11-sinf ona tili (34 soat, B1 34 soat) O‘quvchilarda shakllant-fayllar.org
2-topshiriq. Matnni o‘qing. Ma’nodosh so‘zlarning qo‘llanish o‘rinlariga diqqat qiling. Ilonnig yog`ini yalagan, ayyor, mug`ombir; Chaqqon, ildam Nutq ta’sir va tasvir quvvatini namoyon qilishi uchun u boyliksifatiga ega bo‘lishi zarur. Nutqning boy yoki kambag‘alligi undatilning bir-biridan farq qiladigan unsurlari (so‘zlar,ma’nolar, intonatsiya, sintaktik tuzilmalar, iboralar va sh.k)dan qay darajada foydalanilganlik bilan belgilanadi. Ayni bir til unsuri nutqda qanchalikkam takrorlangan boisa, bu nutqning oylik darajasi shunchalikyuqori bo`ladi yoki, aksincha, muayyan til unsurining takrori ko‘pbo`lgan nutq kambag‘al hisoblanadi va uning ta’siri ham shungayarasha bo`ladi.
Nutqning bu sifatirang-baranglik tarzida ham talqin etiladi, ya’ni boylik tegishli fikr ifodasi uchun qoilangan til birliklarining xilma-xilligi, rang-barangligi bilan oichanadi.
Boy nutq tuzish uchun ifodalarning bir xilligidan qochish, aynibir tushuncha yoki fikrga farqli-farqli til birliklarini tanlash lozim.Buning uchun esa nutq tuzuvchi yetarli miqdordagi so‘zlar, ularning ma’nolari, so‘z birikmasi va gap modellari zaxiralariga sohib bo`lmog'i talab etiladi. Bu zaxira qancha boy bo`lsa, notiq o‘z nutqining maqsadiga muvofiq tarzda undan maqbul birliklarni tanlash, xilma-xil ifodalarni ishga solish imkoniyatiga shunchalik ko‘proq
ega bo`ladi.
Nutqning boyligi sifati boshqa uslublarga qaraganda, badiiy uslubda alohida o‘rin tutadi.
60-mashq. Parchani o‘qing. Unda ota va padar so‘zlarining ma’nodoshligidan nutq boyligini ta’minlashda qanday foydalanilganligini izohlang.
61-mashq. Matnlarni o‘qing, ma’nodosh so‘zlarning qo`llanishiga diqqat qiling.
1. Bu g‘ayritabiiy vajohatga to`la sas o‘tovda keng, og`ir po‘stingao‘ralgancha endigina uyqu to‘riga chirmalgan Ermanga shunchaki itningovozi emas, balki yer bag‘irlab o‘rmalab kelayotgan baloyi azim — qirq ming oyoqli yovuz, dahshatli bir maxluqning sharpa - sadosidek tuyuldi. (N. Norqobilov)
