13. XIX əsrin I yarısında Rusiyanın Azərbaycanı işğal etməsi

18.Azərbaycan torpaqları hesabına erməni dövləti yaratmaq cəhdlərinə təkan verən amillər.

Ermənilərdə qonşulara qarşı təcavüzkarlıq hissi xalqımıza qarşı dərin nifrət və ərazi bütövlüyümüzə qəsd niyyəti heçdə birdən-birə yaranmamışdır.Ermənilərin Azərbaycan torpaqları hesabına özlərinə dövlət yaratmaq ideyasına təkan mühüm amillər aşağıdakı kimi quruplaşdırmaq olar.

1.XVI əsrin sonu XVII əsrin başlanğıcında baş vermiş Səfəvi-Osmanlı müharibələrinin acı nəticəsi və bu fürsəti əldən verməyən ermənilərin hər iki imperiyanın hakim təbəqəsindən yararlanması.

2.Erməni qriqoryan kilsəsinin ,o cümlədən müxtəlif dövlətlərin tərkibində yaşayan ermənilərin maddi dəstəyi və gizli fəaliyyəti.

3.Dövrün beynəlxalq vəziyyəti və səfəvi imperiyasının tənəzülü.

Təssüflə qeyd etməliyik ki, ermənilərin AZərbaycan torpaqlarında “Erməni dövləti yaratmaq işdahasına təkan verən amillərin başlıcası Səfəvi-Osmanlə müharibəsinin ağır nəticəsi ilə bağlıdır. Bu müharibələrdə yaranmış vəziyyətin hər bir məqamından məharətlə istifadə edən ermənilər yeni-yeni Azərbaycan torpaqlarını Osmanlılardan satın almışdılar. Mıhımmıd Ubrahim Rəhimzadənin “Gənceyi fəthi gəncə” əsərinə istinadən göstərilirki, 1588-ci ildə Gəncə- Qarabağ bəyləri Gəncə şəhərinə yaxınlasşmasından bir neçə gün əvvəl tabeliyində olan 50 minə yaxın insanı və öz ailəsini əyalətdən çıxarıb Araz çayını keçərək Qarabağda yerləşdirsədə bura gəlmiş Osmanlı ordusu, tamamilə onları məhv etmişdir. Gəncə -Qarabağ əyalətinin qeyri-müsəlman olan məlikləri isə gəlib Osmanlılara itayətini bildirdilər və bunun müqabilində öz vəzifələrində qalmaqla yanaşı həm də yeni torpaqlar da aldılar. Zaman keçdikcə bu xristian məliklərdən ermənilər özləri üçün istifadə etməyə başladılar.