talantbek Tolibjonovich

---

10 
KOMPYUTER O’YINLARINING INSONLARGA TA’SIRI 
Madumarov Talantbek Tolibjonovich
Andijon davlat universiteti
Ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti dekani, yuridik fanlari
doktori, professor 
G’ulomova Diyora Axlidin qizi 
Andijon davlat universiteti
Ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti talabasi
Karimov Ozodbek 
Andijon davlat universiteti
Ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti talabasi
 
Anotatsiya: Kompyuter o’yinlariga mukkasidan ketishning jamiyatga zararlari ko’p. 
Avvalo manaviy zarar bo’lib, kompyuter o’yinlari jamiyatimizni manaviy buzuqlik 
botqog’iga botirib, insonni o’zlikni anglash baxtidan mosuvo qilmoqda. 
Kalit so’zlar: internet klub,jamiyat,yoshlar,xalq,bola ruhiyati. 
Islom dinimiz talimotlarida ham bu kabi amallar qattiq qoralangan: ”Axir, (qilgan) yomon 
ishi o’ziga chiroyli ko’rsatilib, uni go’zal (ish) deb o’ylagan kimsa (hidoyat topgan zot kabi 
bo’larmidi )?!. Zotan, Alloh O’zi xohlagan kimsalarni yo’ldan ozdirur va O’zi xohlagan 
kishilarni hidoyat qilur. Bas, (Ey Muhammad!) Ularga hasratlar chekib joninggiz (chiqib) 
ketmasin. Albatta, Alloh ularning qilayotgan sir sinoatlarini biluvchidir.” (Fotir, 8 ). 
Shayton vasvasasiga uchragan ayrim yoshlarning virtual o’yinlariga xatti-harakatlari 
o’zlariga ziynatli ko’rinadi. O’yinlar quliga aylangan bola o’z-o’zidan ajablanib, qilgan ishi 
ko’zini quvontirib, borgan sari haddidan oshaveradi. 
Kompuyuter o’yinlari yoshlarning vaqtini o’g’irlamoqda. Internet – klublarda yoshlar 
ayni o’qib, ilm hosil qiladigan paytlarida vaqtlarini bekorchi o’yinlarga, ijtimoiy 
tarmoqlarda mutlaqo notanish shaxslar bilan qimmatli vaqtini tanishishga sarflayotgani 
tashvishli holat. Chunki internet va kompyuter o’yinlari asriga aylangan o’smirlar hayotdan, 
ilm olish, kasb o’rganishdan va ma’naviy qadriyatlardan tamoman uzilib, butunlay 
manqurtlashib boradi. Hozir kompyuter o’yinlari orqali o’smir yoshlarga salbiy ta’sir qilib, 
ular ongiga o’z buzg’unchi g’oyalarini singdirish yoki ularni to’g’ri yo’ldan ozdirishga 
urinadigan yashirin kuchlar juda ko’p. Kompyuter o’yinlariga mukkasidan ketgan o’smirlar 
o’zlari bilmagan holda yashirin kuchlarning qo’g’irchog’iga aylanadi. Kompyuterga mute 
bo’lgan yoshlarning fikri-xayoli, butun vaqti, hatto uyqusi ham bemani o’yinlar bilan band 
bo’ladi. Oxir-oqibat bunday manqurt yoshlar tengdoshlari, yaqinlari va hatto ota-onasiga 
ham qo’l ko’tarishgacha agar mubolag’a bo’lmasa qurol o’qtalishgacha borib yetadi. Bu esa 
jamiyatda ilimsizlik, johillikning tomir yoyishiga alal oqibat yurt parokanda bo’lishiga olib 
keladi. 

