10-Mavzu: Gidroenergetika va uning atrof muhitga ta’siri Gidroenergetika yoki suv elektr energiyasi

Yuqori qiymatli quvvat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Suv omborlari boʻlgan anʼanaviy gidroelektr toʻgʻonlarining asosiy afzalligi shundaki, ular suvni keyinchalik yuqori qiymatli toza elektr energiyasi sifatida joʻnatish uchun arzon narxlarda saqlash qobiliyatiga egadir. 2021-yilda IEA (IEA – International Energy Agency --Xalqaro energetika agentligi) „barcha mavjud anʼanaviy gidroelektrostantsiyalarning rezervuarlari birlashganda bir toʻliq tsiklda jami 1500 teravatt-soat (TVt) elektr energiyasini saqlashi mumkin“, deb hisoblandi.
Gidroelektrostantsiyalar uzoq iqtisodiy hayotga ega, baʼzi stansiyalar 50-100 yildan keyin ham xizmat qiladi.^[23] Operatsion mehnat narxi ham odatda past boʻladi, chunki stansiyalar avtomatlashtirilgan va normal ishlayotgan paytda oz xodim mehnati taʼlab etiladi.
Agar toʻgʻon koʻp maqsadlarga xizmat qilsa, qurilish xarajatlari nisbatan past boʻlgan gidroelektrostantsiya qoʻshilishi mumkin, bu esa toʻgʻonni ishlatish xarajatlarini qoplash uchun foydali daromad taʼminlaydi. Hisob-kitoblarga koʻra, Uch dara toʻgʻonidan elektr energiyasini sotish 5-8 yil toʻliq ishlab chiqarilgandan keyin qurilish xarajatlarini qoplashi mumkin.^[24] Biroq, baʼzi maʼlumotlar shuni koʻrsatadiki, koʻpgina mamlakatlarda katta gidroenergetika toʻgʻonlari juda qimmatga tushadi va xavfni boshqarish uchun tegishli choralar koʻrilmasa, ijobiy xavfga mos keladigan daromad keltirishi uchun qurilish juda uzoq vaqt talab etadi.^[25] Misol sifatida Tojikistondagi Rogʻun GESini olish mumkin.
Suitability for industrial applications[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻpgina gidroelektr loyihalari umumiy foydalanishdagi elektr tarmoqlarini taʼminlasa, baʼzilari aniq sanoat korxonalariga xizmat koʻrsatish uchun yaratilgan. Masalan, alyuminiy elektrolitik zavodlar uchun zarur boʻlgan katta miqdordagi elektr energiyasini taʼminlash uchun maxsus gidroelektrostantsiyalar koʻpincha quriladi. Grand Coulee toʻgʻoni urushdan keyin maishiy sugʻorish va quvvat bilan taʼminlashga ruxsat berilgunga qadar Vashington, AQShning Bellingham shahridagi Ikkinchi Jahon urushi samolyotlari uchun Alcoa alyuminiyini qoʻllab-quvvatlashga oʻtdi. Surinamda Alcoa alyuminiy sanoatini elektr energiyasi bilan taʼminlash uchun Brokopondo suv ombori qurilgan. Yangi Zelandiyaning Manapuri elektr stantsiyasi Tiwai Pointʼdagi alyuminiy eritish zavodini elektr energiyasi bilan taʼminlash uchun qurilgan.