2-ci nəŞR ƏHLİ SÜNNƏ VƏl cəmaat

PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN ƏXLAQI VƏ CİZGİLƏRİ (ÜZ VƏ BƏDƏN)

Günümüzdə insanların bir çoxu həddi aşaraq Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – haqqında o, qədər şişirtmiş ki, ona dua etmək, ondan imdad və kömək diləmək kimi hallarla həddi aşaraq şirkə düşmüşlər. Kimiləri də Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yolunu və sünnətini izləməkdən qafil qalmışlar.

Hər şeyi bilən və yaradan Allah, Peyğəmbər Muhəmməd – sallallahu aleyhi və səlləm – i təzkiyyə (doğrultdu) etdi. Onun istiqamətini təzkiyyə etdi. «Sizin yoldaşınız (Muhəmməd) nə haqq yoldan sapmış, nə də azmışdır!». (ən-Nəcm 2). Danışmasını təzkiyyə etdi: «O, kefi istəyəni (havadan) danışmır». (ən-Nəcm 3). Elmini təzkiyə etdi: «Onu (Muhəmməd) çox qüvvətli olan (Cəbrail) öyrətdi». (ən-Nəcm 5). Qəlbini təzkiyə etdi: «Qəlb (Peyğəmbərin qəlbi) gördüyünü yalan saymadı. (Muhəmməd əleyhissəlam gözü ilə gördüyünün Cəbrail olduğuna qəlbdən inandı)». (ən-Nəcm 11). Gözünü təzkiyə etdi: «Göz nə (sağa-sola) yayındı, nə də uzağa getdi (hər şeyi olduğu kimi gördü)». (ən-Nəcm 17). «Köksünü və şanını təzkiyə etdi: Sənin ad-sanını (şan-şöhrətini) ucaltmadıqmı?! (Yerdə, göydə səndən söhbət gedər; xütbələrdə adın çəkilər!)». (İnşirah 14). Əxlaqın təzkiyə etdi: «Şübhəsiz ki, sən böyük bir əxlaq üzərindəsən!». (Qələm 4). Onun hər şeyini təzkiyə etdi: «Səni də (Ya Rəsulum!) aləmlərə (bütün insanlara və cinlərə) ancaq bir rəhmət olaraq göndərdik. (Sən təkcə insanlara deyil, eyni zamanda cinlərə də Peyğəmbər göndərilmisən. Bütün aləmlər əhli, o cümlədən göydəki mələklər, yerdəki insanlar və cinlər sənin vücudunla şərəfə nail olurlar. Sənin sayəndə günahkarlara möhlət verilmiş, hətta səni inkar edənlərin belə cəzası qiyamətə qədər təxirə salınmışdır. Möminlər isə sənə iman gətirməklə dünyada böyük savab qazanıb axirətdə yüksək dərəcələrə, əbədi səadətə nail olacaqlar)». (əl-Ənbiya 107). Allah Muhəmməd – sallallahu aleyhi və səlləm – i qullarına böyük bir nemət olaraq göndərdi: «Allah möminlərə lütf etdi. Çünki onların öz içərisindən özlərinə (Allahın) ayələrini oxuyan, onları (pis əməllərdən) təmizləyən, onlara Kitabı (Quranı) və hikməti öyrədən bir peyğəmbər göndərdi. Halbuki bundan əvvəl onlar açıq-aydın zəlalət içərisində idilər». (Ali İmran 164). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə itaəti Özünə itaətlə birləşdirdi: «Peyğəmbərə itaət edən kimsə, şübhəsiz ki, Allaha itaət etmiş olur. Kim üz döndərsə (qoy döndərsin)! Biz ki səni onların üzərində gözətçi olaraq göndərməmişik». (ən-Nisa 80).

Amr b. As - radıyallahu anhu – deyir ki: «Heç kimsə mənə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən daha sevimli deyildir. Heç kimsə mənim gözümdə ondan daha dəyərli deyildir. Onu ucaltmaq üçün gözümün qarşısına onu gətirməyə gücüm olmaz. Məndən onun təsvir etməyimi istəsəydilər buna gücüm çatmazdı. Çünkü gözümün qarşısında onu təsəvvür etmək üçün gücüm olmazdı». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – insanların avamından deyil qövmünün tanınmışlarından və onların ən köklüsü idi. Zinadan deyil nigahlı bir evlilikdən dünyaya gəlmişdir. Nəsəbinin təmizliyi və şərəfi, üstün vəsfləri və mükəmməl kişiliyinin əlamətlərindəndir. Dili açıq, danışması şirin və dəlili qüvvətlidir. Ona az kəlimə ilı çox mənaları ifadə etmək gücü verilmişdir. Bir neçə kəlimə ilə sözünü çatdıra bilirdi. Qəlbləri birləşdirmə qabiliyyəti vardır. O, qövmünün batil və günahlarına şərik olmadı. Əsla bütə ibadət etmədi, səcdə etmədi. Bütlər üçün kəsilən şeylərdən yemədi. Əsla şərab içmədi. Qumar oynamadı, cahiliyyə dönəmində olduğu kimi musiqi və s. haram olan şeylərdən uzaq oldu. Allah bunların hər birindən onu nifrət etdirdi. Peyğəmbər olmadan öncə də çox iffətli idi. Şəhvətlərə doğru heç bir meyili olmadı. Evlilik xaric qadınlarla heç bir əlaqəsi olmadı. Bu kimi şeylər cahiliyyədə Ərəblərin adəti idi. Lakin o, özünə qadınları haram edən Rahib də deyildi.

Onun həyatı ümmətin həyatıdır. O, üstün bir əxlaq, gözəl bir nümunədir. «Doğurdan da sən böyük bir əxlaq sahibisən!». (Nun 4). Əhli Sünnə vəl Cəmaat Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i Allahın vəsf etdiyindən artıq yüksəltməzlər. O, Allahın qulu, Rəsulu, dostu və seçdiyidir. Onlar Peyğəmbərini öz övladlarından, atalarından hətta öz canlarından daha çox sevərlər. Onun haqqında həddi aşmazlar, onu ilahlaşdırmazlar. O, Allahın qulu olmaqdan şərəf duyardı. Bizlər də əmr etdiyi şəkildə onu sevər, verdiyi əmrlərdə ona itaət edər və onun qadağan etdiklərindən də çəkinərik.

Keçmiş əsirlərə bir ziyarət edəcəyik və arxada qoyduğumuz səhifələri çevirəcəyik. O, səhifələri oxuyacaq və sətirləri üzərində düşünəcəyik. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i ziyarət edəcək, onun evinə girəcəyik, həyatını, yaşayışını, cizgilərini və əxlaqını öyrənəcək və hədisini dinləyəcəyik. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in evində sadəcə bir gün yaşayacağıq. Bu bir günlük ziyarətdən dərslər, ibrətlər çıxaracaq, sözləri və əməlləri ilə faydalanacağıq. Onun həyatını görəcək və görüb öyrəndiklərimizi ciddi olaraq həyata keçirəcəyik. Bəlkə bu yolla nəfslərimiz düzəlir və bunları evimizdə həyata keçiririk.

Müsəlman qardaş və bacılarım! Bizlər gözlərimizlə görmədiyimiz xüsuslarla yaxşı vaxt keçirək və sadəcə bizdən əvvəl keçib gedənlərin halını görüm deyə keçmiş illərə və əsirlərə geri dönmürük. Bizlər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in həyatını oxumaq, sünnətinə uymaq, onun izlədiyi yolu izləməklə Allaha ibadət etmiş oluruq. Beləliklə Uca Rəbbimizin o, şərəfli Rəsulunu sevməyimizi fərz etdiyi əmrini yerinə yetirmiş olacağıq. Onu sevməyimizin ən mühüm əlamətlərindən biri də verdiyi əmrlərdə ona itaət etmək, qadağalarından və yaxınlaşmağımızı istəmədiyi şeylərdən qaçmaqdır (uzaqlaşmaqdır). «De ki: Əgər Allahı sevirsinizsə mənim ardımca gəlin ki, Allah da sizi sevsin və günahlarınızı bağışlasın. Allah bağışlayan və mərhəmətlidir». (Ali İmran 31). «Həqiqətən Allahın Rəsulu Allaha, Qiyamət gününə ümüd bəsləyənlər və Allahı çox zikr edənlər üçün gözəl nümunədir». (əl-Əhzab 21). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yolunu getmədən ona uymadan qulların səadətə çatmalarına və axirətdə qurtuluşa çatmalarına imkan yoxdur. Uca Allah Rəsuluna itaət edib onun yolu ilə getməyi Qurani Kərimdə 40 yerdə zikr etmişdir¹⁵⁰. «Bunlar Allahın sərhədləridir. Hər kəs Allaha və Peyğəmbərinə itaət edərsə, Allah onu ağacları altından çaylar axan Cənnətlərə əbədi olaraq daxil edər ki, bu da böyük uğur və qurtuluşdur. Hər kəs Allaha və Peyğəmbərinə itaət etməyib onun sərhədlərini aşarsa, Allah da onu həmişəlik Cəhənəmə daxil edər. Onu rüsvayedici əzab gözləyir». (ən-Nisa 13-14). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onu sevməyi imanın dadını dadmağın səbəbləri arasında saymışdır. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Üç şey var ki, sizlərdən kimdə olarsa o, imanın şirinliyini dadar. Allah və Rəsulunu hər şeydən çox sevmək, Allah rizası üçün bir-birinizi sevmək (sevdiyini yalnız Allah üçün sevən), Allahın küfrdən xilas etdiyi və sonra küfrə qayıtmaqdan oda atılmış kimi qorxan (şəxs)»¹⁵¹. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sizdən hər hansı bir kimsə məni uşaqlarından, valideyinlərindən və cəmi insanlardan çox sevmədikcə iman etmiş olmaz. Bu hədisi eşidən Ömər – radıyallahu anhu – dedi: «Ya Rəsulallah! Sən mənə nəfsimdən başqa hər şeydən sevimlisən!». Peyğəmbər: «VƏ MİN NƏFSİKƏ YƏ UMARU – Ey Ömər! Nəfsindən də sevimli olmalıyam» deyə buyurdu. Ömər: «VƏ MİN NƏFSİ – Nəfsimdən də!» deyincə Peyğəmbər: «Ey Ömər! İndi tamam oldu» deyə buyurdu. «Peyğəmbər möminlərə öz nəfslərindən də yaxındır». (əl-Əhzab 6)»¹⁵².

Biz bu dünyada hər nə qədər də o, sevgili Peyğəmbəri görməsəkdə aramızda çox uzun illər keçsə də Uca Allahın o, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – haqqında söylədiyi kimsələrdən olmaq üçün dua edirik. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbristanlığa girdikdə buyurdu: «Salam olsun sizə ey müsəlmanlardan ibarət olan qəbir əhli! İnşəallah biz də sizə qovuşacağıq. Qardaşlarımı görməyi çox arzu edirəm». Səhabələr: «Ey Allahın Rəsulu! Biz sənin qardaşların deyilikmi?» deyə soruşdular. Peyğəmbər: «Siz mənim səhabələrimsiz, qardaşlarım isə hələ (bu dünyaya) gəlməmişlər» deyə buyurdu. Səhabələr: «Ey Allahın Rəsulu! Ümmətindən hələ gəlməmiş olanları necə tanıyacaqsan» deyə soruşdular. Peyğəmbər: «Bir kimsənin alnı və ayaqları ağ olan atı olarsa və bu atı qara rəngli atlar arasına buraxarlarsa o, kimsə öz atını tanımazmı?» deyə buyurdu. Səhabələr: «Tanıyar, ey Allahın Rəsulu» dedilər. Peyğəmbər: «Onlar dəstəmaz aldıqlarından ötrü üzləri, qolları və ayaqları nur saçaraq gələcəklər və mən Hovuza onlardan öncə gəlmiş olacağam» deyə buyurdu¹⁵³.

Uca Allahdan Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in: «Mənim qardaşlarım» – dediyi kimsələrdən olmağı Allahdan diliyirəm. Uca Allahdan onun izni ilə gedənlərdən, onun yaşayışına uyan, sünnətini addım-addım izləyən kimsələrdən olmağı diləyirəm. Eyni zamanda onunla birlikdə o, mübarək Hovuzun suyundan içənlərdən və Firdous Cənnətində olmağı Allahdan diliyirəm. Amin Ya Rəbbim! Amin!

PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN ÜZ VƏ BƏDƏN CİZGİLƏRİ

Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vücudu qırmızıya çalan açıq bəyaz rəngdə idi. Geniş alınlı, gözlərinin qaraları zil qara və iri idi. Göz qapaqlarının kiprikləri isə qara, dişəlri xəfifcə seyrək, saqqalı sıx və köksünü doldururdu. Geniş çiyinli, topuqları və ayaq dabanları enli idi. Saçları xəfif dalğalı idi. Saçlarını qulaq yumşaqlıqlarına və bir az da aşağı çiyinlərinə kimi uzadardı. Danışdığı zaman adətən ön dişlərinin arasından bir nur çıxır kimi olurdu. Başı və ətraf yerləri iri, üzü yumuru, köksündən göbəyinə qədər bir cizgi halında uzanan tüklər vardı. Yeridiyi zaman adətən yuxarıdan aşağıya enir kimi iri addımlarla yeriyirdi. Üzü on dördüncü gündəki ay kimi parıldayırdı. Gözəl səsli idi. Yanaqları düzgün və yumşaq idi. Ağzı böyük, sinəsi və qarnı eyni idi (qarnı irəli deyildir). Çiyinləri, qollarının dirsəkləri ilə biləyi arası və sinəsinin yuxarları tüklü idi. Biləkləri uzun, topuqları ətli deyildir. Əlinin içi geniş idi. İki kürək sümüyü arasında çadır düyməsi və ya göyərçin yumurtası kimi Peyğəmbərlik möhürü vardır. Yeridiyi zaman adətən yer onun üçün bükülürdü. Ona çatmaq üçün bir az tez-tez yeriyərdilər. Lakin özünün də yorulmadığı görünürdü. Əvvəllər saçını düz bir şəkildə darayardı, lakin sonra isə ortadan ayrımağa başlayır. Saçlarını və saqqalını darayardı. Hər gecə yatarkən hər bir gözünə üç kərə sürmə daşının tozu ilə sürmə çəkərdi. İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «İsmid ilə sürmə çəkməyə davam edin. İsmid gözə xeyir (işıq) verir və kiprikləri bitirir (uzadır). Həmçinin o, deyir ki: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in balaca sürmə qabısı vardı. Hər gecə yatmazdan əvvəl ondan hər gözünə üç kərə İsmid sürtərdi (Başqa rəvayətdə: Ən yaxşı sürmə növü – İsmiddir¹⁵⁴)»¹⁵⁵. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – insanlar arasında ən gözəl üzlü, ən gözəl yaradılışlı birisi idi. Nə çox uzun, nə də çox qısa idi»¹⁵⁶. Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – nə hündür boy, nə də qısa boy idi. Dərisi nə ağ (bəyaz), nə də qara dərili idi. (İkisi arasında idi). Saçları nə düz, nə də qıvrım idi. Allah onu 40 yaşında ikən Peyğəmbər seçdi. O, 10 il Məkkədə, 10 il də Mədinədə yaşadı. 60 yaşında Allah onun canını aldı. Saçında və saqqalında 20-dən artıq ağ tükü olmazdı»¹⁵⁷. Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – orta bədən qurluşuna sahib idi. Nə uzun, nə də qısa boylu idi. Vücudu gözəl, saçları nə qıvrım, nə də düz idi. Yüngülcə dalğalı (əsmər) idi. Yeridiyi zaman bir az önə əyilərək yeriyərdi»¹⁵⁸. Bəra b. Azim - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – orta boylu idi. İki çiyni arası geniş, sıx (qalın) saçları qulaq yumşaqlıqlarına qədər uzanardı. Əynində qırmızı bir əba var idi. Ondan daha gözəlini görməmişdim (Başqa rəvayətdə: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən başqa uzun saçlı və gözəl bir qırmızı geyimdə kimsəni əsla görmədim. Onun saçları çiyinlərinə qədər idi. Çiyinləri isə enli, o isə nə uzun, nə də qısa idi»¹⁵⁹)»¹⁶⁰. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vücudu (bədəni) ağ idi. Sanki gümüş ilə örtülmüş idi. Saçları isə bir az qıvrım idi»¹⁶¹. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – nə uzun, nə də qısa boylu idi. İki çiyni arası geniş idi. Saqqalı sıx, rəngi qırmızıya çalardı. Saçları qulaq yumşaqlıqlarına qədər uzanardı (Başqa rəvayətdə: Çiyinlərinə çatmazdı, lakin qulaq yumşaqlıqlarını keçmişdi. Saçları nə tam qıvrım, nə tam düz idi. İkisi arasında bir şey idi). Onu qırmızı bir paltar geyinərkən gördüm. Ondan daha gözəlini görməmişdim»¹⁶². Əli - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – nə çox uzun, nə çox qısa idi (Orta boylu idi. Mübarək əlləri və ayaqları böyük idi). Mübarək çiyini, diz və biləkləri sümüklü (enli) idi. Başı böyük idi. Mübarək sinəsi çox tüklü olmayıb sinəsindən aşağı, göbəyinə qədər bir incə (nazik) tüklər uzanarıdı. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – yeridiyi zaman yüksək yerdən aşağı enir kimi irəli əyilərək yeriyirdi. Ondan öncə və Ondan sonra Ona bənzər heç kimsəni əsla görmədim»¹⁶³. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in başı, əlləri, ayaqları iri idi. Üzü gözəl idi. Nə ondan sonra, nə də ondan əvvəl onun kimisini görmədim»¹⁶⁴. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – yumurusifət idi»¹⁶⁵. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – sevindimi üzü ay parçası kimi olurdu. Biz bunu hiss edərdik»¹⁶⁶. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – gülməzdi, yalnız təbəssüm edərdi. Ona baxdığın vaxt gözlərinə sürmə çəkməmiş olduğu halda gözlərinə sürmə çəkmişdir deyərdin»¹⁶⁷. Cabir b. Səmura - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i 14 gecəlik ayın çıxdığı bir gecədə qırmızı (uzun üst geyim) ilə gördüm. Bir Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə baxdım, bir də aya. Mənə görə o, aydan daha gözəl idi»¹⁶⁸. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ağzı böyük idi. Gözlərinin bəyazlığı bir az qırmızıya çalırdı. Topuqları ətli deyildir»¹⁶⁹. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – kitab əhlinə müxalif olaraq saçlarını ortadan ayırmağa başladı»¹⁷⁰. Bəra - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – insanların ən gözəli idi. Yaradılış etibarı ilə də ən gözəli idi. O, nə çox uzun, nə də qısa boylu idi»¹⁷¹. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in saçları nə qısa, nə də qıvrım idi. Nə qulağına qədər, nə də boynuna qədər uzatmış deyildir. Bu ikisi arasında idi»¹⁷². Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in saçları qulaqlarının yarısına qədər idi»¹⁷³. Bəra b. Azim - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – orta boylu, enli kürəkli idi. Saçları qulaq yumşaqlıqlarına qədər idi»¹⁷⁴. Qatadə deyir ki, Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – dan Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in saçları barəsində soruşdum». O: «Saçları nə qıvrım, nə də düz idi. Saçları qulaq yumşaqlıqlarına qədər çatardı»¹⁷⁵. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, biz Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ilə birlikdə eyni qabdan yuyunurduq. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in saçları çiyinlərinə çatmaz, lakin qulaq yumşaqlıqlarını keçmişdi»¹⁷⁶. Ummu Hani - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i (Məkkədə) başında dörd hörüklə gördüm (Başqa rəvayətdə: Başına xına (boya) qoyduğunu gördüm)»¹⁷⁷. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in saçlarını heyizli olduğum halda da darayırdım»¹⁷⁸. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bütün işlərində dəstəmaz aldıqda, saçını daradıqda, ayaqqabı geyinməsində, yeməkdə, içməkdə. Paltar geyindikdə sağdan başlamağı xoşlayardı. Sol əlini də ayaq yolunda və xoş olmayan işlər üçün istifadə edərdi»¹⁷⁹. Abdullah b. Muğəffəl - radıyallahu anhu – dan Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – hərdən istisna olmaqla saçları (saqqalı) tez-tez daramağı qadağan etdi (Başqa rəvayətdə: Saçlarını vaxaşırı darayardı)»¹⁸⁰. Şöbə deyir ki, mən Şimakdan o, da Səmura b. Cundub - radıyallahu anhu – dan: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – DALİLUL FƏM, ƏŞKƏLUL AYN, MƏNHUSUL AKİBEYN - idi. Mən Şimaka: «Dalilul Fəm nə deməkdir?» deyə soruşdum. Şimak: «Ağzı böyük deməkdir» dedi. Mən: «Əşkəlul Ayn nə deməkdir?» dedim. O: «Göz yarığı uzun deməkdir» dedi. Mən: «Mənhusul Akib nə deməkdir?» dedim. O: «Ayaq topuqlarının az ətli olmasıdır» dedi¹⁸¹. Səid əl-Cureyri rəvayət edir ki, Əbu Tufeyl - radıyallahu anhu – dedi: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i gördüm. İndi yer üzündə məndən başqa onu görən heç bir kimsə yoxdur» dedi. Cureyri: «Onu mənə vəsf et?» deyə soruşdu. O: «O, bir az qırmızıya çalan bəyaz (dərili) idi. Orta boylu idi»¹⁸². İbn Abbas - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ön dişləri seyrək (bir-birinə yaxın deyildir) və bir az enli idi. Danışdığı zaman dişlərinin arasından bir nurun çıxdığını görmək mümkün idi»¹⁸³. İbn Sirin – rahmətullahi aleyhi – dedi: «Ənəs - radıyallahu anhu – dan: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – saç (və saqqalını) boyadımı?» deyə soruldu. Onun saçları boyama dərəcəsinə qədər ağarmamışdı. Gicgahı tərəfdə bir neçə bəyaz tük var idi. Lakin Əbu Bəkr və Ömər - radıyallahu anhum – xına və kətəm ilə saçlarını boyamışdılar» dedi (Başqa rəvayətdə: Bəyazlıq onun ancaq alt dodağı ilə çənəsi arasında, iki gözü ilə qulağı arasında (gicgah) və bir neçə dənə də başında var idi. İnsanın başından və saqqalından bəyaz saçı çıxarması məkruhdur)¹⁸⁴. Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in başında və saqqalında 14-dən artıq ağ tük saymadım»¹⁸⁵. Cabir b. Səmura - radıyallahu anhu – ya Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ağ saçları barəsində sual soruşdular. O: «Başına yağ sürtdüyü zaman bəyazlıqdan heç bir şey görülməzdi. Yağ sürtmədiyi zaman nə isə görsənərdi (Başqa rəvayətdə: Başının ortasında bir neçə bəyaz tük var idi)» dedi¹⁸⁶. İbn Ömər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in 20-yə yaxın ağ saçı var idi»¹⁸⁷. Əbu Cuhayfə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ağarmış bəyaz saçını gördüm. Əlinin oğlu Həsən - radıyallahu anhum - Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə bənzəyirdi»¹⁸⁸. Əbu Cuhayfə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, insanlar: «Ya Rəsulullah! Biz səndə qocalığın əlamətlərini görürük» dedilər. Peyğəmbər: «Hud və bənzəri surələr məni qocaltdı» deyə buyurdu¹⁸⁹. Ukbə b. Həris - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, (Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vəfatından sonra) Əbu Bəkr - radıyallahu anhu – zöhr namazını qıldı. Sonra Əli - radıyallahu anhu – ilə çıxıb getdilər. Yolda Həsən b. Əli - radıyallahu anhu – nu gördülər. Həsən - radıyallahu anhu – uşaqlarla oynayırdı. Əbu Bəkr - radıyallahu anhu – həmən onu tutub qucaqlayaraq: «Peyğəmbərə bənzəyən, Əliyə bənzəyən bala. Atan sənə fəda olsun!» dedi. Əli - radıyallahu anhu – isə gülürdü¹⁹⁰. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Hər kimin uzun saçı varsa ona qulluq etsin». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «On şey (beş şey) fitrətdəndir. Bığları qısaltmaq, saqqalı uzatmaq, misvaqdan istifadə etmək, suyu buruna çəkmək (istinşaq), dırnaqları kəsmək, barmaq aralarını yumaq, qoltuq altını yolmaq, sünnət olunmaq, məzməzə (ağızı yaxalamaq), balağı qısaltmaq»¹⁹¹.
PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN VƏSFİ

Həsən b. Əli - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, dayım Hind b. Əbi Halə - radıyallahu anhu – dan Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vəsfindən soruşdum. O, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vəsfini gözəl bilirdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in bəzi vəsflərini mənə vəsf etməsini istədim ki, mən onu öyrənərək onunla əxlaqlanmağa çalışım. Dayım: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – çox yüksək dəyərə və sifətlərə sahib idi. İnsanlar ona hörmət edib sevərdilər. Üzü ay kimi nur saçardı. O, orta boy kimsədən hündür, hündür boy kimsədən isə alçaq idi. Başı böyük, saçları azca qıvrım idi. Saçları ikiyə ayrılardısa (пробор) elə də buraxardı. Saç ayrımı etmək üçün artıq səy göstərməzdi. Üzü bəyaz və alnı enli idi. Qaşları uzun, son dərəcə gözəl, qalın və sıx idi. Lakin qaşları (iki qaş arası) birləşmirdi. Mübarək qaşları arasından balaca bir damar vardı. Qəzəbləndiyi zaman damar qabarardı. Burnu irəli çıxmış və parıltılı idi. Ona ilk baxan kimsəyə burnunun yekə olduğu anlaşılırdı. Lakin bir az diqqət edənlər belə olmadığına hökm edərdilər. Saqqalı gur və sıx, gözləri isə qara idi. Yanaqları hamar (dəri) və dolu idi. Ağzı böyük, dişləri incə və açıq rəngdə idi. Mübarək ön dişləri seyrək idi. Sinəsindən göbəyinə kimi nazik bir xətt üzrə tüklər uzanırdı. Boynu pardaxlanmış heykəl kimi nazik və gözəl idi. Gümüş kimi parlayardı. Bütün əzaları bir-birinə uyğun və dolu idi. Oynaqları iri, sinəsi və qarnı düz, sinəsi isə enli idi. Çiyinlər arasında məsafə enli idi. Oynaqların iri olması güclü olmasının əlaməti idi. Əbasını soyunduğu zaman vücudu nur saçardı. Sinəsi ilə göbəyi (nazik bir xətt üzərə tüklər yerləşdiyi) arasında bir parıltı var idi. Bu tüklərdən başqa bədənin qalan yerlərində (nə sinəsində, nə də qarın nahiyəsində) heç bir tük yox idi. Lakin hər iki çiynində və sinəsinin üst tərəfində tüklər vardı. Dirsəklə pəncə arası uzun, əlinin içi isə geniş idi. Əllərinin içi və iki pəncəsi dolu idi. Əl və ayaq barmaqları uzun, ayağının altı isə dərin və hamar idi. Pəncəsi düz və hamar olduğu üçün su ondan tez bir zamanda axıb gedərdi. Yeridiyi zaman addımlarını yerdən qüvvətli qaldırır, bir az önə əyilər və ayaqlarını xəfifcə yerə qoyardı. Addımlarını geniş atar və sürətli yeriyərdi. Addımlarını balaca atmazdı. Yeridiyi zaman sanki enişdən düşür kimi sürətlə yeriyərdi. Bir şeyə baxdığı zaman bütün vücudu ilə ona tərəf dönərdi. (Yeridiyi zaman) yerə baxar (ora-bura) səmaya baxmazdı. Halal olan şeylərə baxardı. Yeridiyi zaman səhabələrinə irəlidə getməyi xahiş edərdi, özü isə arxalarından gələr, yolda qarşılaşdığı hər bir kəslə salamlaşardı»¹⁹². Əli b. Əbu Talib - radıyallahu anhu – nun nəvələrindən biri İbrahim b. Muhəmməd rəvayət edir ki, Əli - radıyallahu anhu – Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məbarək sifətlərini vəsf edərkən dedi: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – nə hüdür boy, nə də qısa boy idi. Orta boylu birisi idi. Saçları nə qıvrım, nə də düz, xəfifcə dalğalı idi. Sifəti nə uzunsov, nə də yumurusifət idi, (xəfifcə) dəyirmi (girdə) sifət idi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in üzü qırmızıya çalan ağ (dərili), gözləri qapqara, kiprikləri isə uzun idi. Ayaq oynaqları, çiyinləri böyük, özü isə enli çiyin idi. Kürəyi ətli, bədənində olan tüklər isə çox deyildi. Sinəsindən göbəyinə kimi nazik tüklər uzanırdı. Ayaqları və əlləri ətli, lakin kök deyildi. Yeridiyi zaman ciddi bir şəkildə, sanki enişdən düşür kimi yeriyirdi. Bir kimsəyə müraciət etdiyi zaman (danışdığı zaman) bütün bədəni ilə ona tərəf dönərdi. Peyğəmbərlik möhürü iki çiyni arasında idi. O, Peyğəmbərlərin sonuncusu, mərhəmətli və adil bir kimsə idi. O, ən xeyirxah və tanınmış bir ailədən idi. Onu görən bir kimsə ona dərin hörmətlə (ehtiramla) yanaşar, onunla yaxından ünsiyyətdə olan kimsəni dərhal sevinc və fərəh hisləri bürüyərdi. Hər kim onun mübarək görnüşünü vəsf edərdisə ona yalnız: «Mən onun kimisini nə ondan əvvəl, nə də ondan sonra görmədim» demək qalardı¹⁹³. Ummu Məbəd, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sifətlərini vəsf edərkən: «Görkəmindən təmizkar bir kimsəyə oxşayırdı. Nurlu sifəti var idi. Nə arıq idi, nə də həddən artıq kök. Olduqca gözəl, gözləri qapqara, kiprikləri uzun, qaşları sıx, qalın və bir-birinə yaxın idi. Boynu uzun, saqqalı isə sıx idi. Səsində gözəl bir xırıltı var idi. Susduğu zaman onda ləyaqət görsənirdi, danışdığı zaman isə daha da gözəlləşərdi. Uzaqdan gözəl bir insan olduğu görsənirdi, yaxından isə göz qamaşdırıcı gözəlliyə sahib idi. Bəlağətli danışar, danışması isə qısa və aydın idi. Sözləri bir-birinin ardıyca boyunbağıdan tökülən mirvari dənələri kimi idi. Orta boylu idi. Nə gözə girəcək qədər uzun, nə də gözü narahat edəcək dərəcədə qısa idi. Öz yoldaşlarının əhatəsində ən yaxşısı idi. Onların üçündən ən gözəli və hörmətlisi idi. Danışdığı zaman yoldaşları onu dinləyər, əmr verdiyi zaman dərhal onu yerinə yetirərdilər. Nə qaşqabaqlı, nə də boşboğaz idi»¹⁹⁴. Həsən b. Əli - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, qardaşım Huseyn - radıyallahu anhu – atamdan (Əli - radıyallahu anhu – dan) Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in məclislərdə olan davranışından soruşdum: O: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – həmişə xoşbəxt və sərbəst danışığa sahib idi. Üzündə həmişə təbəssüm və sevinc olardı. Yumuşaq və başqalarına qarşı sərt davranmayan birisi idi. Sərt, bağırıb qışqıran bir kimsə olmadığı kimi, nə tənə edər, nə də üzə vurardı. Nə kobud, nə də daş qəlbli idi. İnsanların səhflərini axtarmaz, bir kimsəni həddən artıq təhrif etməz, zarafatlarında çərçivəni keçməz və simic də deyildi. O, xoşagəlməz sözlər danışmaz, bir kimsənin ruhdan düşməsinə (məyus olmasına) imkan verməz və insanlara bir şeyi söz verməzdi. Öz nəfsi üçün üç şeyi tərk etmişdi: Mübahisələri, təkəbbürlüyü, mənasız (boş-boş) sözləri. İnsanlara da bunu qadağan edərdi. O, kimsəni pisləməz, kimsəni ayıblamaz və qüsurunu araşdırmazdı. Danışdığı zaman yalnız savab əldə olunası şeylər barəsində danışardı. O, danışdığı zaman onunla birlikdə oturanlar sanki başlarının üzərində quş varmış kimi hərəkətsiz durar, başlarını aşağı salardılar. O, susduğu zaman onlar danışardılar. Onun yanında kimsə mübahisə etməz, (Biri digərinin sözünü kəsməzdi). Kimsə onunla danışdığı zaman digərləri o, söhbətini bitirənə qədər dinləyərdilər. Hər bir kəsin söhbətinə hörmətlə yanaşardı. (İki nəfər danışmağa başlasaydı hər ikisini də dinləyərdi). Güldükləri şeylərə o, da gülər, heyrat etdikləri şeyə o, da heyrət edərdi. Gəlmələrin suallarına, kobudluqlarına qarşı səbirli idi. O, bir ehtiyac sahibinin bir şeyi istədiyini görəcək olurdusa siz də ona kömək edin – deyərdi. Kimsə onu tərif edərdisə susardı. Kimsənin sözünü həddi aşmadıqca kəsməzdi, bir kimsə danışsaydı onun sözünü kəsərək özü danışmazdı. Əgər həddi aşardısa sözünü kəsməsini söyləyər, ya da durub getməklə sözünü kəsərdi»¹⁹⁵. Həsən - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in mübarək vəsflərini bilən dayım Hind b. Əbi Hələ - radıyallahu anhu – dan Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in danışdığı zaman necə danışdığını mənə vəsf etsin deyə ondan xahiş etdim. O: « Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – daima öz Rəbbini zikr edər və ümməti haqqında düşünərdi. Buna görə də heç vaxt istirahət etməzdi. Çox zaman sükut edərdi (danışmazdı) əgər buna ehtiyac hiss edilmirdisə. Susması danışmasından daha çox idi. Sözünün başlanğıcında və sonunda Allahın İsmini zikr edər, Az sözlərlə geniş mənaları ifadə edər və aydın kəlimələrlə danışardı CƏVAMİUL KƏLİM. Sözləri nə uzun-uzadı, insanı yorucu və (boşboğaz) deyildi, nə də həddən artıq qısa və (mənasız) deyildi. Sözlərində məqsəddən başqa nöqsan bir söz tapmazdın. Heç kimsəyə əziyyət verməz və kimsəni təhqir etməzdi. Hər nə qədər ləzzətsiz olurdusa da neməti verənə hörmət və təzim üçün o, nemətə hörmət göstərərdi, əsla pisləməzdi. Yeyilən və içilən ləzzətsiz olduğu üçün pisləməz və yaxşı olduğu üçün də həddən artıq tərif etməzdi. Dünya və dünyanın mülkü onu sıxmazdı. Əgər kimsə dini (məsələlərdə) həddi aşardşsa heç kəs onun nə qəzəbini, nə də bu işə qarşı çıxmasının qarşısını ala bilərdi. Özünə görə qəzəb etməmiş və buna görə də intiqam almamışdır. Bir şeyə işarə etdiyi zaman əli ilə işarə edər, bir şeyə təəccüb etdiyi zaman (ovcu səmaya doğrudursa) aşağı çevirər və ya əksini edərdi. Hərdən sol əlin baş barmağı ilə sağ əlinin ovcuna vurardı. Bir kimsəyə qəzəb etdiyi zaman ondan (danışmadan) üz döndərər və ya onu bağışlayardı. Sevindikdə, xoş anlarda (təvəzökarlıqdan) sanki gözlərini bağlayardı. Gülməsi təbəssüm edərdi. Təbəssüm etdikdə də inci (dolu) kimi ön dişləri görünürdü»¹⁹⁶.
PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN DANIŞMASI

Peyğəmbər necə danışardı? Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Allahın yaratdıqlarının ən gözəl danışanı, sözü ən şirin olanı idi. Danışması qəlblərin məhəbbətini qazanır, ruhları əsir edərdi. Çox açıq və aydın, hər bir kəsin başa düşəcəyi tərzdə danışardı. Qarışıq və tələsik tərzdə danışmazdı. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Abdullah b. Amr - radıyallahu anhu – ya dedi ki: «(Ağzımdan çıxan hər bir şeyi) yazmağa davam et. Nəfsim əlində olana and içirəm ki, bu ağızdan haqdan başqa bir şey çıxmaz»¹⁹⁷. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – sizin bu şəkildə danışdığınız kimi tələsə-tələsə danışmazdı. O, yanında oturanın əzbərləyə biləcəyi şəkildə açıq və dənə-dənə danışardı»¹⁹⁸. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – danışdıqda kəlimələrini saymaq istəyən saya biləcəyi şəkildə danışardı»¹⁹⁹. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in susması danışmasından daha çox idi»²⁰⁰. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sözlərini yaxşı başa düşsünlər deyə üç dəfə təkrar edərdi»²⁰¹. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – xütbə verdiyi zaman gözləri qızarar, səsi yüksələr, qəzəbi artardı. Sanki o, düşməniniz sabah və ya axşam sizə basqın edəcəkdir deyən bir ordu başçısı kimi idi»²⁰². Zeyd b. Sabit - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir qrup insanlar mənim yanıma Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in vəsfi haqqında danışmağı xahiş etdilər. O: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – haqqında sizlərə nə danışa bilərəm. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – vəhy nazil olduğu zaman mənim ardımca birini göndərib çağırardı. Mən də gələrək nazil olan vəhyi yazardım. Bir mövzunu müzakirə etdiyimiz zaman o, da bizimlə müzakirə edərdi. Dünya işlərini müzakirə etdiyimiz zaman o, da bizimlə bərabər müzakirə edərdi. Axirət barədə danışdığımızda bizimlə bərabər Axirətdən danışardı. Yemək barəsində danışdığımızda o, dabizimlə bərabər danışardı. Bütün bunlar Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – barəsindədir»²⁰³.

Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – yumşaq, həlim bir kimsə idi. Sözlərinin başa düşülməsini istəyərdi. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sözü aydın idi. Onu dinləyən hər bir kəs onun sözünü başa düşərdü»²⁰⁴. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – başa düşülsün deyə sözlərini bir neçə dəfə təkrar edərdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – insanlarla lətif, təvəzökar və yumşaq birisi idi. Çünki bəziləri qorxuya və heybətə qapana bilərdilər. İbn Məsud - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir nəfər Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gəldi və onunla danışdı. Adam titrəməyə başladı. Peyğəmbər: «Yavaş ol! Mən bir padşah deyiləm. Mən qurudulmuş ət yeyən bir qadının oğluyam» deyə buyurdu²⁰⁵.
PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN ÜZÜYÜ VƏ MÖHÜRÜ

Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in möhürü gümüşdən düzəldilmişdir. Üzüyün qaşı isə Həbəşistana aid bir daş idi. Yəni Yəmən Əqiqi idi. (Başqa rəvayətdə: Üzüyün daşı da gümüşdən idi. Onunla məktublara möhür vurardı. Möhürü barmağına taxmazdı. Üç sətir yazı yazılmışdır. 1 – MUHƏMMƏD. 2 – RƏSUL. 3 – ALLAH. MUHƏMMƏDUR RƏSULULLAH. Başqa rəvayətdə: LƏ İLƏHƏ İLLƏLLAH – MUHƏMMƏDUR RƏSULULLAH. Başqa rəvayətdə: BİSMİLLƏH, MUHƏMMƏDUR RƏSULULLAH kəlimələri yazılmışdır)»²⁰⁶. İbn Ömər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – gümüşdən üzük düzəltdirmiş və mübarək barmaqlarına taxmışdır. Sonra Əbu Bəkr və Ömər - radıyallahu anhum – da barmaqlarına taxmışlar. Daha sonra Əris quyusuna düşənə qədər Osman - radıyallahu anhu – nun barmağında idi. Üzüyün üzərində MUHƏMMƏDUR RƏSULULLAH kəlimələri oyulmuşdu (Başqa rəvayətdə: Sağ əlinin barmaqlarına taxardı. Şəhadət barmağı ilə orta barmağa taxmağı qadağan etmişdi)»²⁰⁷. Əli b. Əbu Talib, İbn Abbas - radıyallahu anhum – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – üzüyü sağ əlinə taxardı (Başqa rəvayətdə: Həsən və Huseyn - radıyallahu anhu – da üzüyü sağ əlinə taxardı)». Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ayaq yoluna girdiyi zaman üzüyü çıxardardı»²⁰⁸. Saiba b. Yəzid - radıyallahu anhu – deyir ki, xalam məni Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına gətirərək: «Ya Rəsulallah! Bacım oğlu xəstədir». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – mənim başıma sığal çəkərək Allahdan mənim üçün şəfa istədi. Sonra dəstəmaz aldı. Qalan suyu isə mən içdim. Mən onun arxa tərəfində dayanmışdım və onun Peyğəmbərlik möhürünü kürəkcikdə gördüm. O, Zirril Həcələt²⁰⁹ kimi idi»²¹⁰. Cabir b Səmura - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in iki çiyni arasındakı Peyğəmbərlik möhürünü gördüm. Göyərçin yumurtası kimi qırmızıya çalan şiş (xal) idı (Başqa rəvayətdə: Sol kürək sümüyünün üstündə idi)»²¹¹. Rumeysi - radıyallahu anhu – deyir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in Sad b. Muaz - radıyallahu anhu – nun ölüm günü belə buyurduğunu (o, an mən ona o, qədər yaxın idim ki, istəsəydim Peyğəmbərlik möhürünü öpərdim) dinlədim: «Rəhmanın Ərşi (Sadın) ölümünə görə titrədi»²¹². İbrahim b. Muhəmməd rəvayət edir ki, Əli - radıyallahu anhu – Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i ətraflı şəkildə vəsf etdi və dedi ki, Peyğəmbərlik möhürü iki çiyni arasında idi və Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – Xatəmun Nəbiyyin idi»²¹³. Əhməra əl-Yəşkuri deyir ki, Əbu Zeyd Amr b. Əxtabə əl-Ansari - radıyallahu anhu – mənə dedi: «Bir gün Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – məndən onun kürəyini ovxalamağı istədi. Mən də onun kürəyini ovxaladığım zaman barmaqlarım Peyğəmbərlik möhürünə toxundu». Mən: «Peyğəmbərlik möhürü nəyə oxşayırdı?» deyə soruşdum. O: «Tük dəstəsinə» deyə cavab verdi²¹⁴. Əbu Nad əl-Avaki deyir ki, mən Əbu Səid əl-Xudri - radıyallahu anhu – dan Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in Peyğəmbərlik möhürü haqda soruşdum». O: «Kürəyində seçilən bir ət parçası idi» deyə cavab verdi²¹⁵.

PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN DÜNYAYA OLAN ZAHİDLİYİ

Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – insanlar arasında dünyaya qarşı ən zahid bir kimsə idi. O, dünyadan mümkün olduğu qədər az şeylər alırdı. Dünyanın ləzzətlərinə və mallarına göz dikməzdi. «Əksinə o, gözünün yaşını namazda qoymuşdu»²¹⁶. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in gecə ikən üzərində yatdığı döşəkçəsi xurma lifi ilə doldurulmuş, üzü dəri bir döşək idi»²¹⁷. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in aclıqdan qıvrıldığını, adi xurma da olsa belə qarnını doyuracaq bir şey tapmadığını görmüşdüm»²¹⁸. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – gecələr boyunca özü də, xanımları da ac yatar, axşam yeməyi tapmazdılar. Çox vaxt yedikləri də arpa çörəyi olmuşdur»²¹⁹. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, biz Muhəmmədin xanımları bəzən bir ay keçər (yemək bişirmək üçün) bir atəş yandırmazdıq. Yeyəcəyimiz, içəcəyimiz yalnız xurma və sudan ibarət olardı»²²⁰. Bir gecə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – evindən çölə çıxdı. Əbu Bəkr, Ömər - radıyallahu anhum – ilə birlikdə evlərinin ağzında oturduqlarını gördü. Peyğəmbər: «Bu saatda evlərinizdən çölə çıxmağınıza səbəb nədir?» deyə buyurdu. Onlar: «Aclıq ey Allahın Rəsulu!» dedilər. Peyğəmbər: «Nəfsim əlində olana and olsun ki, sizi çölə çıxardan səbəb nədirsə, məni də çölə çıxartdı» deyə buyurdu²²¹. Malik b. Dinar - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in (bəzi anlar müstəsna olmaqla) ət və çörək ilə qarnını doydurduğu əsla olmamışdır. Mən yerli kimsələrdən soruşdum: «Bu nə vaxt olurdu». O: «Yalnız insanlarla yediyi zaman»²²².

Dünyaya həris olmaqdan uzaq olmuş, ən kasıb insandan da kasıb yaşamış, ən əziyyət çəkən insandan da çox əziyyət çəkmişdir. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Uhud dağı qədər qızılım olsaydı borcum qədəri çıxmaq şərtilə qalanlarını üç gün belə yanımda saxlamaq istəməzdim»²²³. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Sənin malın yeyib tükətdiyin, geyib köhnəltdiyin və ya sədəqə verərək axirətə göndərdiyindən ibarətdir»²²⁴. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Allahım! Məni yoxsul olaraq yaşat, yoxsul olaraq canımı al, Qiyamət günündə də yoxsulların içində həşr et»²²⁵. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «(Adəm oğlu qocalar, lakin onda olan iki şey gəncləşər) İxtiyar (yaşlı) bir kimsənin qəlbi iki şeyi sevməkdə daima gəncdir. Yaşamaq (uzun həyat) sevgisi və bir də mal sevgisi»²²⁶. Ənəs - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Adəm oğlunun iki vadi dolu malı olsa, üçüncü vadini də istəyər. Adəm oğlunun içini (qarnını və ya ağzını) torpaqdan başqa bir şey doldurmaz. Tövbə edən kimsənin tövbəsini Allah qəbul edər»²²⁷. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Zənginlik mal çoxluğu ilə deyildir, fəqət həqiqi zənginlik qəlb və nəfs zənginliyidir»²²⁸. Möminlərin anası Hərisin qızı Cuveyiyyənin qardaşı Amr b. əl-Haris - radıyallahu anhum – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – vəfat etdiyi vaxt özündən sonra nə qızıl, nə gümüş, nə kölə, nə cariyə, nə də heç bir şey buraxmamışdır. Sadəcə minməkdə olduğu ağ bir qatır ilə, silahı və müsafirlərə sədəqə olaraq vəkf etdiyi bir ərazi buraxmışdır»²²⁹. Aişə - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dünyadan axirətə köçənə qədər iki gün ard-arda arpa çörəyindən doyunca yeməmişdir»²³⁰. Ömər - radiyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir gün Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanına daxil oldum. O, həsirin üzərində uzanmışdır. Sonra o, qalxıb oturdu, onun əynində izardan başqa bir şey yox idi. Həsirin izi onun çiynində və böyründə qalmışdı. Mən onun eyvanına nəzər salıb gördüm ki, orada təqribən bir saa arpa, bir o, qədər akasiyə ağacının qabığı və bir də aşılanmış dəridən başqa heç bir şey yoxdur. Bu halı gördükdə mənim gözlərim yaşla doldu. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ey Xəttabın oğlu, səni ağladan nədir?». Mən: «Ey Allahın Rəsulu! Nə üçün ağlamayımda. Mən görürəm ki, həsir sənin bədənini bu hala salıb, eyvanda da gördüklərimdən başqa bir şey yoxdur. Qeysər (Rum imperatoru) və Xosrov (Fars imperatoru) cah-cəlal içərisində yaşayırlar. Sən isə Allahın Rəsulu və sevimlisi olduğun halda bu da sənin eyvanın!» dedim. Peyğəmbər: «Ey Xəttabın oğlu! Məgər istəmirsən ki, onlar üçün dünya, bizim üçün isə axirət olsun? (Başqa rəvayətdə: Dünya ilə mənim işim nə! Mənim və dünyanın misalı ancaq bir ağacın kölgəsində bir müddət oturan, sonra da oradan durub gedən bir süvariyə bənzər²³¹)» deyə buyurdu²³².
PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN GÜLMƏSİ VƏ AĞLAMASI

Peyğəmbərimizin gülməsi də, ağlaması da bənzər idi. Qəhqəhə ilə gülmədiyi kimi, yüksək səslə bağıraraq da ağlamazdı. Gözləri yaşarar ta ki, göz yaşları tökülərdi. Köksündə inilti hiss edilərdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – gülməzdi, yalnız təbəssüm edərdi (Başqa rəvayətdə: Əbu Zərr, İbn Məsud - radıyallahu anhum – deyir ki, mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ön dişləri görününcəyə qədər güldüyünü gördüm²³³)»²³⁴. Abdullah b. əl-Həris - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən daha çox təbəssüm edən bir kimsəni görmədim»²³⁵. Cərir b. Abdullah - radıyallahu anhu – deyir ki, müsəlman olduğum vaxtdan bəri Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – məni onun məclislərini ziyatət etməkdən qadağa etmədi. Məni hər zaman təbəssüm ilə qarşılayardı»²³⁶. Əbu İshaq deyir ki, bir nəfər Bəra b. Azim - radıyallahu anhu – dan: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in üzü qılınc kimi işıq saçardı?» deyə soruşdu. O: «Xeyr, onun üzü ay kimi nurlu idi» dedi²³⁷. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ağzının içi görününcəyə qədər (qəhqəhə ilə) gülərkən görmüş deyiləm. Onun gülməsi sadəcə təbəssüm etməkdən ibarətdir»²³⁸. Səmmak b. Hərb rəvayət edir ki, Cabir b. Səmura - radıyallahu anhu – dan: «Sən heç Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ilə oturdunmu?» deyə soruşduq. O: «Bəli, sübh namazını qıldığı yerdən günəş doğana qədər qalxmazdı. Günəş doğduqda yerindən qalxardı. Bu vaxt insanlar öz aralarında cahiliyyə dönəmindəki hallarından danışarlar və gülərdilər, o isə təbəssüm edərdi»²³⁹. İbn Ömər - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Sad b. Ubadə - radıyallahu anhu – xəstəliyi ağırlaşmışdır. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ilə bərabər AbdurRahman b. Auf, Sad b. Əbu Vaqqas və İbn Məsud - radıyallahu anhum – olduğu halda onu ziyarətə gəldilər. Yanına girdikdə o, bayılmışdır. Peyğəmbər: «Öldümü?» deyə soruşdu. Ordakılardan: «Xeyr, Ya Rəsulullah!» dedilər. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ağladı. Səhabələr Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in ağladığını gördükdə onlar da ağladılar. Peyğəmbər: «Yaxşı dinləyin! Allah göz yaşı və könül hüznüylə insanlara əzab etməz. Fəqət (dilinə işarə edərək) bunun üzündən əzab və ya rəhmət edər» deyə buyurdu²⁴⁰. Usamə b. Zeyd - radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, biz Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in yanında olduğumuz zaman qızlarında biri (Zeynəb) Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – i çağırmaq üçün bir xəbərçi göndərdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə öğlunun ölüm üzərə olduğunu xəbər verdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qızının göndərdiyi elçiyə: «Onun (Zeynəbin) yanına qayıt və xəbər ver ki, Allahın aldığı, verdiyi hər bir şey də Allaha aiddir. Hər şey Allah qatında müəyyən bir qədər ilədir. Səbr etsin və savabını Allahdan umsun. Elçi geri qayıdaraq xəbəri çatdırdı. Bu dəfə (Zeynəb) Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ə xəbər göndərərək yenidən gəlməsini təmənna etdi. Bu xəbərdən sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qalxdı və onunla birlikdə Sad b. Ubadə, Muaz b. Cəbəl - radıyallahu anhum – da qalxdılar. (Zeynəbin) evinə gəldilər. Uşaq Peyğəmbərə verildi. Körpə artıq can verirdi. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in gözü yaşla doldu. Sad b. Ubdə: «Ya Rəsulullah! Bu (ağlamaq) nədir?» deyə soruşdu. Peyğəmbər: «Bu göz yaşı Allahın qullarının qəlblərində qoyduğu bir rəhmətdir. Allah qullarından ancaq mərhəmətli olanlara mərhəmət edər» deyə buyurdu²⁴¹.

Bu gülər üzlü və mərhəmətli bir insan olmasına baxmayaraq Allahın haqları tapdanıldığı zaman Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in üzü dəyişərdi. Aişə - radıyallahu anhə – rəvayət edir ki: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in döyüşə çıxdığını gördüm. O, vaxtı mən kənarları saçaqlı bir yataq örtüyü almış və onu qapı üzərinə asmışdım (Başqa rəvayətdə: Qanadlı at şəkili olan bir örtük). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – qayıtdıqda bu pərdəni gördü. Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in bunu xoşlamadığını üzündən hiss etdim. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – pərdəni çəkdikdə onu cırdı hətta yerindən qopardı və: «Şübhəsiz ki, Allah bizlərə divarın daşını və torpağını belə surətlə olan pərdə ilə örtməyimizi əmr etmədi» deyə buyurdu (Başqa rəvayətdə: Ya Aişə! Qiyamət günündə Allah qatında insanların ən şiddətli əzaba düçar olanı Allahın yaratdığına bənzər şeylər yaratmağa çalışanlardır²⁴²)²⁴³.

PEYĞƏMBƏR – Sallallahu Aleyhi Və Səlləm – İN GECƏ İBADƏTİ VƏ AĞLAMASI

Gecə qaranlığı hər tərəfi bürümüşkən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – hər tərəfi namaz ilə işıqlandırırdı. O, Allahı zikr edir, gecəni təhəccüdlə keçirir, göylərin və yerin Rəbbini səsləyir, bütün işlərin açarı əlində olana dua edir. «Ey (libasına) bürünmüş Peyğəmbər. Gecə az bir hissəsi istisna olmaqla qalxıb namaz qıl! Gecənin yarısına qədər, yaxud bir qədər ondan az və ya bir qədər ondan çox! Həm də aramla, ağır-ağır Quran oxu!». (əl-Muzəmmil 1-4). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ayaqları şişənə qədər namaz qılar. Ona: «Ey Allahın Rəsulu! Allah sənin keçmiş və gələcək günahlarını bağışladığı halda nə üçün bu qədər ibadət edirsən?». O: «Mən Allaha şükr edən bir qul olmayımmı?» deyə buyurdu²⁴⁴.

İbn Qeyyim – rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bütün sünnətləri və nafilələri, xüsusilə də gecə ibadələrini evində qılardı. Onun bu sünnəti məsciddə qıldığı heç bir şəkildə nəql edilmiş deyildir. Evdə nafilə ibadətlərinin qılınmasının bir çox faydaları vardır: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in sünnətinə tabe olmaq, ev əhlinə namazın necə qılındığını öyrətmək, zikr və Quran oxumaq səbəilyə şeytanların qovulması, ixlaslı olmağı və riyakarlıqdan uzaq edir».