|
29.Falsafa kategoriyalarining tasnifi.
Falsafaning birorta kategoriyasini ham voqelikdan ayri holda tasavvur etib bo‘lmaydChunki, bu kategoriyalar (butun, qism, zaruriyat, tasodif, mohiyat, sifat va h.k.) insonni o‘rab turgan olamda sodir bo‘ladigan voqea-hodisalar haqida aniq xulosalar chiqarishga, ularni to‘g‘ri tahlil etishga ko‘mak beradi.
Estetika ham falsafiy fan sifatida o‘zining qonun va kategoriyalariga ega. Estetika kategoriyalarining yaxlit tizimini ishlab chiqish muammosi ko‘p yillardan buyon olimlar e’tiborida. Bu borada go‘zallik, ulug‘vorlik, fojiaviylik, kulgulilik, hunuklik kabi an’anaviy ko‘rinish ko‘pgina adabiyotlarda o‘z aksini topgan. Bugungi kunda go‘zallik - ulugVorlik - fojiaviylik - kulgililik; estetik ideal — estetik did — estetik tuyg‘u; san’at — badiiy obraz — ijodkorlik ko‘rinishdagi tizim estetika fanining kategoriyalar tasnifida kengroq qollanilmoqda.
Biroq, kategoriyalar tizimi qanday ko'rinishda bo‘lmasin, ularning har birida go‘zallik markaziy kategoriya sifatida ishtirok etadi. Go‘zallik nima? Bu savolga estetik tafakkur rivoji tarixida juda ko‘plab javoblar berilgan, xilma-xil nazariya va qarashlar ishlab chiqilgan.
Juda ko‘p yillardan buyon estetika kategoriyalarini yaxlit tizimga solish olimlar e’tiborini jalb etib kelayotgan bo‘lsada, lekin keltirilgan an’anaviy va zamonaviy tasniflardan ko‘rinib turibdiki, go‘zallik metakategoriya sifatida estetikada muhim ahamiyat kasb etadi.
Go‘zallik kategoriyasi va uning muqobillari. Ma’naviy va moddiy xususiyatga ega bo‘lgan, ijtimoiy hayotda favqulodda ahamiyat kasb etuvchi hamda narsa-hodisalarning uyg‘unligi, hamohangligi, mutanosibligi, maqsadga muvofiqligiga asoslangan qadriyat shakli «go‘zallik» tushunchasida ifodalanadi
Dostları ilə paylaş: |
