12-Mavzu. Loyixalarni mazmuni va maqsadi

Kapital qo’yilmalarning mulk shakliga ko’ra tuzilmasi 

 
bu, investitsiyalarning 
davlat, aktsiyadorlik, qo’shma, ijara va boshqa turdagi jamoa korxonalari o’rtasida 
taqsimlanishidir. U kapital qo’yilmalardan foydalanish , shuningdek, ularning 
shakllanish tartibi va manbalari nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Amaliyot 
shuni ko’rsatadiki, kaptil qo’yilmalarning samarali tuzilmasi ularni tejash, eng kam 
xarajatlar bilan eng ko’p foyda olishga tengdir. 
Investitsiyalarning takror ishlab chiqarish tuzilmasi yangi qurilish hamda mavjud 
ishlab chiqarishni kengaytirish, qayta tiklash va texnik jihatdan qayta qurollantirishga 
sarflanuvchi xarajatlari o’rtasidagi o’zaro nisbatni ifodalaydi. 
Iqtisodiyotni erkinlashtirish va islohotlarni chuqurlashtirishning ustuvor 
yo’nalishlaridan biri iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb qilish masalasi hisoblanadi. 
Xorijiy investiyalarni jalb etmay, ayniqsa etakchi tarmoqlarda chet el 
sarmoyasi ishtirokini kengaytirmay turib, iqtisodiyotda tarkibiy o’zgarishlarni amalga 
oshirish va modernizatsiyalash, korxonalarni zamonaviy texnika-texnologiyalar bilan 
jihozlash hamda raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish mumkin 
emas. Shuning uchun har bir mamlakat, jumladan, O’zbekiston ham investitsiya 
loyihalarini moliyalashtirishning tashqi manbalari bilan bir qatorda, moliyalashning 
ichki manbalaridan ham oqilona foydalanishga harakat qiladi. Hozirgi kunda 
O’zbekistonda investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning ichki va tashqi 
manbalaridan foydalanish sohasida bir qancha muammolar mavjud. Bu muammolarni 
hal etish uchun ushbu sohaning huquqiy va iqtisodiy asoslarini yana da 
takomillashtirish hamda amaliyotga keng tatbiq etish lozim. Bizga ma’lumki, 
investitsiya loyihalari turli xil manbalar hisobiga moliyalashtirilishi mumkin. 
Keyingi paytlarda davlat byudjeti tomonidan bir qator yirik ishlab chiqarish 
majmualarini moliyalashtirish amalga oshirilmoqda. Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat 
strategik ahamiyatga ega bo’lgan hamda kam foyda keltirsada, milliy iqtisodiyotimiz 
uchun zarur bo’lgan mahsulotlarni (tovar, ish, xizmat) ishlab chiqaruvchi ob’ektlar 
moliyalashtiriladi. Lekin shunday bo’lsada, xususiylashtirishning kengayishi hamda 
xususiy sektorning rivojlanib borishi bilan davlat byudjeti mablag’lari evaziga 
investitsiyalash kamayib boradi. 
Bunday hollarda o’tish iqtisodiyotini boshidan kechirayotgan davlatlarda, 
jumladan O’zbekistonda ham davlat byudjeti tomonidan tibbiyot, sog’liqni saqlash, fan 

---

va madaniyat, maorif va boshqa ijtimoiy sohaga tegishli loyihalar moliyalashtiriladi va 
bu maqsadga muvofikdir. Bunga misol qilib, keyingi paytlarda mamlakatimizda keng 
miqyosda qurilib foydalanishga topshirilayotgan sog’liqni saqlash muassasalari, 
akademik-litseylar hamda kasb-hunar kollejlarini va boshqalarni olishimiz mumkin. 
Bunday maqsadlar uchun davlat byudjeti, mahalliy byudjetlar hamda boshqa 
manbalardan mablag’lar ajratiladi. 
Respublikamizda faoliyat yuritayotgan kichik va xususiy biznes sub’ektlari 
sekin-asta bo’lsada rivojlanib, moliyaviy jihatdan barqarorlashib bormoqda. Shundan 
kelib chiqib, xo’jalik sub’ektlarida o’z-o’zini moliyalashning yangi manbalari 
shakllanib bormoqda. Xo’jalik sub’ektlarida o’z-o’zini moliyalashtirish manbalari 
quyidagilardan tashkil topishi mumkin: 
- taqsimlanmagan foyda; 
- amortizatsiya ajratmalari; 
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish manbalari 
Davlat byudjeti mablag’lari 
Bank kreditlari 
Chet el investitsiyalari 
Aholi mablag’lari 
Xo’jalik sub’ektining o’z mablag’lari 
Byudjetdan tashqari fondlar mablag’lari 
Boshqa mablag’lar