11-Mavzu: Genlarning komplementar ta’sirini o’rganish. Mashg’ulotning maqsadi

To’tilarning pat rangining irsiylanishi
(Genlarning o’zaro 9:3:3:1 nisbatda komplementar ta’siri)

ya’ni 9 ta yashil, 3 ta havorang, 3 ta sariq, 1 ta oq patli to’tilar rivojlanadi.
Dominant allel bo’lmagan genlar alohida-alohida mustaqil ravishda belgiga ta’sir ko’rsata olmasa, F₂ da 9:7 nisbatda (19-rasm) ajralish beradi. Xushbo’y no’xat o’simligining fenotip jihatdan o’xshash oq gulli, lekin genotip bo’yicha farq qiluvchi navlari chatishtirilganda shunday natija olingan.
Komplementar genlar mustaqil ravishda u yoki bu belgini yuzaga chiqarsa F₂ da fenotip bo’yicha 9:6:1 nisbatda ajralish (20-rasm) kuzatiladi.

1-masala. Bulg’or qalampirida (R_C_) genlarining birgalikda bo’lishi mevasining qizil rangda bo’lishini ta’minlaydi, ularning retsessiv allellari esa mevasining yashil rangini yuzaga chiqaradi. Genotipda faqat birinchi juft allel gen dominant holda bo’lishi mevasining qo’ng’irligini, faqat ikkinchi juft allelining dominant holda bo’lishi esa mevasining sariq rangini namoyon etadi. Digeterozigota o’simliklar chatishtirilganda avlodda olingan o’simliklardan necha foizining fenotipiga ko’ra genotipini aniqlash mumkin?
Yechilishi: Masala shartiga ko’ra o’simliklarning fenotip va genotiplarini yozib olamiz.
RRCC, RrCC, RrCc, RRCc - qizil; rrcc- yashil;
RRcc, Rrcc - qo’ng’ir;
rrCC, rrCc - sariq.
Digeterozigota o’simliklarni chatishtiramiz. RrCc x RrCc
Gametalar: RC, Rc, rC, rc

♀/♂	RC	Rc	rC	rc
RC	RRCC	RRCc	RrCC	RrCc
Rc	RRCc	RRcc	RrCc	Rrcc
rC	RrCC	RrCc	rrCC	rrCc
rc	RrCc	Rrcc	rrCc	Rrcc