16-Mavzu: Atom orbitallarning gibridlanishi va molеkulyar orbitallar mеtodlari Reja

 AEB (:) 
EA
2
(:) 
EA
3
(::) 
EAB(::) 
EA
3
(:) 
EA
3
(
:
) 
EA
4 
EABCD 
EA
2
B
2
EA
5 
EA
6
180 
180 
180 
120 
120, 130 
120 dan kam 
120 
104,5 
104, 111 
107,3 
104,5; 100 
106 
109
o
28 
109
o
28 
F-Be-F 
O=C=O 
H-C

N 
BCl
3
,SO
3
,BF
3
SO
2
NO
2
H
2
SO
3
[NO
2
]
-
H
2
O 
HOCl,HClO
2
NH
3
, 
H
3
O
+
,PCl
3
HClO
3
CH
4
,CF
4
,CCl
4
, 
SiH
4
,SiCl
4
HClO
4
,H
3
PO
4
H
2
SO
4 
[Pt(NH
3
)
2
Cl
2
] 
PF
5
,PCl
5
K
3
[FeCN]
6
Ba
2
[XeO
6
] 
 
4
Raymond Chang. General Chemistry: The Essential Concepts. 5 edition, England 2013. 328-329- betlar. 

---

2. Valent bog’lanish metodi, elektron orbitallarning gibridlanish haqidagi 
g’oyalarga asoslanib moddalarning tuzilishi, molekulalarda valent bog’larning 
yo’nalishi va ko’pgina moddalarning molekulyar geometriyasini izoxlab bera oladi. 
Ammo ba’zi moddalarning tuzilishini bu nazariya asosida izohlab bermaydi. Ma’lum 
bo’lishicha ba’zi moddalarda elektron juftlar yordamisiz bog’lanish hosil bo’lishi 
aniqlandi. Masalan, XIX asrning oxirida Tomson vodorodni elektron oqimi bilan 
bombardimon qilish natijasida hosil bo’lgan molekulyar vodorod ioni H
+
2
tarkibida 
faqat birgina elektron bor. Bu zarrachada yadrolararo masofa 1,06 A0 (0,106 nm), 
uning bog’lanish energiyasi 256 kJ∙mol-1 va H
2
+ 
molekula ancha barqaror 
zarrachadir. Shuning uchun yadro, ikki yadro bir-biri bilan birgina elektron orqali 
bog’lana oladi, ya’ni bir elektronli bog’lanish ham mumkin ekan degan xulosaga 
kelish mumkin. Tekshirishlardan ma’lumki, faqat takibida toq elektron bo’lgan 
molekulalar magnitga tortiladi. Kislorod qattiq holatda magnitga tortiladi. Vaholanki, 
kislarodda toq elektronlar yo’q, ammo u magnitga tortiladi. Valent bog’lanishlar 
metodi kislarodning magnit hossalarini izohlay olmaydi. 
Vodorod molekulasining hosil bo’lishini kvantlar mexanikasi asosida izohlash 
uchun V.Geytler va F.London 1927 yilda taklif qilgan va L.Poling rivojlantirgan. 
Valent bog’lanishlar metodini quyidagi 2 prinsip orqali tushuntirish mumkin: