2-Amaliy mashg’ulot Mavzu. E. Yu. K manbalarini ketma-ket va parallel ulash. Tokning ishi va quvvati. Tokning issiqlik ta’siri



Yüklə 479,98 Kb.
səhifə2/2
tarix27.09.2023
ölçüsü479,98 Kb.
#149658
1   2
2-Amaliy

I1R1+ I2R2+ I3R3+............+ InRn=E1+E2+E3+.............+En


Masala. E.YU.K i E = 1,6 V va ichki qarshiligi r = 0,2 Om gal’vanik element ampermetr orqali qisqa tutashtirilgan. U I = 4 A ni ko’rsatadi. Ampermetr Rsh = 0,1 om qarshilik bilan shuntlansa, ampermetr ko’rsatgan ko’rsatgichni toping.

Yechish:
Butun zanjir uchun Om qonunidanRAni topamiz

Ampermetrga shunt ulangandan keyin zanjirning tashqi qarshiligi

ButenglikkaI0 vaRshqiymatlariniqo’yib, ampermetrko’rsatgantokqiymatinitopamiz:


RA IA=RshIsh

I0=IA+Ish

IA=



Masala.Tashqi qarshiligiR1=4Ombo’lgangal’vanik element I1=0,2 A tok beradi, tashqi qarshilik R2=7Om bo’lganda I2=0,14 A tok beradi.
Gal’vanik element qisqa tutashtirilsa, qancha tok ko’rsatadi.
Yechish:
















E= I1(r+R)

E= I2(r-R2)

I1(r+R1)= I2(r+R2)

I1·r+ I1R1= I2·r+ I2·R2




r(I1 ̶ I2)= I2·R2 ̶ I1·R1






E=0,2(3+4)=1,4 V

E=0,14(3+7)=1,4 V





Masala. Umumiy ichki qarshiligir=1Ombo’lgan akkumulyatorbatareyalariR qarshilik bilan yopilgan.Akkumulyator batareyasi klemmalarga ulangan vol’tmetr U1=20 V ko’rsatdi.
R qarshilikka shunday kattalik ulanganda qarshilik parallel ulanganda vol’tmetr ko’rsatishi U2=15 V gacha pasaydi.
R qarshilik kattaligini toping.
Vol’tmetr qarshiligi rv R qarshilikdan bir necha barobar katta. Ulangan simlar qarshiligi hisobga olinmasin.





U1=20 V
U2=15 V
R=?



Yechish:

E=I1(r+R)+U1

I1 = I2



10·(1+R)+20=5·(1+R)+15

10+10R+20=5+5R+15



5R=10



I0 = I1 + I2=10A+10A






Nazorat uchun yechiladigan masala.
Elektr zanjiri bir xil rezistorlar va bir xil voltmetrlardan iborat elementlardan yig’ilgan sxema berilgan.

Birinchi va uchinchi vol’tmetrlar ko’rsatgichi 10 V va 8 V
Ikkinchi vol’tmetr necha vol’tni ko’rsatadi?
Yechish:
Voltmetr qarshiligi r, rezistor qarshiligi R. Uchinchi rezistordan o’tadigan tok uchinchi voltmetrdan o’tadigan tokka teng

Shu rezistordagi kuchlanish pasayishi

Uchinchi voltmetrdagi va uchinchi rezistordagi kuchlanishlar pasayishi yig’indisi ikkinchi voltmetr ko’rsatgan kuchlanishga teng bo’ladi.

Ikkinchi R qarshilik orqali o’tadigan tok
;
Ikkinchi R qarshilikdagi kuchlanish pasayishi
;
Ikkinchi R qarshilikdagi va voltmetrdagi kuchlanishlar pasayishi yig’indisi – birinchi voltmetr ko’rsatkichini beradi.
U1=U2+(U3+U2)  ;




U2=U3(1 + );

=

U2= U3+ (1 + )

(U3+U2)(U2U3) = U3(U1U2)
(8 + U2)(U2─ 8) = 8 (10─ U2)
8U2 ̶ 64 + ─ 8U2 = 80─ 8U2
+ 8U2 ─ 144 = 0


Masala. Bir necha gal’vanik elementlardan iborat ikkita batareya bor. Ular ketma-ket ulangan, boshqasi ana shuncha elementdan iborat parallel ulangan. Bataraeyalar toklari bir xil bo’lishi uchun qanday R qarshilikka ulash kerak. Har bir gal’vanik elementning ichki qarshiligi r0 ga teng. Ulangan simlar qarshiligi hisobga olinmasin.





Yechish:





Har ikki sxemadagi tok bir xil bo’lishi shartiga ko’ra:









R = r0
Masala. Ketma-ket ulangan 8 elementdan iborat batareya, har bir elementi e.yu.ki 1,5 V, ichki qarshiligi r0=0,25 Om. Batareyaga parallel ulangan ikkita simdan iborat, qarshiliklari R1=10 Om va R2=50 Omtashqi qarshilik ulangan. Batareya zajimlaridagi kuchlanishni toping.

Yechish:
Eb=E1·8=1,5x8=12 V
U=E8·I·r0

U=E8·I·r0= 12 ─ 1,16·2 = 9,68 V


I=Eb/ R12 +8·r0= 12 / 50 / 6 + 8·0,25 = 1,16 A


Tokning ishi va quvvati. Tokning issiqlik ta’siri.

Elektr maydonida q zaryadniφ1 potensialli nuqtadan φ2 potensialli nuqtaga ko’chirishda elektr kuchlar bajargan ish.


A = q (φ1 ─ φ2 ) = q U
Agar o’tkazgichdan I tok o’tayotgan bo’lsa, u holda o’tkazgichning ko’ndalang kesim yuzasidant vaqt davomida q = It miqdor zaryad o’tadi. SHuning uchun ulardagi kuchlanish U ga teng bo’lgan o’tkazgichdan I tok o’tganda t vaqt ichida
A= I Ut ish bajariladi.
Energiyaning saqlanish qonuniga ko’ra buning natijasi shundan iboratki, o’tkazgich turli shakldagi ekvivalent W energiya miqdori (issiqlik, mexanikaviy himoyaviy energiya ko’rinishida oldi va atrofidagi jisimlarga beradi, xususan agarQissiqlik qo’rinishida energiya ajralsa, u holda
Q = k I Ut
yoki Om qonuni asosan U = I R hisobga olinsa

Bunda R o’tkazgichning qarshiligi va k elektrenergiyaning issiqlik ekvivalenti, sistemadaish, energiya va issiqlik miqdorining umumiy o’lchov birligi Joul’ hisoblanadi. Agar elektr kattaliklari sistema birliklarida o’lchansa, issiklik esa kaloriya hisobida olinsa, u holda
k = 0,24 kal / j bo’ladi.
O’zgarmas tok I ning quvvati R qarshilikli o’tkazgichdan o’tayotganida:

SI sistemada1 vatt = 1 j/sek = 1 AV
1 kVt·soat = 10 Vt·soat =3,6·106Vt·sek=3,6·106 j
Sistemaning foydali ish koeffisienti deb
kattalik kamaytiladi. Bunda Ar – foydalanish (energiya), Ws – to’lasarflangan energiyava Wy – yo’qotilgan energiya.
Masala. E.YU.K.lari E=120 V bo’lgan ikkita manba parallel ulangan. Manbalar tashqi qarshilik R = 10 Om bilan yopilgan. Ichki qarshiliklari: r1=0,5 Omva r2=0,6 Om Manbalar zajimlaridagi kuchlanish va qanchalik miqdorda quvvat berishi topilsin.

Yechish:

E = 120 V

r1=0,5 Om

r2=0,6 Om

R = 10 Om





U=E─Ir



P1=I12·r1=113,22·0,5=640 Vt
P2= I22·r2=112,12·0,6=753 Vt
Yüklə 479,98 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin