11. Moliya va moliya tizimi

vazifasini bajaradi. 
Uchinchidan, kredit naqd pullar o„rniga kredit pullarni rivojlantirish va pul 
muomalasini jadallashtirish bilan muomala xarajatlarini tejash vazifasini 
bajaradi. 
To„rtinchidan, kredit ssuda fondining harakati (qarz berish va qarzni undirish) 
orqali iqtisodiy o„sishni rag„batlantirish vazifasini bajaradi. 

---

Beshinchidan, kredit o„z muassasalari orqali iqtisodiy sub‟ektlar faoliyati 
ustidan nazorat qilish vazifasini bajaradi. 
Nihoyat, kreditning o„ziga xos vazifasi iqtisodiyotni tartibga solish 
hisoblanadi. Bunda kredit uchun foiz stavkalarini tabaqalashtirish, davlat 
tomonidan kafolatlar va imtiyozlar berish kabi usullardan foydalaniladi. Kredit bir 
qator turlarda amalga oshiriladi. 
Tarixiy taraqqiyot davomida kreditning ikki – pul va tovar shakllaridan 
foydalanib kelingan. Hozirgi vaqtda mamlakat ichki aylanmasida pul kreditidan 
kengroq foydalanib, u bank, tijorat, davlat, iste‟mol va xalqaro kredit shakllarini 
oladi. 
Bank krediti – kreditning asosiy va yetakchi shakli sifatida chiqadi. U pul 
egalari – banklar va maxsus kredit muassasalari tomonidan qarz oluvchilarga 
(tadbirkorlar, davlat, uy xo„jaligi sektori) pul ssudalari shaklida beriladi. 
Xo„jaliklararo kredit bir korxona (muassasa) tomonidan ikkinchisiga 
beriladi va ularning kapital qurilish, qishloq xo„jalik sohalaridagi munosabatlariga, 
shuningdek, ichki xo„jalik hisobi bo„g„inlari bilan munosabatlariga xizmat qiladi. 
Tijorat krediti – bu korxonalar, birlashmalar va boshqa xo„jalik yurituvchi 
sub‟ektlarning bir-biriga beradigan kreditlaridir. Tijorat krediti, avvalo, to„lovni 
kechiktirish yo„li bilan tovar shaklida beriladi. 
Iste‟mol krediti – xususiy shaxslarga, hammadan avvalo, uzoq muddat 
foydalanadigan iste‟mol tovarlari (mebel, avtomobil, televizor va boshqalar) sotib 
olish uchun ma‟lum muddatga beriladi. U chakana savdo magazinlari orqali 
tovarlarning haqini kechiktirib to„lash bilan sotish shaklida yoki iste‟mol 
maqsadlarida bank ssudalari berish shaklida amalga oshiriladi. Iste‟mol kreditidan 
foydalanganlik uchun ancha yuqori foiz undiriladi. 
Ipoteka krediti – ko„chmas mulklar (yer, bino) hisobiga uzoq muddatli 
ssudalar shaklida beriladi. Bunday ssudalar berish vositasi, banklar va korxonalar 
tomonidan chiqariladigan ipoteka obligatsiyalari hisoblanadi. 
Davlat krediti – kredit munosabatlarining o„ziga xos shakli bo„lib, bunda 
davlat pul mablag„lari qarzdori, aholi va xususiy biznes esa kreditorlari bo„lib 

---

chiqadi. Davlat krediti mablag„lari manbai bo„lib, davlat qarz obligatsiyalari 
xizmat qiladi. Davlat kreditning bunday shaklida, avvalo, davlat budjeti 
kamomadini qoplash uchun foydalanadi. 
Xalqaro kredit – ssuda kapitalining xalqaro iqtisodiy munosabatlar 
sohasidagi harakatini namoyish qiladi. Xalqaro kredit tovar yoki pul (valyuta) 
shaklida beriladi. Kreditor va qarz oluvchilar banklar, xususiy firmalar, davlat, 
xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar hisoblanadi. 
So„nggi vaqtlarda kreditlashning lizing, faktoring, farfeyting, trast kabi 
shakllari keng rivojlanib bormoqda. 
Lizing – bu kreditning pulsiz shakli bo„lib, odatda ishlab chiqarish vositalari 
va boshqa moddiy boyliklarni keyinchalik foydalanuvchilar tomonidan muntazam 
ravishda haq to„lab borib, sotib olish sharti bilan uzoq muddatli ijaraga berishdan 
iborat.