13.İctimai rəyin mahiyyəti

28.Ali təhsil:islahatlar və problemləri
Bazar iqtisadiyyatı mexanizminin təməl prinsiplərindən biri də biznes əmək bazarı və təhsil xidmətidir. Onlar arasında harmoniya iqtisadi tərəqqinin vacib şərtidir. Lakin reallıq göstərir ki, keçid iqtisadiyyatı dövrünü yaşayan ölkələrdə ali təhsil müəyyən dərəcədə qapalı xarakter daşıyır və onun əmək bazarı ilə qarşılıqlı əlaqəsi zəifdir. Bu, özünü ali təhsil müəssisələri məzunlarının aldıqları ixtisasa uyğun işədüzəlmə göstəricilərinin aşağı olmasında, onların ixtisas nomenklaturalarının biznesin tələblərinə uyğun gəlməməsində və s. məsələlərdə büruzə verir.
Müasir biznes çevik və dinamikdir, o, işaxtaranlar qarşısında yeni tələblər qoyur. İşaxtaranların ixtisası biznesin tələblərinə uyğun olmalıdır, onlar öz ixtisaslarını daim artırmağa, qeyri-müəyyən anlarda fəaliyyət göstərməyə, müstəqil qərar verməyə hazır olmalıdırlar.
İşəgötürənlərin müasir şəraitdə mütəxəssislərə tələbi fundamental "bilik" termini rakursundan daha çox "bacarmaq", "qabiliyyət", "hazır olmaq" terminlərinin əks etdirdiyi fəaliyyət üsuluna yönəlmişdir. Söhbət özünün iş keyfiyyəti və vərdişləri ilə yüksək nəticələr əldə edə bilən mütəxəssislərdən gedir. Amma müşahidələr göstərir ki, işəgötürənlərin ehtiyacları və iş yerlərinə iddiaçılar qarşısında qoyduqları tələb ilə ali təhsil müəssisələrində mütəxəssis hazırlığının keyfiyyəti arasında disbalans mövcuddur.
Keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə özünü göstərən bu vəziyyət Azərbaycana da xasdır. Odur ki, ölkənin ali təhsil sisteminin Avropa təhsil məkanına inteqrasiyasını sürətləndirmək və prosesin səmərəliyini təmin etmək, ali təhsilin məzmununu Bolonya tələblərinə uyğun qurmaq, iqtisadiyyatın inkişaf istiqamətlərinə müvafiq olaraq yüksək hazırlığa malik kadrlara tələbatı ödəmək məqsədilə Prezident İlham Əliyev 22 may 2009-cu il tarixində "2009-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının ali təhsil sistemində islahatlar üzrə Dövlət Proqramı"nı təsdiq etmişdir. Proqramda qarşıya qoyulan məqsəd və vəzifələr Azərbaycan ali təhsilinin inkişafında əsaslı keyfiyyət dəyişmələrinə zəmin yaradır. Dövlət Proqramı Azərbaycanda ali təhsil müəssisələri, biznes və cəmiyyətin vəhdət halında birgə fəaliyyətinin daha yeni və daha yüksək formasını tələb edir və dövlətin milli inkişaf siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Onun başlıca məqsədi belə fikir yürütməyə əsas verir ki, təhsilin, xüsusilə də ali təhsilin islahatı Azərbaycanda iqtisadi və sosial inkişafı informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun təmin etməlidir.
Dövlət Proqramı peşə hazırlığının bir çox inkişaf istiqamətlərini - ali təhsil ixtisaslarının Avropa ixtisas təsnifatına və əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılmasını, ali təhsil müəssisələrinin akkreditasiya və reytinqini, tələbələrin biliyinin qiymətləndirilməsi sisteminin yaradılmasını, əlavə peşə hazırlığının səmərəli sisteminin qurulmasını, menecment, iqtisadiyyat və hüquq ixtisaslarının tədris planlarının sertifikatlaşdırılmasını, ali təhsil subyektləri ilə kommersiya təşkilatları arasında sıx işgüzar əlaqələrin təşkilini, işəgötürənlərin və digər sosial əməkdaşların təhsil sahəsində daha aktiv iştirakını və nəhayət, ali təhsil müəssisələrinin elmi-tədqiqat bazasının möhkəmləndirilməsini özündə əks etdirir.
Təcrübə göstərir ki, peşə təhsili və təliminin modernləşdirilməsi, açıq və məsafədən təhsil, idarəedici kadr hazırlığı və sosial tərəfdaşlıq istiqamətləri əsas fəaliyyət sahəsi seçilməklə hər bir istiqamət üzrə ixtisaslaşmış mütəxəssislər qrupunun yaradılması daha çox səmərə verir. Bu mənada idarəedici kadrların hazırlanması üçün mühüm tələblər irəli sürülür. Həmin sıraya menecer və korporativ müştərilərin hazırlığı ilə məşğul olan təhsil müəssisələri arasında daha səmərəli əməkdaşlıq əlaqələrinin inkişaf etdirilməsini, təhsil müəssisələrində strateji marketinq üsullarının tətbiqi və təkmilləşdirilməsini, müvafiq kadr hazırlığı şəbəkəsinin möhkəmləndirilməsini, bazar tələbatının mütəmadi müzakirəsi məqsədilə daxili əlaqələrin genişləndirilməsini, eyni zamanda, idarəedici kadr hazırlığı sahəsində təcrübə mübadiləsi və monitorinq mexanizminin yaradılmasını aid etmək olar. Amma unutmaq olmaz ki, bütün bunların həyata keçirilməsi təhsil müəssisələri, kommersiya strukturları və bütövlükdə cəmiyyətdən xüsusi hazırlıq tələb edir. Bu zaman əsas amil böyük, orta və kiçik biznesin nə dərəcədə öz fəaliyyətlərinin biliyə əsaslanmalı olduğuna, mürəkkəb və kompromissiz rəqabət mühitində öz mövcudluğunun yalnız ali təhsil müəssisələri və elmi-tədqiqat təşkilatları ilə əməkdaşlıqda mümkünlüyünə əminliyidir. Nəzərə almaq lazımdır ki, biliyə əsaslanan iqtisadiyyatda rəqabətlilik və keyfiyyətli həyat bizneslə ali təhsil arasındakı səmərəli bilik mübadiləsindən asılıdır. Bu sahə kifayət qədər əhatəli olmadıqda iqtisadiyyatın bir çox aparıcı baza sahələri müasir tələblərə cavab verən kadrların çatışmazlığı üzündən rəqabətə davam gətirməyərək sıradan çıxır və illərlə toplanmış təcrübə məhv olur.