1,Ta’lim tizimi va turlari

Akademik qobiliyatlar – matematika, fizika, biologiya, ona tili, adabiyot, tarix va boshqa shu kabi fanlarga xos qobiliyatlardir.
Qobiliyatli o’qituvchi o’z fanini faqat kurs hajmidagi emas balki atroflicha keng, chuo’ur bilib, bu soxada erishilgan yutuqlar va kashfiyotlarni doimiy ravishda kuzata borib, o’quv materialini mutlaqo erkin egallab, unga kata qiziqish bilan qaraydi hamda ozgina bo’lsada tadqiqot ishlarini olib boradi.
Ko’pchilik tajribali pedagoglarning aytishlaricha, o’qituvchi o’z Fani buyicha yuksak bilim saviyasiga erishish, boshqalarni qoyil qilib xayratda qoldirish, o’quvchilarda katta qiziqish uyg’ota olish uchun u yuksak madaniyatli, har tomonlama mazmunli, keng erudisiyali /bilimdon/ odam bo’lmog’i lozim.
Bunday o’qituvchilar haqida o’quvchilar «Maxmud aka xudi professorning o’ziginasi-ya. Biz uning bilmagan birorta soxasi bormikin deb tez-tez uylab turamiz. Darslarga u butun vujudi bilan kirishib ketadi» deydilar. Ba’zan o’quvchilar o’z o’qituvchisi haqida «Baqir-chaqir qiladi-yu, ammo zarracha bilimi yo’q» deb butunlay teskarisini aytsalar juda alam qiladi.

