12-Mavzu: Genlarni epistaz ta’siri o’rganish. Ishdan maqsad
Yüklə 48,59 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Umumiy ma’lumotlar
|
12-Mavzu: Genlarni epistaz ta’siri o’rganish. Ishdan maqsad:- Genlarni epistaz ta’sirini, birinchi F1 va ikkinchi F2 avlodda naslga o‘tish qonuniyatlarini, ota va ona organizmlarda bir hil belgisi bilan farq qiladigan o‘simliklarni chatishtirish misollarida o‘rganish. Umumiy ma’lumotlar: Epistaz - bir dominant genning ikkinchi dominant gen ustidan ustunlik qilishidir. Ustunlik qiluvchi genga epistatik, yengiluvchi genga gipostatik gen deyiladi. Epistatik genlar dominant yoki retsessiv bo‘lishlari mumkin. Epistaz oddiy dominantlikdan shu bilan farq qiladiki, bunda allel genlar ta’siri o‘rniga A>a noallel’ genlar ta’siri A>V yoki aa>V, yoki aa>vv yuz beradi. Epistazda fenotip bo‘yicha nisbat 13:3; 9:3:4; 12:3:1 bo‘lishi mumkin. Endi dominant epistazga doir masala yechish namunasini keltiramiz. Epistaz (grek-epistasis-to‘xtash, to‘siq)-genlarning o‘zaro ta’siri tiplarining biri bo‘lib, bir genning allellari boshqa genlar allellarining yuzaga chiqishiga to‘sqinlik qiladi. Genning fenotipik ifodasi bo‘lib, genning bir lokusi o‘zgarib, genda ikkinchi lokusni yasashdir. Bu tushunchani bir misol yordamida yaxshiroq tushuntirishga harakat qilamiz. Laboratoriyalarda (odat “Labs” deb nomlanadi) qora rangli qoplam jigarrangdan dominant hisoblanadi. Keling bu belgilar uchun ikki allel sifatida V va b belgilangan deylik. Laboratoriya uchun jigarrang mo‘ynasi bor, ular genotipi bb bo‘lishi kerak; bu itlar laboratoriyasi shokolad deb nomlanadi. Lekin ko‘proq voqealar bor. Ikkinchi gen sochda pigment saqlash yoki saqlanishini belgilaydi. Dominant allel, Ye bilan belgilanadi, genotipdagi birinchi lokus bilan bog‘liq bo‘lib, qora yoki jigarrang pigmentni saqlash natijasidir. Lekin agar labtoriya ikkinchi lokusda gomozigot retsessiv bo‘lsa (yee) keyin ustki qatlami sariq bo‘ladi, genotipning qoralar jigarrang lokusida bo‘lishiga qaramay. Bu holda pigment saqlovchi gen (Ye/ye), ыora yok jigarrang pigment kodli genga (V/b) epistazis deyiladi. Geterozigotali (VbEe) qora laboratoriya bevalarning ikkala geniga nima bo‘ladi? Garchi ikkala genlar o‘sha fenotipik belgilarga (mo‘y, rang) ta’sir qilib, ular mustaqil holda avlodlarga ajralish qonuniga muvofiq keladi. Shunday qilib, bizning duragaylash tajribamiz F1 digibrid chatishtirishni ifodalaydi, Mendelning tajribalaridagi o‘sha olingan duragaylar kabi 9:3:3:1 nisbatda. Bizning F2 avlodining genotipini Paynet katakchasida qo‘llay olamiz (14.12-rasm) Epistaz natijasida F2 avlod orasidagi fenotipi nisbat 9 ta qoraga 3 ta shokolad rang (jigarrang) ga 4 ta sariq. Epistazning boshqa tiplari o‘zaro turli nisbatda ishlab paydo bo‘ladi, lekin barchasi taxrirlangan versiyalarda bo‘ladi 9:3:3:1. 1-MASALA: Qovoqda U geni mevaning sariq rangini, u geni yashil rangini ifodalaydi. W dominant, w retsessiv ingibitor. Oq va yashil qovoqni chatishtirish natijasida hosil bo‘lgan F1 ning o‘zaro chatishishidan F2 da 12 ta oq, 3 ta sariq, 1 ta yashil qovoq hosil bo‘lgan: 1. Ota-onaning F1 va F2 duragaylarning genotipini aniqlang, 2. Olingan natijaga qarab, noallel genlar orasidagi o‘zaro ta’sirni tushuntiring. Yechish: R fenotip ok yashil
WY wy gametalar G‘1 fenotip ok ok genotip WwYy WwYy
Retsessiv epistazga doir masala yechish. 2-MASALA. Hidli no‘xatning gultojibarglari qizil va oq rangda bo‘ladi. Genotipi boshqa-boshqa bo‘lgan ikkita oq gultojibargli formasi chatishtirilgan. Natijada G‘1da qizil gultojibargli formalar, G‘2 da 9/16 qizil, 7/16 oq gultojibargli formalar olingan. Ota-onaniig, G‘1 aa G‘2 duragaylarning genotipini aniqlang. Yechish: R fenotip oq oq genotip AAvv x aaVV │ │ │ │ Ав аВ gametalar G‘1 fenotip qizil qizil genotip AaVv x AaVv
F2
1. Suli o‘simligida donning qora rangi dominant gen-A, kulrang belgisi dominant gen-V-ta’sirida yuzaga chiqadi. A gen V geniga nisbatan epistatik xisoblanadi. Agar zigotada shu ikki dominant genlar bo‘lmasa, oq don rivojlanadi. Quyidagi chatishtirishlardan hosil bo‘lgan avlodning genotipini va fenotipini aniqlang: a) aaVv x aavv, b) aaVV x aaVv, v) Aavv x Aavv, g) Aavv x aaVv, d) AaVV x AaVV, j) AaVv x AaVv 2. G‘o‘zada V gen tolaning malla, v gen oq rangda bo‘lishini ta’minlaydi. A gen esa yuqoridagi har ikkala gen ta’sirini bo‘g‘ib tolaning yashil rangda bo‘lishiga olib keladi. a gen esa tola rangiga ta’sir ko‘rsatmaydi. aaVV va AAvv genotipli liniyalarni chatishtirib F1 da 116 ta o‘simlik ,F1 ni o‘z-o‘zini changlatishdan F2 da 800 o‘simlik olingan ? a) F1 dagi o‘simliklarning qanchasi yashil tolali? b) F2 dagi o‘simliklarning qanchasi malla, qanchasi yashil va qanchasi oq tolali bo‘lgan? Yüklə 48,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|