16. Sut emizuvchilarning inson hayotidagi ahamiyati

17. Sut emizuvchilarni iqlimlashtirish orqali faunasini boyitish
Olimlaming hisoblariga qaraganda, oxirgi 300 yil ichida 120 tur sutemizuvchilar Yer yuzidan qirilib ketgan. Hayvonlarning kelajakda yo'qolib ketish xavfining oldini olish uchun 1966-yilda jamoatchilik tashabbusi bilan Xalqaro «Qizil kitob» tashkil qilingan. O'zbekiston «Qizil kitobi» birinchi marta 1983-y ilda chop etilgan va unda sutemizuvchilarning 22 ta turi kiritilgan edi. Hayoti xavf ostida qolgan yoki soni kamayib borayotgan hayvonlami himoya qilishning eng samarali choralaridan biri qo’riqxonalar va buyurtmaxonalar tashkil etishdir. Hozirgi vaqtda MDHda 130 ta qo'riqxona bor. Bu qo'riqxonalaming umumiy maydoni 8 mln gektarga yetad i. O ’zbekistonda uchraydigan 105 tur sutemizuvchilardan 23 turi va 1 ta kenja turi kamyob, yo'qolib borayotgan turlar hisoblanib. 2009- yilda qayta to'ldirilib chop etilgan 0 ‘zbekiston Respublikasi «Qizil kitobi»ga kiritilgan. Bularga uzun ignali tipratikan, kichik taqaburun, uzun dumli tunshapalak. oq qorinli o'qquloq, keng quloqli qat-qatlab, ko‘k sug'ur, mitti qo shoyoq, qo'ng'ir ayiq, Hind asalxo'ri, O'rta Osiyo qunduzi, sirtlon, gepard, qoraquloq, Turkiston silovsini, qoplon Turon yo'lbarsi. ilvirs, Turkman kulani, xongul (Buxoro bug'usi), jayron. morxo'r (burama shoxli echki), Ustyurt qo'yi (arkal), Buxoro qo‘yi va Qizilqum qo‘yi kiradi.
O'zbekistonda so'nggi yillarda biologik xilma-xillikni saqlab qolish borasida bir qancha muhim tadbirlar amalga oshirilmoqda. Ularni vanada jadallashtirish kamyob va yo‘q bo'lib ketayotgan hayvon ar puihofazasini kuchaytirish hamda sonini tiklash maqsadida Respulikamizning turli hududlarida oltita tog' (Hisor, Zomin, Kitob, Nur ota. Surxon. Chotqol). uchta cho'l-to'qay (Qizilqum, Boday-To qay, Zaratshon) qo'riqxonalari. ikkita milliy bog’ (Zomin, Ugom-Chotqo . r.n'qqizta buyurtmaxonalar (Amasoy, Dengizko I. Qoraqir, Qorako . Qamabcho‘1, Qo’shrabod. Sayg'oqli. Sarmish. Sudoche) va ikkita tabiiv vodgorlik (Vardonze, Yozyovon) tashkil qilingan va ular hayvonot olamining majmuyi muhofazasiga. uning resurslaridan barqaror fovdalanishga xizmat qilmoqda." Nafaqat Respublikamizda, balki butun mintaqada yagona. kamyob hayvon I ami ko'paytirish, ulami saqlash va reintroduksiya qilish bilan shug'ullanuvchi «Jayron» ekomarkazi ham alohida muhofaza qilmadigan hudud maqomiga ega.O'zbekistonga Amerika qit’asidan ondatra, nutnya va norka keltirilib iqlimlashtirilgan.