Lingvistik kompetensiya elementlari:
Epitet, metafora,o‘xshatishlar,metonimiya,mubolag‘a va kichraytirish,kinoya haqida ma’lumotga ega bo`ladi.
|
DARS JARAYONI VA TEXNOLOGIYASI
|
Ishning nomi
|
Bajariladigan ish mazmuni
|
Usul
|
Vaqt
| |
I bosqich. Tashkiliy qism
|
O`quvchilar davomati aniqlanadi. Sinf o`quvchilarining darsga tayyorgarligi tekshiriladi
|
Suhbat
|
2 daqiqa
| |
II bosqich . Ehtiyoj (refleksiyalarni aniqlash)
|
Kun hikmati: Ozodlilk, obodlik baxtini suyib,
Boshingga ko`targin O`zbekistonni (O`.Rahmat)
Darsning oltin qoidalari belgilanadi.
|
Suhbat
|
1 daqiqa
|
|
O`tilgan mavzu yuzasidan topshiriqlar bilan ishlash.
|
“Klaster”
|
5 daqiqa
| |
IV Yangi mavzu bayoni
|
Yangi mavzuni o`rganish
Topshiriq,85-, 86-mashqlar bajariladi
|
Izohli frazeologik lug`at bilan ishlash
|
16 daqiqa
| |
V bosqich.
Mustahkamlash
|
1.87-, 88-,89-mashqlar bajariladi.
2.Izohlilug`atbilanishlash
|
Izlanish
Izlanish
|
10 daqiqa
5 daqiqa
| |
VIbosqich. Darsyakunivabaholash
|
O`quvchilarning baholarini e’lon qilish
|
Suhbat
|
4 daqiqa
| |
VII bosqich. Uyga vazifa berish
|
Darslikdagi 90-mashq.
|
Tushuntirish
|
3 daqiqa
|
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism.
1. Sinf davomatini aniqlash.
2. Qisqa nazorat (test sinovi).
II. O`tilgan mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar bilan ishlash
1. Nutqning ifodalilik sifatini tavsiflang.
2. Nutqning ifodalilik sifatiga qaysi uslubda ko'proq ehtiyoj seziladi?
3. Qaysi nutqiy uslubda ifodalilik sifati u qadar muhim emas?
4. Til estetik vazifasining amalga oshishida nutqning qaysi kommunikativ sifati favqulodda muhim o‘rin tutadi?
5. Nutq ifodaliligini yuzaga chiqarishda so‘z va ibora ma’nodoshligi qanday ahamiyat kasb etadi?
III. Yangi mavzu bayoni
Yangi mavzuni o`rganish “Charxpalak” Turini qo`llash bilan boshlanadi.
Berilgan charxpalaklardan foydalanib, “Tushunchalar tahlili” jadvalini hosil qiling.
Topshiriq. She’riy parchani o‘qing. Unda qo‘llangan jonni baxsh etmoq, boshga ko‘tarmoq iboralarining ma’nolarini va ularda aks etgan ifodalilikni izohlang.
Yaratish zavqidan sipqorgin to‘yib,
Kelajak poyiga baxsh etgin jonni,
Ozodlik, obodlik baxtini suyib,
Boshingga ko'targin O‘zbekistonni.
(O'tkir Rahmat)
|
Tilning so‘z xazinasi nutqiy ifodalilikning o‘ziga xos asosiy manbalaridan biridir. Ammo tilning lug‘at boyligidagi so'zlar bilan frazeologik iboralar solishtirilganda, iboralarning ifodalilik nuqtayi nazaridan imkoniyati sezilarli darajada katta ekanligi yaqqol ko‘rinadi.
Frazeologik iboralarning deyarli barchasi ekspressivlikka, obrazlilikka, alohida ifodalilikka egadir. Masalan, kutmagan so‘zi yetti uxlab tushiga kirmagan iborasi bilan ma’nodosh, ammo ibora ifodalilik jihatidan so‘zdan ancha ustun. Yana qiyoslang: o‘taketgan — uchiga chiqqan; beqiyos (juda) — yer bilan osmoncha; albatta — turgangap; hech qachon — ikki dunyoda (ham); yashirin — yeng ichida.
Frazeologik iboralar o‘z ma’nodoshlari bo'lmish so‘zlarga nisbatan,birinchidan, ma’noni kuchli daraja bilan ifodalasa, ikkinchidan, ularda obrazlilik yorqin bir tarzda aks etadi.Frazeologik iboralar turmushdagi turli voqea-hodisalarga guvoh bo‘lish, kishilarning xilma-xil harakat-holatlariga baho berish, tajribalarini umumlashtirish asosida xalq chiqargan aniq-tiniq xulosalarning o‘ziga xos obrazli ifodalaridir. Shuning uchun ham ularnutqning ifodaliligini ta’minlashda betakror vositalardir. So‘z san’atining ustalari tildagi bu vositalardan unumli foydalanadilar.
Iboralarning asosiy qo‘llanish o‘rni, yashash joyi, asosan, badiiyuslubdir. Ilmiy va rasmiy uslublarda esa iboralar deyarli qo‘llanmaydi.
|
85-mashq. Parchani o'qing, undagi xursand bo‘lmoq so‘zi va boshi osmonga yetmoq iborasi o‘rtasidagi ifodalilik darajasi farqini tushuntiring.
86-mashq. Matndagi iboralarning ma'nolarini izohlang, ulardagi to'g'rima’nolar asosida yaratilgan kulgining mohiyatini tushuntiring.
Mashqdagi matn asosida “Tushunchalar tahlili” jadvalini to`ldiring.
Dostları ilə paylaş: |
