12-ámeliy jumısı Linux yadro modulleri menen islew. Jumıstıń maqseti

12-ámeliy jumısı
Linux yadro modulleri menen islew.
Jumıstıń maqseti: Studentlerge OT qawipsizlik komponentleri menen islewdi úyretiw.
Kerekli úskeneler: Kompyuter (klaviatura, tıshqansha, monıtor, protsessor).

1. 
   Qısqasha teoriyalıq maǵlıwmat
   

Linux yadrosı apparat drayverleri, fayl sisteması drayverleri hám basqa ayrım strukturalıq bólimlerdi yadronıń bir bólegi sıpatında emes, bálki modul sıpatında bólek jıynawǵa múmkinshilik beredi. Sonday etip, siz yadronı qayta tiklemesten drayverlerdi jańalawıńız, sonıń menen birge onıń funkciyasın dinamikalıq túrde keńeytire alasız. Bul sonı ańlatadı, siz yadroǵa tek kerekli zatlardı kiritiwińiz hám qalǵan hámme zattı moduller járdeminde jalǵawıńız múmkin. Bul júdá ápiwayı.
Linux yadrosı modulleri tek belgili bir yadro versiyası ushın jaratılǵan, eger olar dkms járdeminde sáykes keletuǵın bolsa, yadro versiyasına qaramastan moduldi iske túsiriw usılı bar.
Barlıq moduller /lib/modules/ papkasında jaylasqan. Moduller tek belgili bir yadro versiyası ushın islep shıǵılǵanlıǵın esapqa alsaq, bul papkada sistemaǵa ornatılǵan hár bir yadro versiyası ushın bólek tómengi papka jaratıladı. Bul papkada modullerdıń ózi hám qosımsha konfiguraciya faylları bar, moduller maqsetlerine qaray taypalarǵa ajıratılǵan, mısalı:
ls /lib/modules/5.4.0.45-generic/kernel/

Ámeliyatqa kirisiwden aldın, modullerdi basqarıw ushın tiykarǵı buyrıqlardı kórip shıǵamız.

• 
  lsmod - júklengen modullerdi kóriw
  
• 
  modinfo - modul haqqında maǵlıwmat
  
• 
  insmod - moduldi júklew
  
• 
  rmmod - moduldi alıp taslaw
  

Linux yadrosı modulleri menen islew birinshi náwbette bul buyrıqlar járdeminde ámelge asırıladı, biraq basqalar da isley aladı.
Bul kemnen-kem ushraytuǵın wazıypa, biraq sistemadaǵı barlıq ornatılǵan Linux yadrosı modullerin kóriwdi qáleseńiz, bul júdá ápiwayı. Barlıq modullar /lib/modules papkasında jaylasqan hám sol sebepli hámmesin bir buyrıq menen esaplaw júdá ańsat, yamasa fayl menejeri menen papkaǵa kirip kóriń.
Ubuntuda buyrıq tómendegishe kórinedi:
dpkg -S *.ko | grep /lib/modules

Find járdeminde bunday konstrukciyanı jaratıwıńız múmkin:
find /lib/modules -name *.ko
Tek ámeldegi yadronı qıdırıwımız múmkin:
find /lib/modules/$(uname -r) -name *.ko

Bunnan tısqarı, barlıq modullar /lib/modules/modules.aliases konfiguraciya faylında jazılǵan, sol sebepli onıń quramın kórip shıǵıwımız múmkin:
modprobe -c

Eger belgili bir Linux yadrosı moduli ornatılǵanlıǵın tekseriwdi qálesek, hár qanday buyrıqtıń nátiyjesin grep járdeminde filtrleń:
find /lib/modules -name *.ko | grep vbox

Júklengen moduller haqqındaǵı barlıq maǵlıwmatlar /proc/modules faylında saqlanadı, biz onı tómendegi buyrıq menen kórsetiwimiz múmkin:
cat /proc/modules

lsmod hám modinfo járdem programmaları. Júklengen Linux yadrosı modullerin kóriw ushın:
sudo lsmod

Moduldıń grep menen júklengenligin tekseriw qolay:
sudo lsmod | grep vbox
Hár bir modul haqqında tolıq maǵlıwmattı modinfo járdem programması járdeminde alıw múmkin:
 modinfo fuse