---

11 
Yoshlarning bunday g’oyalarga aldanmasligi, zalolat botqog’iga botmasligini 
taminlash niyatida zarur tavsiyalarni bayon qilamiz. Maqsadimiz yoshlarni internetga in 
qurib, o’zlarining vayronkor g’oyalarini virus kabi butun dunyoga tarqatayotgan 
jinoyatchilarning asl basharasidan ogoh etishdir. Sog’lom aql egalari internet 
qulayliklaridan o’z bilimlarini oshirish yo’lida oqilona foydalanadi. Lekin bazi yoshlar esa 
ushbu tarmoqdagi yovuzlikka, ma’naviy tanazzulga sabab bo’ladigan saytlarda “sayir 
qilib”, o’zlari va atrofdagilarning ongini zaharlayotganlari aniq. Internet bozorida har kim 
o’ziga kerakli narsani oladi, deb tarbiyani o’z holiga tashlab qo’yish yaramaydi. 
Xalqimizda “ogoh bo’lgan abgor bo’lmas!’’ degan naql bor. “O’rgimchak to’rida 
aqidaparastlikni targ’ib qiluvchi saytlar tobora ko’payib bormoqda. Bunday tahlikali 
zamonda yoshlarga faqat ‘’uz’’ domenidagi saytlardan foydalanish tavsiya qilinadi. Zero, 
ehtiyotsizlik bilan ko’r-ko’rona olingan ma’lumotlar kishini adashtirib qo’yishi aniq. Diniy 
ehtiyojini etiqod va mazhabga yot veb-saytlardan qondirayotgan kishilar boshqa manbalar 
orqali boshqalar, yani g’animlar qo’lida tarbiyalanoyatganini unutmasin! 
Inson bolasi zoye qilgan vaqti, ya`ni umrini nimaga sarflagani xususida olamlar 
Parvardigori oldida javob berishini bilsin. Muoz ibn Jabal r.adan rivoyat qilinadi: 
Payg’ambar s.a.v aytdilar: “Banda qiyomat kuni to’rt narsadan so’ralmaguncha, bir qadam 
ham oldinga siljiy olmaydi. 
Kompuyter o’yinlari kabi behuda va talofatli ishlarga sho’ng’ishni islom dini 
qoralaydi. Chunki buning natijasida bolaning iymon-e’tiqodi zaiflashib, shaytonning quliga 
aylanadi va uning nayranglari bo’yicha ish qiladi. Oqibatda o’zi ham halok bo’ladi. Bu 
borada bir qancha hayotiy misollar keltirishimiz mumkin shuning uchun yoshlarning iymon-
e’tiqodi, irodasi mustahkam bo’lsa, turli bemani ishlarga chalg’imaydiO'smirlar uchun 
kompyuterga qaramlik bo'yicha tavsiyalar. Kompyuter o'yinlariga bog'liqlik sabablari, 
alomatlari va davolash. Bola o'yinga bog'liqlik bilan qanday namoyon bo'ladi 
O'smirlardagi kompyuterga qaramlik haqidagi giyohvand moddalar haqida gapirish, hatto 
shaxsiy kompyuter va Internet faqat tanlanganlar uchun mavjud bo'lganda ham yangraydi. 
Bugungi kunda ular kompyuter uskunalari va simsiz aloqa turlarining zamonaviy turlaridan 
foydalanmaydigan oila yo'q. Bolalar to'liq kompyuterlashtirish sharoitida o'sadi va o'zlari 
uchun turli xil hayotni anglatmaydi. Bunday texnik 
2000-yillardan boshlab o'spirinlar ba'zan hovli qum qutilari, na futbol janglarini, na kazaklar 
qaroqchilari ham bilishmaydi. Aloqa, o'yin va mashg'ulotlar elektron maydonga ko'chib 
o'tdi va u bolalar tahdidiga nisbatan zaif bolalar va o'spirinlarni keltirib chiqaradi. 
Bir tomondan, tezroq kimyoviy shaxs vaqt talabiga bo'ysunishi va har qanday narsani 
mohirona boshqarish kerak zamonaviy texnik xodim. Boshqa tomondan, vasvasalardan 
qochish va haqiqat bilan aloqani yo'qotmaslik kerak. 
Gadjetlarga qaramlikni oldini olish oila va maktabning umumiy vazifasi hisoblanadi. Ammo 
bugungi kunda kompyuterlardan lektorni to'liq olib tashlash va noto'g'ri va noto'g'ri. Maktab 
qoidalari akademik maqsadlar uchun texnologiyalardan cheklangan va yo'naltirishni taklif 
qiladi. Ammo o'yin-kulgi va hordiqda ichki xatolarga yo'l qo'ymaslik - ota-onalarning 
kuchida. 

---