17-mavzu. Global biznesda axborot tizimi

AXBOROT TIZIMLARI HAJMI
Axborot tizimini to‘liq tushunish uchun tashkilot boshqaruv tizimi jihatlarini keng ma’noda tushunish, shuningdek, tizim axborot texnologiyalari sohasi (17.5- rasm), biznes muhiti muammo va masalalarini echishni ta’minlash uchun ularni ishlab chiqarish quvvati to‘g‘risida mukammal bilimga ega bo‘lish zarur. Bu erda tizimning boshqaruv va tashkiliy, shuningdek, texnik , axborot tizimi savodhonligi jihatlari kabi tushunchalarni qamrab oluvchi keng ma’nodagi tushuncha e’tiborga olinadi. Kompyuter savodhonligi esa, bundan farqli ravishda, faqat axborot texnologiyalari tushunchalariga tayanadi.
17.5- rasm. Axborot tizimlari faqat kompyuterlardan iborat emas



Tashkilot

Texnologiya

Boshqaruv

Axborot tizimi

Axborot tizimlaridan samarali foydalanish tizimni shakllantiruvchi tashkil etish, boshqarish va axborot texnologiyalari tushunchalarini talab qiladi. Axborot tizimi atrof-muhit bilan bog‘liq muammolarni tashkiliy va boshqaruv echishda alohida ahamiyatga ega bo‘ladi.

Boshqaruvda axborot tizimlari (BAT) esa yanada keng ma’nodagi axborot tizimlari savodxonligiga erishishni talab etadi. BAT hatti-harakat muammolari, rivojlantirish, shuningdek, menejer va xodimlar tomonidan foydalaniladigan axborot tizimlarini ishlab chiqish, foydalanish va faoliyatga ta’siriga tegishli bo‘lgan savollar bilan bog‘liq bo‘ladi.

Tashkilot, menejer va axborot texnologiyalari ko‘lamidagi axborot tizimlarini har birini alohida ko‘rib chiqamiz.


Tashkilot
Hozirgi kunda axborot tizimlari tashkilotning ajralmas qismi hisoblanadi. Haqiqatan ham, kredit firmalari hisobotlarini tayyorlovchi ba’zi kompaniyalar faoliyatini axborot tizimlarisiz tasavvur etish mushkul.
Insonlar, tuzilish, biznes-jarayon, siyosat va madaniyat har qanday tashkilotning asosiy elemepnti hisoblanadi. Buerda tashkilotning bu kabi komponentlarini keltirilgan, 2- va 3- bobda ular batafsil ko‘rib chiqiladi.
Tashkilot turli daraja va mutaxassisliklardan tashkil topgan tuzulishga ega bo‘ladi. Ularning tuzilishi muayyan mehnat taqsimotini aniqlab beradi. Firma biznesida vakolat va mas’uliyat tuzilishi ierarxiya yoki piramida ko‘rinishida tashkil etiladi.
Ierarxiyaning yuqori darajasi boshqaruv, professional va texnik ishchilardan, shu bilan bir vaqtda ierarxiyaning yanada quyi darajalari mehnatidan foydalaniladigan xodimlardan tashkil topadi.
Yuqori rahbariyat mahsulot va xizmatlar, shuningdek, firma moliyaviy ko‘rsatkichlari to‘g‘risidagi uzoq muddatli strategik qarorlarni fabul qiladi. O‘rta bo‘g‘in rahbarlari yuqori rahbariyat dastur va rejalarini amalga oshiradi, operativ darajadagi boshqaruv har kunlik biznes faoliyati monitoringiga mas’ul hisoblanadi. Mahsulot va xizmatlar dizayni bilan shug‘ullanuvchi muhandis, tadqiqotchi yoki arxitektorlar kabi aqliy mehnat ishchilari firma uchun yangi bilimlarni yaratadi, shu bilan bir vaqtda, kotiba yoki klerklar firmaning barcha darajalarida rejalashtirish va kommunikatsiyalarga yordam berish uchun ma’lumot etkazib beradi. Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish xodimlari mahsulotlarni ishlab chiqaradi va xizmatlarni etkazib beradi (17.6-rasmga qarang).
Mutaxassislar faoliyat olib boradilar va turli biznes-funktsiyalarni bajarish uchun tayyorgarlikdan o‘tgan. Tijorat tashkilotlari bajaradigan asosiy biznes-funktsiyalar yoki muvofiqlashtirilgan masalalari savdo va marketing, ishlab chiqarish, moliya va buxgalteriya hisob-kitoblari, shuningdek, inson resurslaridan tapshkil topadi (17.2- jadval). 2- bobda axborot tizimlari bilan quvvatlab turadigan bu biznes-funktsiyalar va usullar batafsil ma’lumot beriladi.
Tashkilot o‘z ierarxiyasi bo‘yicha mantiqiy bog‘langan masalalar hisoblanadigan biznes-jarayonlar orqali ishlarni muvofiqlashtirib turadi. Buyurtmalarni bajara borib yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish va yangi xodimni yollashni biznes-jarayonlarga misol sifatida keltirish mumkin.