2 Film Fiction
Yüklə 5,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TƏRTİBAT
- Jurnaldakı məqalələrdən istifadə edərkən müəllif hüquqlarını qorumaq mütləqdir. Hər bir yazıya görə müəllif özü məsuliyyət daşıyır.
- Film Fiction | Aprel, №13 BU SAYIMIZDA
|
2
Film Fiction | Aprel, №13 Aprel №13 / 2013
Üz qabığındakı sima: Andrey Tarkovski
REDAKTOR: Şahin Xəlil
DİZAYN: Ferat (Fuad Alqayev), Rəsul Həsənov
YAZARLAR: Məcid Məcidov, Ferat (Fuad Alqayev), Şahin Xəlil, Elmidar Süleymansoy, Mətləb Muxtarov
TƏRTİBAT: Ferat (Fuad Alqayev)
e-mail: film.fiction@box.az
facebook səhifəsi: facebook.com/filmfictionjurnali
twitter hesabı: twitter.com/filmfiction
Jurnaldakı məqalələrdən istifadə edərkən müəllif hüquqlarını qorumaq mütləqdir. Hər bir yazıya görə müəllif özü məsuliyyət daşıyır.
İNFORMASİYA DƏSTƏYİ 3
Film Fiction | Aprel, №13 BU SAYIMIZDA Səhifə 4 / Rejissor: Andrey Tarkovski Müəllif: Aysel Şıxıyeva
Səhifə 12 / Aktyor: Philip Seymour Hoffman Müəllif: Məlahət Qurbanəliyeva
Səhifə 17 / Aktrisa: Charlize Theron Müəllif: Fuad Alqayev
Səhifə 19 / Beynəlxalq İstanbul Film Festivalı Müəllif: Nurlan Həsənli
Səhifə 21/ Müsahibə: Aleksandr Sokurov Müəllif: Aysel Şıxıyeva
Səhifə 26/ Müasir kinematoqrafiya- da “astagəl” film estetikası Müəllif: Elmidar Süleymansoy Səhifə 27 / 20 Müəllif: Şahin Xəlil
Səhifə 28 / Film: Dead Poets Society Müəllif: Leyla Nənə
Səhifə 31 / Film: Prayers for Bobby Müəllif: Nərmin Məmmədli
Səhifə 32 / 17 An: Mətləb Muxtarov Hazırladı: Şahin Xəlil
Səhifə 34 / Film: Samsara Müəllif: Fuad Alqayev
Səhifə 35 / Jim və Jarmusch Müəllif: Fuad Alqayev 4
Film Fiction | Aprel, №13 Андре́й Тарко́вский
Uşaqlıq və gənclik dövrü. İvanovski əyalətinin Yuryeveski rayonunun Volqa sahilində, Zavrajye kəndində (hazırda Kostromski əyalətinin Kadıyski rayonunun Zavrajye kəndi) ədəbiyyatçı ailəsində dünyaya göz açmışdır. Atası – Arseniy Aleksandroviç Tarkovskiy əslən Yelisavetqraddan (1907-ci ildə bu şəhər Rusiya imperiyasının Xersonski quberniyasına daxil idi, hazırda Ukrayna ərazisidir) olan şair və tərcüməçi olmuşdur. Anası – Mariya İvanovna Vişnyakova Moskvada dövlət ali ədəbiyyat kurslarında təhsil alsa da, bu kursu bitirməmişdir.
5
Film Fiction | Aprel, №13
1937-ci ildə Arseniy Aleksandroviç ailəsini tərk edir, 1941-ci ildə isə könüllü olaraq cəbhəyə gedir və burada ağır yaralanaraq bir ayağını itirir. Mariya İvanovna Moskvada İlk Nümunəvi Nəşriyyata korrektor vəzifəsinə işə düzəlir və təqaüdə çıxana qədər bu vəzifədə çalışır. 1939-cu ildə Andrey Moskvada 554 saylı məktəbə (hazırda 1060 saylı məktəb) daxil olur, lakin müharibə yenə də onu erkən uşaqlıq dövrünü keçirtdiyi yerə geri qaytarır. Anası Andreyi və onun kiçik bacısını qohumlarının yanına Yuryeves əyalətinə aparmalı olur. ”Bu, çox çətin bir dövr idi. Həmişə atamın yoxluğunu hiss edirdim. Atam bizi tərk edəndə mənim üç yaşım vardı.
