11-tema. HÁZirgi dáwirde dúNYa MÁmleketlerindegi tálim sistemasí HÁm pedagogika pániniń rawajlaníWÍ jobasi

Sırt el bilimlendiriw tájiriybesinde integrativ, differencial hám aralıqtan oqıtıw máseleleri. Pedagogika iliminde XX ásirdiń 80 jıllarınan baslap integraciya, «óz-ara baylanıslılıq», «óz-ara tásir», «sintez» siyaqlı túsiniklerdi óz ishine alǵan ilimiy maqalalar payda bolıp, tálim-tárbiya islerinde integraciya máselesiniń aktuallıǵı sezile basladı. Házirge kelip tálim-tárbiya isine integrativ qarım-qatnas jasaw ideyası jeke pánler sheńberinde shegeralanıp qalmay, ulıwmapedagogikalıq áhmiyetke iye máselege aylandı.
Integraciya (latınsha Integeration-tiklew, toltırıw, birlestiriw, mazmun tárepten birgelki jaǵdayǵa keltiriw mánisin ańlatadı. Tálim mazmunın integraciyalaw degende óz-ara baylanıslı, birin-biri jaqınlatıwshı, keńeytirilgen, tereńlestirilgen oqıw predmetleri mazmunın sintezlew, yaǵnıy mazmun-mánis jaǵınan birlestirip, bir pútin halatqa keltiriwdi túsinemiz.
Integraciya-sintezdiń joqarı dárejesi esaplanadı. Biliw processinde analiz bólimlerge ajıratıp qaraw bolsa, sintez olardı birlestiriwshi (ulıwmalastırıwshı) sıpatında payda boladı. Demek integraciya-oqıwshınıń túrli pánler boyınsha gúzetiwleri hám juwmaqların tastıyıqlap yaki tereńlestirip beriwshi jańa dálillerdi tabıwdıń tiykarı esaplanadı.
Differencial tálim. Oqıwshılardıń talantı, qızıǵıwı, sabaqtı ózlestiriwine qaray differencial tayarlıqtı kúsheytiw hám quramalastırıw-zamanagóy mekteptiń global jónelisine aylandı. Differenciyanıń tiykarǵı formaları-oqıw orınların túrli tiplerge ajıratıw, bir mekteptiń ishinde potok hám profillerge, klassta toparlarǵa ajıratıw kózde tutıladı. Differencial tálim máselesi biden sheshilmeydi hám qarama qarsılıqlarǵa iye boladı. Sociallıq tárepten differenciya sociallıq tańlaw usılına aylanadı. Pullı tálim real oqıw ornım hám imtixanlar sisteması bunda tańlaw quralı bolıp esaplanadı. Ádette tabaqalastırıw (differenciya) baslawısh mektepten keyin baslanadı. Ol túrli tiptegi tálim mekemelerinde ámelge asırıladı. Mısalı, Angliyada grammatikalıq hám zamanagóy mekteplerde, Germaniyada real oqıw ornı, gimnaziya hám ulıwma bilim beriwshi liceylerde, Rossiyada ápiwayı orta mektep, licey, kolledj, gimnaziya h.t.b. Bul oqıw orınlarında differenciyanıń ózine tán belgisi bul baǵdarlamalar esaplanadı. Bir oqıw ornınıń ózinde differenciya keńnen en jayǵan. Máselen, AQSh hám Yaponiya úlken orta mekteplerinde 2 tiptegi ulıwma bilim beriwshi hám arnawlı baǵdarlamalar háreket etedi. 1930 jılı AQShta, 1950 jılı Yaponiyada, 1970-1980 jıllarda Batıs Evropada, 1990 jıldan Rossiyada differencial tálim ámelge asırılatuǵın oqıw orınları payda bola basladı.