189. Hozirgi zamon pedagogikasida ilmiy pedagogik texnologiya, uning mohiyati va tizimi haqida

Pedagogik_texnologiyaning an’anaviy uslublardan asosiy farki. uning tula tukis majmular nazariyasi konuniyatlaridan kelib chikkanligidadir. Pelagogik texnologiyaning avvalgi uslubdardan. afzalligi, u ta’lim jarayonini birbutunlikda kurib, ta’lim maksadi, uning mazmuni, bilim berish usullari va vositalari: xamda ta’lim oluvchi va ta’lim beruvchilarni majmuga keltirib, ta’lim boskichlarini loyxalab, ta’lim jarayonini nazorat kilish va ta’lim natijalariii baz;olash kabi kismlarini uzaro uzviy boglab majmuga keltirib turib, uning loyixasini tuzishidadir, Uning an’anaviy uslublardan keyingi farki. u talabalarning uzlariga berilgan bilimni yodlab olib aytib berishiga emas, balki ta’lim va tarbiya jarayonining yakunida amaliy ishlarni bajarishiga yunaltirilganligidadir. Pedagogik texnolog ishning boshka farki, uning yordamida ukuv jarayoni tashkil etil ganda, dare natijasi bilim beruvchinint pedagogik majoratiga borlit; emasligidadir, Ilmiy asoslanib, yaxshi loyixalashtirilgan pedagogik texnologiya buyicha xar kanday ukituvchi xam, a’lo bulmasada yaxshi dare utadi. Chunki pedagogik texnologiyani pedagog olim, metodist yoki ilgor tajribali ukituvchilar tuzadi, shu bone ularning pedagogik maxorati pedagogik jarayon loyixasida uz ifodasini topgan buladi. Avvalgidek, "darsdan juzlangan maksadga ob’ektiv sabablarga binoan etib bulmadi" yoki "kutilmagan omillarga binoan dare buziddi" va shunta uxshash gaplarga pedagogik texnologiyada urin Pedagogik texnologiyaning yukorida kayd etilgan xususiyatlaridai va majmular nazariyasining konuniyatlaridan kelib chikib, unta kuyidagi kengaytirilgan ta’rifni beramiz. PT" bu jamiyat extiyojidan kelib chikib_oldindan belgilangan kishi jtimoiy_._sifatlarini samarali shakllantirish majmu sifatida kurib, uni _tashkil kiluvchi_kismlari bulgan ukituvchi (pedagogning ukitish vositadari yordamida ukuvchi (talaba) larga ma’lum bir sharoitda muayyan ketma— ketlikda kursatgan ta’sirini nazoratda tutuvchi va ta’lim natijasini baxolab beriuvchi texnologiyalashgan ta’limiy tadbirlardir. Jaxon pedagogik tafakkurida ta’lim - tarbiyaga bunday yondashuv yangi emas. XVIII asrdayok "Buyuk didaktika" ning muallifi Yan Amos Komenskiy ta’lim jarayonini "unda xar bir usul va narsalar vakt jixatidan shunday joylashtirilishi kerak ediki", "butun pedagogik jarayon yaxshi sozlangan soat kabi bexato yurishi kerak" bulgan shaklga solmokchi bulgandi. Buyuk pedagog Komenskiy etmagan orzularga XXI asr pedagoglari etib, bu ijtimoiy xodisa pedagogik texnologiya nomini olib, butun dunyo ukituvchi va pedagoglariga dasturilamal bulib xizmat kilmokda. Pedagogik nazariyalar yirindisixisoblangan pedagogikada katta xajmda nazariy va amaliy bilimlar tuplangan bulishiga karamay, XX asr ikkinchi yarmigacha mashxur pedagoglarning birontasi kayta tiklanadigan, ya’ni izdoshlari tomonidan ular utgan yukori samarali darslarni uzlariga uxshab utish imkonini beradigan pedagogik jarayon andozasini ishlab chikishmagan. Buning boisi, mashxur pedagoglar uslubi tarkibida uzlarining shaxsiy sifatlari etakchi urinni egallaganligidadir. Ma’lumki, jamiyat tarkibida mashxurlikka da’vogar buyuk shaxslar juda xam oz. Bizga esa, ular xar bir maktabda, xar bir litsey va kollejda, xar bir oliy ukuv yurtida, xar bir sinf va dars xonalarida kerak. Bunga etishishning birdanbir yuli — mashxur pedagoglarning darsini pedagogik texnologiya shakliga solib, loyixasini tuzish va kupaytirshdir. Texnologik yondashuv ishlab chikarishdan olingan bulib, unda minglab texnologik jarayonlar loyixalashtirilgan. Ular ishlab chikarishda kerakli natijalarga erishish garovi xisoblanadi; Bu texnologiyalarni kullash vaktida xudud va ularning ijrochisi uzgarsa xam, kerakli maxsulot chikaveradi. Ta’lim— tariya jarayonida xam shunga erishish uchun pedagogik texnologiya ishlab chikildi. Bu ish birinchi bor AKSH olimlari B.Blum, Dratvol, N.Granlund, Dj. Kerrolla, Dj. Blok, L.Anderson va boshkalar xarakati natijasida amalga oshdi. Xozirgi davirda yaratilgan texnologiyalar kuyidagi 3 darajada kullaniladi: 1. Umumiy iedagogik daraja. Umumiy pedagogik (umumdidaktik, umumtarbiyaviy) texnologiya ta’limgarbiya jarayonining yaxlit tizimliligi, ma’lum bir region, ukuv yurti tomonidan uzluksiz ta’lim tizimining ma’lum bir boskichidagi texnologiyaning umumiy konuniyatlari, ilmiynazariy asoslari, tamoyillari, amaliyotda kullashning umumiy xususiyatlari, shartsharoitlarini ifodalaydi. Shu urinda kayd etish kerakki, uzluksiz ta’lim tizimining xar bir boskichining ta’lim mazmuni uziga mos tegishli maksad va vazifalarni amalga oshirish kuzda tutilganligi sababli pedagogik texnologiya xam uziga mos xususiyatga ega buladi. Bu darajada pedagogik texnologiya pedagogik sistema tushunchasiga sinonim xisoblanadi. Uning tarkibiga ta’limtarbiya jarayonining maksadi va vazifasi, mazmuni, vosita va metodlari, tarbiya jarayonining ob’ekti va sub’ekti faoliyatining algoritmlari kiradi. 

190. Qobiliyatning psixologik-pedagogik tavsifi