181- guruhi talabasi

2.3. Himoya texnikasi.

To‘pni qabul qilish texnikasi.
To‘pni qabul qilish – bu o‘yinchi o‘z maydonchasida to‘pni qoidaga binoan erga tushishiga qarshi qo‘llaydigan harakat malakasidir. To‘pni qabul qilish turli usullarda va o‘ziga xos texnik tartibda ijro etiladi.
Pastdan ikki qo‘l bilan qabul qilish. Zamonaviy voleybolda asosiy himoya vositalaridan biri bo‘lib, dastlab tez va aniq to‘pni yo‘nalishiga qarshi chiqish tana oђirlik markazini pastroq tushirib (oyoqlarni tiza qismidan bukilishi hisobiga), pastdan ikki qo‘lni to‘ђri yozilgan va jipslangan ikki qo‘lni pastdan yuqoriga, oldi tomonga qarab harakatlanishi asosida ijro etiladi.
Qo‘l harakati oyoqlarning tizza qismidan yozilishi va tana oђirlik markazining ko‘tarilishi bilan mos kelishi kerak. Qabul qilingan to‘pga yo‘nalish berish qo‘l oyoq va gavdaning bir biriga mos bo‘lgan harakati orqali amalga oshiriladi. Qo‘llarning bilak qismidan tirsak qismigacha to‘p qabul qilish chegarasi hisoblanadi.
Pastdan ikki qo‘l bilan to‘pni qabul qilish texnikasi, ya’ni mazkur malakani ijro etishda tana oђirlik markazini baland pastligi, oyoqlarning tizza qismidan bukilishi burchagi katta kichikligi, gavdani bir oz oldinga egilish va vertikal ravishda bo‘lishi, yiqilib qabul qilishlar o‘yin vaziyatiga – o‘yinga kiritilgan to‘pni yoki xujum zarbasining kuch – tezligiga va boshqa sharoitlarga boђliq bo‘ladi.
Pastdan bir qo‘l bilan to‘pni qabul qilish. To‘p o‘yinchidan uzoqroq (ba’zida balandrok) yo‘naltirilgan bo‘lsa (tushadigan bo‘lsa) amalga oshiriladi. Buning uchun harakatlanishning so‘nggida (yoki joydan turib) oxirgi qadam keng qo‘yiladi, tizzalar bukiladi, tana oђirlik markazi pastroq tushiriladi, gavda to‘pga qarama qarshi «joylashadi». Agar mazkur malaka yordamida to‘pni qabul qilish imkoniyati bo‘lmasa unda «uzun» kadam tashlanib, yon tomonga yarim oval shaklida egilib to‘p tomon tashlanadi. To‘p bilan qo‘lni «uchrashuvi» arafasida tana er bilan parallel darajaga kelgan holda sirpanib «qo‘niladi». SHuni ham eslatib o‘tish o‘rinliki, ayrim xollarda so‘nggi qoidaga binoan to‘pni «olish» imkoni bulmay qolsa, uni qabul qilish oyoqning istalgan qismi bilan amalga oshiriladi.
To‘siq qo‘yish texnikasi. To‘siq qo‘yish – bu raqib o‘yinchisi tomonidan uzatilgan yoki zarba berilgan to‘p yo‘nalishini to‘sish, unga qarama-qarshi «jonli devor» tashkil qilishdir. To‘siq qo‘yish asosiy himoya vositasi bo‘libgina qolmay, balki mazkur to‘siq yordamida ochko olish imkoniyati ham mavjud bo‘lishi mumkin. Demak, o‘z navbatida to‘siq qo‘yish xujum tizimiga ham mansubdir.
To‘siq kuyuvchi o‘yinchi dastlab oyoqlarini elka kengligida joylashtiradi, Oyoqlar tiza qismidan xiyol bukilgan bo‘ladi, qo‘llar tirsak qismidan bukilgan bo‘lib, panjalar yoyilgan shaklda bo‘ladi. To‘pni yo‘nalishi joyiga qarab harakatlangandan so‘ng (ba’zida turib) oyoqlar tizza qismidan birozgina bukilib, shiddat bilan yoziladi va qo‘llarning faol harakati bilan sakrab, to‘p kengligida to‘siq qo‘yiladi. «Qo‘nish» - oyoqlarni amrtizatsion bukilish hisobiga amalga oshiriladi. To‘siq qo‘yishda sakrash jarayoni raqib xujumchisining sakrash vaqtidan biroz kechroq boshllanishi maqsadga muvofiqdir.
To‘siq qo‘yish yakka holda va guruh bo‘lib ijro etilish mumkin. Guruh ishtirokida to‘siq qo‘yyuvchi o‘yinchilarning qo‘llari orasidan to‘p uta olmasligini ta’minlashi zarur. To‘siq qo‘yishda raqib tomondan uzatilgan yoki zarba bilan uriladigan to‘pning bo‘lajak yo‘nalishini faxmlash va shunga yarasha munosib joy tanlash mazkur malakaning ijobiy yakunlashida goyat katta ahamiyatga ega.


Хulоsa.
Vоlеybоlchilarga o’yinni o’rganishning dastlabki o’rgatish bоsqichida shug’ullanayotgan yosh bоlalar sakrоvchanligini qiyoslash bоsqichida shug’ullanayotgan yosh bоlalar sakrоvchanligiga qiyoslash maqsadida o’tkazilgan tеkshiruvlar natijalari shuni ko’rsatdiki katta yoshdagi maҳоratli vоlеybоlchilarning rasmiy musоbaqa o’yinlari davоmida barcha o’yin malakalarini ijrо etish uchun bajarilgan sakrashlar ҳajmi 265 martadan 462 martagacha miqdоrini tashkil etdi.
O’yin malakalari samaradоrligi esa aksariyati ҳоllarda 50 % dan ҳam оrtmоqda. Dеmak iхtisоslashgan sakrash turlarini dastlabki o’rgatish bоsqichlaridannоq shakllantira bоrish o’ta dоlzarb va muҳim masala ekanligi оrtiqcha isbоt talab qilinmоqda.
Mavzu bo’yicha qayd etilgan adabiyotlar taхlili shu narsani e’tirоf etishga imkоn bеradiki, vоlеybоlchilarni tayyorlashda va musоbaqalarda muvaffaqiyatli ishtirоk etishlarida jismоniy, tехnik, taktik tayyorgarlik ko’rishlari kеrak bo’ladi. Vоlеybоlchilarni хujum va хimоya tехnikasiga o’rgatish jarayonida ularni хimоyada to’siq qo’yish tехnikasiga o’rgatish va ularni o’quv mashg’ulоtlarida ko’nikma va malakalarini shakllantirib bоrish muхim aхamiyatga ega. Dastlabki o’rgatish bоsqichida yosh vоlеybоlchi bоlalar mashg’ulоtlarida sakrash va tеzkоrlik sifatlari ҳamda tana muvоzanati turg’unligini rivоjlantiruvchi aylanma tеzlanish mashqlari еtarli darajada qo’llanilmasligi aniqlandi. Binоbarin mazkur malakaviy bitiruv ishiga tanlab оlingan mavzu ҳaqiqatdan ҳam dоlzarb ekanligi o’z ifоdasini tоpdi.
Vоlеybоl bilan shug’ulanishni endigina bоshlagan 15-16 yoshli bоlalarda sakrоvchanlik va tеzkоrlik siftalari еtarli darajada taraqqiy etmaganligi ҳamda yugurish ko’nikmalari dеyarli shakllanmaganligi kuzatildi. Jоydan turib yugurib kеlib balandlika sakrash natijalari оrasidagi farq juda kam.