üstə çaya gedir, uzaq kəndlərdən kartof daşıyırdı. 1943-cü ildə Tarkovski ailəsi Moskvaya, Andrey isə Andrey Voznesenski ilə birgə təhsil aldığı köhnə məktəbinə qayıdır. Andrey uşaqlıq illərini nənəsi, anası, kiçik bacısı ilə birgə Zamoskvoreçyada Şipkovski döngə 1-də taxta evdə keçirir. Əsasən ömrünün çox hissəsini Moskvada yaşamasına baxmayaraq, erkən uşaqlıq dövrünü keçirdiyi, hazırda Tarkovskinin ev muzeyinin açıldığı Yuryevskidəki evini ata evi hesab edir. Qırx il sonra o, uşaqlıq xatirələrinin–atanın evdən getməyi, çətinliklər, köçürülmə, məktəb, iki uşaq qucağında ana obrazının əks olunduğu “Güzgü” filmi ilə tamaşaçıların qarşısına çıxır. Andrey Tarkovskinin Kinomotoqrafiya arxivində saxlanılan məktəb atestatı onun heç bir fənnə həddən artıq aludə olmamasından, həqiqi elmlərə maraq göstərməməsindən, humanitar elmləri məcburi öyrənməsindən xəbər verir. Andrey ənənəvi incəsənət tərbiyəsi almışdır. Səkkiz yaşından o, rayon musiqi məktəbinin fortepiano sinfinə getmiş, yeddinci sinifdə isə incəsənət məktəbinin rəssamlıq sinfinə daxil olmuşdur. 1951-1952-ci illərdə Moskva Şərqşünaslıq İnstitutunun ərəb dili fakültəstravması aldıqdan sonra təhsildən uzaqlaşmışdır. ”Təhsil aldığım zaman düşünürdüm ki, sənət seçimində tələsik qərar vermişəm, -deyə Kinomotoqrafiyaya təqdim etdiyi tərcümeyi-halında Andrey belə yazırdı, -mən hələ həyatı yaxşı öyrənməmişdim”. Təhsilini yarımçıq qoyaraq o, Ümum Rusiya Əlvan Metallar və Qızıl Elmi-Tədqiqat institutunda, 1953-cü ilin mayında isə Krasnoyarsk əyalətinin ucqar Turuxanski rayonunun NİQRİZ Qızıl institutunun elmi-tədqiqat ekspedisiyasında kollektor vəzifəsində çalışır. Burada o, bir ilə yaxın Kureyka çayı sahilində işləyir, yüzlərlə metr tayqa boyunca gəzir və sonradan Niqrizoloto arxivinə təqdim etdiyi rəsmlərini burada çəkir. 6
Film Fiction | Aprel, №13 7
Film Fiction | Aprel, №13 «Bütün bunlar mənim kinorejissor olmaq qərarımı qətiləşdirdi», — deyə o, elə həmin tərcümeyi-halda yazırdı. Lakin həyatının bu qeyri-adi səhifələri-tayqa təəssüratları, ekspedisiya və onula əlaqəli romantika Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutundakı elmi işlər istisna olmaq şərti ilə, onun rejissor yaradıcılığında birbaşa əksini tapmamışdır.
Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutu. 1954-cü ildə ekspedisiyadan qayıtdıqdan sonra Tarkovski sənədlərini Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutuna verir və müvəffəqiyyətlə rejissorluq fakültəsinə qəbul olur (M.İ.Romun rəhbərlik etdiyi bölmə). ”Bu, şüurlu deyil,
edərdi. Lakin,təhsilə başladıqdan sonra Tarovski incəsənətin yeni formaları ilə maraqlanmağa başlayır.
Tarkovskinin təhsil aldığı illər və eləcə də onun erkən yaradıcılıq dövrü incəsənətdə yenilənmə – Xruşovski dövrünə təsadüf edir. Bu dövrə qədər kinorejissorluq fakültəsi böyük imkanlar vermirdi – illik kino istehsalı çox az olub, yalnız ustad sənətkarlara çatırdı. 1953-cü ildə film istehsalını artırmaq barədə sərəncam verilir. Tarkovskinin Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutuna sənəd verdiyi 1954-cü ildə isə illik kino istehsalının sayı 45-ə,1955-ci ildə isə 66- ya çatır. Film istehsalının əhəmiyyətli dərəcədə artması faktından başqa, Tarkovskidən az əvvəl hərbi nəslin instituta gəlməsi də onun yaradıcılığında mühüm rol oynayır. Məhz bu amil “Dövlət Kinemotoqrafiya İnstitutu” fenomenini formalaşdırır. Bu zaman gənc olmasına baxmayaraq artıq müharibədə iştirak etmiş, həyat təcrübəsinə və bu təcrübəni şüurlu şəkildə incəsənətdə əks etdirmək niyyətinə malik insanlar ədəbiyyata, kinoya, teatra qədəm qoyur. Məhz onlar 1950-1960-cı illərdə xaricdə təsirlilik, ifadəlilik mövzusunu və vasitələrini, incəsənətin həyati müşahidələrini və qəhrəmanlar barədə təsəvvürlərini yeniləməli olur. 1956-cı ildə gənc rejissorlar, ssenari müəllifləri, operator, aktyorlardan ibarət böyük bir qrup ilk çıxışını-debyut edir. Gənc rejissorlar iki il (1955- 1956) ərzində 50-ə yaxın film çəkmişlər. Tarkovskinin sevimli filmləri: “Kənd ruhanisinin gündəliyi” «Priçastiye (xristian din ayinlərindən biri)» “Həsrətində olduğum” “Çiyələk tarlası” “Böyük şəhərin işıqları» “Yağışdan sonra tutqun ayın hekayələri» «Yeddi samuray» «Persona» “Muşet”
«Qumdakı qadın»
1956-cı ildə SovİKP-nin XX qurultayından sonra Stalin şəxsiyyətinə pərəstiş dövrünü ifşa edən “mülayimləşmə” dövrü başlayır. “Mülayimləşmə” dövrü gənclərə təsir edərək qərb ədəbiyyatı və musiqisini,xarici müəllif kinemotoqrafları, italyan neorealizmini və fransız “yeni cərəyanı”nı onlara tanıdır. Dostu və həmmüəllif olduğu Andrey Konçalovski ilə birgə Tarkovski Belıy Stolbda
8
Film Fiction | Aprel, №13 Qosfilmofondun arxivinə gedərək Kurosava, Bunyuel, Berqman, Bresson, Midzoquti kimi rejissorların filmlərini izləyir. Xarici kino tənqidçilərinin artıq qəbul etdiyi “oter” (fransızca auteur) terminini – filmin söz və obraz yaradıcısı olan və ssenaridən tutmuş montaj işinə kimi kino istehsalının bütün aspektlərinə nəzarət edən filmin yeganə müəllifi anlayışını Tarkovski yaradıcılığın vacib şərti kimi qəbul edir. Təhsil aldığı illərdə Tarkovskinin müəllimi bir çox kinorejissorlar yetişdirən Mixayil Rom olmuşdur. Təhkiyyə və janr rejissoru, bir çoxlarının inkar etdiyi və tənqidi yanaşdığı 1930-cu illər sosrealizmini öz tələbələri üçün müəyyən mənada təcəssüm etdirən Rom tələbələrinə yaradıcılığa fərdi yanaşma və özünün