15- mavzu. Turizm va mehmonxona xo’jaligi tashkilotlari boshqaruvida menejer faoliyati. Xodimlarni mehnatga undash va ziddiyatlarni boshqarish

Reja: Turizm menejmentida boshqarish usullarining mohiyati Liderlik tushunchasi va uning mazmuniga bo’lgan turli yondashuvlar

15- MAVZU. TURIZM VA MEHMONXONA XO’JALIGI TASHKILOTLARI BOSHQARUVIDA MENEJER FAOLIYATI. XODIMLARNI MEHNATGA UNDASH VA ZIDDIYATLARNI BOSHQARISH

Reja:

1.Turizm menejmentida boshqarish usullarining mohiyati

2. Liderlik tushunchasi va uning mazmuniga bo’lgan turli yondashuvlar

3. Tashkilot boshqaruv tizimida rahbarning liderlik sifatlarini oshirish masalalari

1.Turizm menejmentida boshqarish usullarining mohiyati

Boshqaruv usullari bu boshqaruv subyektining boshqaruv obyektiga maqsadli yo’naltirilgan ta’sir o’tkazishning usullari, ya’ni boshqaruvchining ishlab chiqarish jamoasiga ta’sir etishning o’ziga xos vositalari majmuasi tushuniladi. Boshqaruv usullari vositasida iqtisodiy jarayonlarga va ishlab chiqarish qatnashchilariga moddiy, moliyaviy, energiya, mehnat resurslarini imkoni boricha kam sarf qilib yuqori natijalarga erishish maqsadida ta’sir etiladi. Ishlab chiqarish samaradorligi ko’p jihatdan boshqaruv usullari nisbatini to’g’ri tanlash va mukammalligi bilan uzviy bog’liqdir.

Boshqaruv usullari boshqaruv fanida muhim o’rinni egallab, boshqaruv qonun va tamoyillari bilan uzviy bog’liqdir. Mehnat jamoasiga ta’sir etish usullari orasida boshqaruv mexanizmi uchun bozor iqtisodiyoti sharoitida boshqaruv obyektiv qonunlari talablariga muvofiq keluvchilarigina eng maqbul va maqsadga muvofiq deb xisoblanadi. Buning mohiyati shundaki, boshqaruv usullari bozor iqtisodiyotiga mansub qonunlar tizimi bilan uzviy bog’liqdir.
Boshqaruv usullari tashqi va ichki omillar ta’sirida o’zgaradi. Tashqi omillarga: tashqi muhitning o’zgarishi, iqtisodiyotni boshqarishda tub islohatlarni amalga oshirish, fan-texnika taraqqiyotining rivojlanish darajasi, ijtimoiy ta’sir etuvchilar kiradi. Ichki omillar jumlasiga yirik ishlab chiqarish birlashmalarini tashkil etish asosida ishlab chiqarish konsentrasiyasini amalga oshirish; korxona o’lchamlarining o’zgarishi natijasida uning bir guruxdan ikkinchisiga o’tkazilishi; ishlab chiqarishning ixtisoslashishidagi o’zgarishlar; mehnatning texnika bilan ta’minlanish darajasi; ishlab chiqarishni rejalashtirish va jadal tartibga solishning mavjud usullarini takomillashtirish va yangilarini joriy qilish (tarmoqli rejalashtirish va boshqarish; ishlab chiqarishni uzluksiz tezkor rejalashtirish, ishlab chiqarishni boshqarishni avtomatlashtirilgan tizimini qo’llash va boshqalar) kiritish mumkin.
Boshqaruv usullari bevosita ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarga ta’sir etuvchi ishlab chiqarish usuli rivojlanishi va jamiyat ishlab chiqarish kuchlari o’sishi bilan o’zgarib boradi. Iqtisodiyot muvaffaqiyatli rivojlanishda boshqaruv usullarini to’g’ri tanlash ham muxim ahamiyatga ega.
Boshqaruv usullarini iqtisodiyotning ma’lum aniq sohalarida amal qilishning turli yo’llari orasidagi umumiy xodisa sifatida ajratish mumkin. Masalan, boshqaruv darajalari bo’yicha boshqaruv usullari (davlat sektorini boshqarish usullari, sex, korxona, birlashma, mintaqani boshqarish usullari), yoki tarmoqlarni boshqarish usullari (sanoat, transport, qishloq xo’jaligini boshqarish usullari) xaqida so’z yuritish mumkin. Shuningdek, turli subyektlar tomonidan qo’llaniladigan boshqaruv usullarini ajratib ko’rsatish mumkin. Davlat boshqaruv usullari jamoat tashkilotlarini boshqarish usullari yoki iqtisodiyotning ayrim sohalarida qo’llaniladigan boshqaruv usullarini (ishlab chiqarishni, moliyaviy sohani, fan va maorifni boshqarish usullari)ni ham ko’zda tutish lozim.
Turli sohalarda tashkilotlarni boshqarish tizimining faoliyati turlicha bo’lib, ulradagi boshqarish usullari ham farq qiladi. Bu yerda so’z vazirliklar, assosasiyalar, aksionerlar jamiyati, davlat qo’mitalarini boshqarish usullari xaqida so’z boradi. Va nihoyat, turli turkumga kiruvchi ishlovchilar boshqaruv faoliyatida menejerlar, direktorlar, bo’limlar boshliqlari tomonidan qo’llaniladigan boshqaruv usullarini ajratib ko’rsatish mumkin. Demak, boshqaruv nazariya va amaliyotida turli boshqaruv usullari mavjuddir. Boshqaruv usullarining har bir guruhi o’ziga xos hususiyatlariga ega bo’lgan tizimni tashkil etgan.