14-mavzu: O’zbekistonning davlat mustaqilligini qo’lga kiritishi va uning tarixiy ahamiyaTI. Demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati asoslarining barpo etilishI

1997 aprelda Oliy Majlis tarkibida Inson huquqlari bo’yicha vakil
(ombudsman) tashkil qilinganligi haqida qaror qabul qilindi. Ombudsman
jahondagi 85 dan ortiq mamlakatda bo’lib, uning huquqiy holatini aniq ravshan belgilab beruvchi konstitusiyaviy qonun Markaziy Osiyo davlatlarida birinchi huquqiy hujjatdir.
Ombudsman Oliy Majlisning yordamchi instituti bo’lib, u ijtimoiy manfaatlarning muvozanatiga, inson huquqlarini himoya qilish bo’yicha eng maqbul davlat tizimi yaratilishiga ko’maklashadi. Qonun ombudsman institutining umumiy konsepsiyasi va jahon amaliyotining uyg’unlashgan shakli sifatida inson huquqlari vakili faoliyatining asosiy qoida-qonuniylik, oshikoralik, adolatparvarlik, insonparvarlik har bir kishi uchun ochiq ekanligini tasdiqlaydi.
Ombudsman fuqarolarning ariza va murojaatlarini ko’rib chiqishda, zarur axborotni talab qilib olishda mansabdor shaxslar va davlat organlari bilan hamkorlik qilmoqda.
Inson huquqlari bo’yicha vakil faoliyatining tahlili shuni ko’rsatadiki, O’zbekistonda huquqiy, insonparvarlik, demokratik va fuqarolik jamiyat qurilishi uchun mustahkam poydevor qo’yildi.
Oliy Majlis "O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyaviy sudi to’g’risida", "O’zbekiston Respublikasining davlat xavfsizligi to’g’risida", "O’zbekiston tashqi siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari to’g’risida", "Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan xatti-harakatlar va qarorlar ustidan sudga shikoyat qilish to’g’risida», "Siyosiy partiyalar to’g’risida" qonunlarni, Mehnat kodeksi (1995), "Fuqarolik Kodeksi»ning (1996) (birinchi va ikkinchi qismlari) kabi ko’plab qonunlar va qarorlar qabul qildi.
1999 yil 5 va 19 dekabr kunlari O’zbekiston Respublikasi ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisiga saylovlar bo’lib, saylangan deputatlardan O’zbekiston Parlamentining yangi tarkibi shakllandi.
Mustaqillikning tayanch nuqtalaridan biri prezidentlik boshqaruvining joriy qilinishi bo’ldi. Bu bilan davlat boshqaruvining yangi, zamonaviy va samarali tizimi shakllana boshlandiki, Prezidentlik boshqaruvi shu tizimning o’zagidir.
Amaldagi Konstitusiyada Prezident davlat va ijro etuvchi hokimiyatning boshlig’i qilib belgilanishi ijro etuvchi hokimiyatni kuchaytirishga qaratilgan tadbir deb aytish mumkin. Mamlakatimizning ijro etuvchi hokimiyatining tarkibi Prezident tomonidan tayinlanib, Oliy Majlis tomonidan tasdiqlanadi.
O’zbekistonda prezidentlik instituti o’rnatilgan dastlabki davrda Vazirlar kengashi hukumat sifatidagi huquqiy maqomini va vakolatlarini saqlab qolgan edi. Uning 1990 yil 30 martida Oliy Kengash tasdiqlagan yangi tarkibi 41 kishi, ya’ni Rais, Bosh Vazir, uning ikki birinchi o’rinbosari, to’rt o’rinbosar, 19 vazir, 14 davlat qo’mitasi raisidan iborat edi. Respublikada demokratik jamiyat qurish borasida boshqaruv idoralari faoliyati takomillashtirilib borildi. 1995 yil 5 mayda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisning II sessiyasi bo’lib, unda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tarkibi to’g’risidagi Prezidentning Farmonini tasdiqlash masalasi ko’rildi va sessiyada Vazirlar Mahkamasining 35 kishidan iborat yangi tarkibi tasdiqlandi.
Ikkinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi birinchi sessiyasi ikkinchi yig’ilishida (2000 y. 11 fevral) mamlakatimiz Birinchi Prezidenti tomonidan Vazirlar Mahkamasining yangi tarkibi tasdiqlandi.
Boshqaruv tizimining boshqa bo’g’inlari ham bozor iqtisodining O’zbekistonga xos yo’liga moslashtirildi.