haqlı olduğuna inam fikri aşılayan bir müəllim idi. O, onlara borc pul verir, çətin vəziyyətdə köməyə gəlir, kinostudiyalarda onları himayə edir, bəzən hətta onun yaradıcılığını təkzib edən işlərini belə müdafiə edirdi. Tarkovskinin ilk rejissor işi – kurs işi olan qısametrajlı “Qatillər” filmi 1956-cı ilin payızında Heminqueyin hekayəsi əsasında Aleksandr Qordon və Mariko Beyku ilə birgə ekranlaşdırılır. Rom bu işi yüksək qiymətləndirir. Bu filmin ardınca Tarkovskinin geoloji qrup ilə təcrübəsini əks etdirən, lakin zəngin mənzərəli etüdü yalnız kağız üzərində qalan orta metrajlı “Bu gün heç kim
Üçüncü kursda ikən Tarkovski o zaman rejissorluq fakültəsinin birinci kursunda təhsil alan Andrey Konçalovski ilə montaj otağında rastlaşır. Elə həmin vaxtdan onların yaradıcılıq dostluğu və həmmüəllifliyi başlayır. Onlar kinematoqraf baxışlarında bir çox ortaq nöqtələrin olduğunu və eyni – A.Dovjenko, L.Bunyuel, A.Kurosava kimi rejissorları bəyəndikləri faktını aşkar edirlər. A.Konçalovski xatırlayır:
9
Film Fiction | Aprel, №13
Birlikdə onlar bəzi hissələrinin “Moskovski komsomol” qəzetində dərc olunduğu “Antarktida-uzaq diyar” (1959) ssenarisini yazırlar.Tarkovskinin “Lenfilm”studiyasında ssenarini ekranlaşdırmaq təklifi rədd edilir. Bundan sonra onlar “Vərdənə və skripka” (1960) ssenarisini hazırlayıb, ”Mosfilm”də yenicə yardılmış “Gənclik” birliyinə müvəffəqiyyətlə satırlar. Bu filmin uşaqlara xas sentimental süjeti skrikada ifa edən balaca oğlanın vərdənə (maşın) sürücüsü ilə qısa sürən dostluğundan danışır. Tarkovskiyə “Vərdənə və skripka” ssenarisini diplom işi kimi ekranlaşdırmağa icazə verirlər. O, gənc operator Vadim Yusova bu qısa metrajlı filmi çəkməyi təklif edir. Bu filmin konsepsiyası Tarkovski və Konçalovun fransız rejissoru Alber Lomarisin filmlərinə, xüsusilə onun 1956-cı ildə Kann kinofestivalında Qran Pri və Oskar qazanmış qısa metrajlı “Qırmızı şar” filminə olan sonsuz marağının təsri ilə formalaşmışdır. Tarkovski və Yusovun ilk müştərək yaradıcılıq məhsulu olan və sərbəst kamera və təsirli işıq elementləri ilə vurğulanan bu film 1961-ci ildə Nyu-Yorkda keçirilmiş tələbə film festivalında Tarkovskiyə ilk mükafatı qazandırır. 1960-cı ildə Tarkovskiy Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunu fərqlənmə diplomu ilə bitirir. Ömrünün son illəri. 1982-ci ildə “Nostalji” filminin çəkilişləri üçün Tarkovski İtaliyaya yollanır. 1984-cü ildə film çəkilişləri başa çatdıqdan sonra rejissor vətənə dönməmək qərarına gəlir. Bu dövrdən sonra o, yalnız bir film çəkmışdir – “Qurbanvermə” (İsveçdə çəkilmişdir, Avropa ölkələrinin müştərək işi). Onun planında antroposofiya banisi Rudolf Şteynerin əsəri əsasında “Beşinci Yevanqeliya” filmini çəkmək idi.