Bul jerde siz modul faylı, onıń licenziyası, avtorı hám baylanıslılıqların kóriwińiz múmkin. Baylanıslılıqlar - bul tuwrı islewi ushın júkleniwi kerek bolǵan moduller. Ókiniw menen aytamız, barlıq modullerde ápiwayı xarakteristika joq, lekin siz modulge baylanıslılıq xarakteristikasın kórip shıǵıwǵa urınıp kóriwińiz múmkin.
Linux yadrosı modulin modprobe yamasa insmod buyrıqları járdeminde júklewińiz múmkin. Mısalı, vboxdrv modulin júkleń:
sudo modprobe vboxdrv
Insmod járdeminde Linux yadrosı modulin júklew ushın siz modul faylı adresin kiritiwińiz kerek:
sudo insmod /lib/modules/4.1.20-11-default/weak-updates/misc/vboxdrv.ko
Eskertiw, modinfo buyrıǵı járdeminde tabıw múmkin. Modprobe járdeminde Linux yadrosı modulın iske túsiriw ábzal bolıp tabıladı, sebebi bul buyrıq tekǵana fayl sistemasında modul faylın tabadı, bálki onıń barlıq baylanıslılıqların júkleydi.
Bul erda, tap sonday, eki buyrıq - modprobe,-r parametrin tapsırsańız, moduldı alıp taslawǵa múmkinshilik beredi hám rmmod buyrıǵı da bar. Modprobe menen baslaymız:
 sudo modprobe -r vboxdrv
Basqa buyrıq bul halda azmaz ápiwayı kórinedi:
 sudo rmmod vboxdrv

Eger siz moduldi túsiriwde qatege jol qoysańız, mısalı: rmmod:ERROR:vboxdrv moduli tómendeginde paydalanıladı: vboxnetadp vboxnetflt, sonday eken ol basqa moduller tárepinen isletilip atır hám aldın olardı túsiriwińiz kerek. Bunday halda, bular vboxnetadp hám vboxnetflt. Tuwrı orınlanǵan buyrıq hesh nárseni qaytarmaslıǵı kerek.
rmmod vboxnetadp vboxnetflt
Sistemanı júklew waqtında biz paydalanatuǵın apparatlar ushın nadurıs Linux yadrosı modulleri júklengen, olar kerekli funkciyalardı qollap-quwatlamaydı yamasa basqa moduller menen toqnasadı. Eń jaqsı mısal, Broadcom sımsız adapterleri ushın brcmsmac ornına b43 drayverin júklew. Bul mashqalanı sheshiw ushın siz qara dizimge modullerdı qosıwıńız múmkin. Onıń ushın /etc/modprobe.d/blacklist.conf faylına bir qatar qosıw jetkilikli:
sudo vi /etc/modprobe.d/blacklist.conf 
blacklist b43

Bul kod b43 modulin qara dizimge kiritedi.
Qara dizimnen tısqarı, sistemanı iske túsiriwde modullerdi avtomatikalıq júklewdi sazlawıńız múmkin bolǵan bólek katalog bar. Bul /etc/modules.load.d/. Bul katalogda *.conf keńeytpesine iye konfiguracion fayllar bar bolıp, olar sistemanı iske túsiriwde júkleniwi kerek bolǵan barlıq modullerdi dizimleydi. Ózińizdiń modulıńızdı qosıw ushın /etc/modules.load.d/modules.conf faylınan paydalanıwıńız múmkin. Mısalı, brcmsmac qosamız:
sudo vi /etc/modules.load.d/modules.conf
brcmsmac

Yadronıń bul versiyası ushın jıynalǵan modullerdi kerekli papkaǵa kóshiriwińiz múmkin, tiykarınan biz yadronı resurstan jaratqanımızda sonday etemiz. Biraq yadro menen támiyinlenbegen jeke drayverler hám basqa sırtqı drayvlar menen jaǵday basqasha. Bul modullear yadronıń bir neshe versiyasın qollap-quwatlaydı, biraq olardı ornatıw ushın arnawlı texnologiyadan paydalanıladı - dkms (Dynamic Kernel Module Support). Bunnan tısqarı, sol tárzde ornatılǵan modul yadronıń hár bir jańa versiyası ushın avtomatikalıq túrde qayta tiklenedi. Ádetde bunday moduller paket menejeri tárepinen basqa barlıq qosımshalar sıyaqlı ornatılatuǵın paketler sıpatında jetkizip beriledi. dkms járdeminde modullerdi qolda ornatıw.

Qadaǵalaw sorawları:

1. 
   Linux yadrosnıń modelleri?
   
2. 
   Linux yadrosnıń modelleriniń tiykarǵı buyrıqlar?ı