Tarkovski 1986-cı ildə 54 yaşında Parisdə ağ ciyər xərçəngindən vəfat etmişdir. 1990-cı ildə ölümündən sonra “Lenin” mükafatına layiq görülmüşdür. 1988-ci ildə Lvov şəhərində Tarkovskinin yaradıcılığına həsr olunmuş və 300-dən çox nümayəndənin (tənqidçilər, kinoşünaslar, filosoflar, mədəniyyətşünaslar, Tarkovski çəkiliş qrupunun üzvləri, kinoklub üzvləri və s.) iştirak etdiyi ”Baxış” adlı Ümumittifaq Dəyirmi Masası keçirilmiş və ilk dəfə olaraq SSRİ-də və xaricdə Tarkovski yaradıcılığı mütaliə edilmişdir. Burada Moskvada qərargahı olan “Andrey Tarkovski Birliyi” təsis edilmişdir. 1989-cu ildə rejissorun yaradıcılığına həsr olunmuş sərgilər və festivallar keçirən, eləcə də arxiv işini aparan “Andrey Tarkovski Fondu” yaradılmışdır. 1993-cü ildən etibarən Moskva beynəlxalq kinofestivalı çərçivəsində “müsabiqə və müsabiqədən kənar proqramın ən yaxşı filminə” Tarkovski adına mükafat verilir. Həyat və yaradıcılıq xronikası: 1932 –ci il aprelin 4 –də Zavrajye kəndində (hazırda Kostromski əyalətinin Kadıyski rayonunun Zavrajye qəsəbəsi), Yuryevs şəhərinin yaxınlığında (hazırda İvanovski əyaləti) Arseniy Aleksandroviç Tarkovski və Mariya İvanovna Vişnyakovanın ailəsində dünyaya göz açmışdır. Sentyabrda ailəsi vətənə qayıdır. 10
Film Fiction | Aprel, №13
1934 –cü il sentyabrın 3-də bacısı Marina dünyaya gəlir. 1935-ci ildə Arseniy Tarkovski ailəsini tərk edir. 1941-ci ildə anası, nənəsi və bacısı ilə birlikdə Yuryeves şəhərinə evakuasiya olunur. Orada orta məktəbə gedir. 1943 –cü ilin yayında Moskvaya qayıdır. Sentyabrda 554 saylı məktəbdə təhsilini davam etdirir. 1947 –ci ilin sentyabr ayında 1905 –ci il adına incəsənət məktəbinə daxil olur. Noyabrda vərəm xəstəliyinə tutulur, xəstəxanaya salınır. 1948 –ci ildə xəstəxanadan çıxır. 1951 –ci ilin iyun ayında incəsənət məktəbini bitirir. Moskva Şərqşünaslıq İnstitutunun yaxın şərq fakültəsinin ərəbşünaslıq şöbəsinə qəbul olur. 1953 –cü ilin qışında institutda təhsilini yarımşıq qoyur. Yayı Sibirdə- Krasnoyarsk əyalətinin Turuxan rayonunda Kureyka çayı sahilində geoloji qazıntılar ekspedisiyası ilə keçirir. Payızda Moskvaya qayıdaraq Niqrizolota institutunda kollektor vəzifəsində işləməyə başlayır. 1954 –cü ilin aprel ayında də Niqrizolota institutunu tərk edir. Sentyabrda Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun rejissorluq fakültəsinə- Mixail İliç Romun rəhbərlik etdiyi bölməyə daxil olur. 1956 –cı ildə Aleksandr Qordon və Mariko Beyku ilə birgə qısametrajlı “Qatillər” filmini çəkir. 1957 –ci ilin aprelində tələbə yoldaşı İrma Rauş ilə ailə qurur. Yayda A.Qordon ilə birgə “Bugün heç kim
1959 –cu ildə O.Osetinski və A.Mixalkov – Konçalov ilə birgə “Antarktida-uzaq diyar” adlı ssenarinin ilkin variantını hazırlayır. 1960 –cı ilin aprelində A.Mixalkov-Konçarevski ilə birgə
üzərində işləməyə başlayırlar 1962 –ci ildə “İvanın uşaqlığı” filmi Venesiyada kinofestivalda“Qızıl Şir” mükafatına layiq görülür. 30 sentyabrda oğlu Arseniy dünyaya gəlir 1964 –cü ildə ”Andrey Rublyov” filmi üzərində işə başlayır. 1965-ci ildə ”Rublyov” filminin çəkilişləri zamanı Larisa Kizilova ilə tanış olur. Ümumittifaq radiosunda U.Folknerin ”Tamamilə dönmə” hekayəsinə radioda quruluş verir. 1966-cı ildə “Andrey Rublyov” filminin çəilişləri bitir. Dekabrda Kinematoqraflar ittifaqında film ilk dəfə nümayiş olunur.
1967-ci ildə əvvəl "Etiraf” sonra isə “Bəyaz gün”,sonradan ”Bəmbəyaz gün” (son adı ”Güzgü”) adlı filmin ssenarisi üzərində işləməyə başlayır. 1968-ci ilin oktyabr ayında Fridrix Qorenşteyn ilə birgə "Solyaris” layihəsi üzərində çalışır. 1969 –cu ildə “Solyaris” filmi üzərində çalışır. 1970 –ci ildə “Solyaris” filmini çəkir. İyun ayında İrma Rauş ilə boşanıb Larisa Kizilova ilə evlənir. Avqustun 7-də onların oğlu Andrey dünyaya gəlir. 1971-ci ildə Mərkəzi Kino Evində “Andrey Rublyov” filmi təkrar nümayiş olunur. Fridrix Qorenşteyn ilə “Aydın külək” (Ariel) filminin ssenarisi üzərində çalışır. 1972 –ci ildə “Solyaris” filmini tamamlayır. Ali rejissorluq kurslarında dərs deyir. Kann festivalına “Solyaris” filmini təqdim edir və film “Münsiflər heyətinin xüsusi mükafatı”na layiq görülür. 1973 –cü ildə Moskvanın “Mir” kinoteatrında “Solyaris” filminin ilk nümayişi olur. ”Bəmbəyaz gün (Güzgü)” filminin çəkilişləri başlayır. 11
Film Fiction | Aprel, №13 1974 –cü ildə “Güzgü” filminin çəkilişləri bitir. 1975-ci ildə Mərkəzi Kino Evində “Güzgü” filmi ilk dəfə olaraq nümayiş olunur. ”Hofmaniana” filminə ssenari yazır. 1976 –cı ildə “Stalker” filminə Arkadi və Boris Struqaski ilə birgə ssenari yazır. Dekabrda Moskva Lenin komsomol teatrında Şekspirin “Hamlet” əsərinin məşqlərinə başlayır. 1977-1978 -ci illərdə “Stalker” filmini çəkir. Aprel ayında ürək tutması olur. İlin sonunda Aleksandr Mişarin ilə birlikdə “Sardor” filminə ssenari yazır. 1979-cu ildə “Stalker” filminin çəkilişləri bitir. Yayda İtaliyaya gedir. Oktyabrın 5-də anası dünyasını dəyişir. 1980 –cı ildə İtaliyaya gedir. Tonino Querra ilə birgə
və Qərbdə qalmağa çalışır. 1982-ci ilin mart ayında “Nostalji” filminin çəkilişləri ilə əlaqədar İtaliyaya qayıdır. ”Səyahət vaxtı” adlı sənədli film çəkir və “Nostalji” filminin çəkilişlərinə başlayır. 1983 –cü ildə “Nostalji” filminin çəkilişləri bitir. Londonda Kovent-Qardendə Musorqskinin “Boris Qodunov” operasına quruluş verir. Noyabr ayında ”Qurban vermə” filminə ssenari yazmağa başlayır. 1984 –cü ildə “Qurban vermə” filminin müzakirələri ilə əlaqədar Stokholm şəhərinə gedir. İyulun 10 da Milandakı mətbuat konfransında Sovet İttifaqına qayıtmamaq qərarını açıqlayır. İlin sonunda Berlinə gedir. 1985-ci ilin qışını Berlində keçirir. Yazda İsveçə yollanır. "Qurban vermə” filminin çəkilişləri başlayır. İlin sonunda ona xərçəng diaqnozu qoyulur. 1986 –cı ilin yanvarında Parisdə müalicəyə başlayır. Yanvarın 19-da oğlu Andrey və qaynanası Anna Yeqorkina Parisə gəlir. ”Qurban vermə” Kannda nümayiş olunur və “Münsiflər heyətinin xüsusi mükafatı”na layiq görülür. Dekabr ayının 29-da Parisdə vəfat edir. Andrey Tarkovskinin heç vaxt görmədiyi üçüncü oğlu dünyaya gəlir( anası – Berit). 1987-ci il yanvarın 3-də Paris ətrafında Sent-Jenevyev-de- Bua rus qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. Sonradan Ernst Neizvestnı onun qəbri üzərində “Mələkləri görmüş insan” yazısı həkk olunan abidə hazırlamışdır. 12
Yüklə 5,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|